Debat, fobi apo mosmarrëveshje (fragment)

nga **Agim Gashi** Thu Apr 30, 2009 12:33 am

Debat, fobi apo mosmarrëveshje (fragment)

I inspiruar nga intervista e z. Arian Leka (drejtues i Poeteka-s) n? Alsat (28 prill 2009), nga m?nyra se si e sheh ai aktivitetin artistik t? miliona-miliona njer?zve n? Internet, nga m?nyra se si e kupton ai Let?rsin? e Letr?s dhe at? “Virtuale”, po jua nis k?t? fragment nga debati i vitit 2004, ose m? mir? nga p?rgjigjet p?r revist?n “ars-albania” t? asaj kohe... shkrim q? u refuzua dhe nuk zuri vend n? faqet, mbase p?r shkak t? “ironis? artifi?a” t? bashk?biseduesit, lidhur me m?nyr?n se si qen? formuluar pyetjet n? list?n e ofruar p?r debat.
Shkrimi, pak?z m? von?, ?sht? publikuar n? “Albania”, Tiran? 2004

Nj?koh?sisht ju ftoj q? ta ringjallim k?t? debat, sepse kjo tem? ?sht? gjithmon? aktuale. Ju ftoj t’i d?rgoni opinionet tuaja, apo dhe eset?, analizat e studimet p?r numrin 19 t? Ars Poetica, e pse jo, edhe p?r numrat e m?vonsh?m. Kuptohet, n?se ?sht? brenda vullnetit tuaj ta b?ni k?t?.

Mbetem mir?njoh?s, paraprakisht, p?r ?do kontribut tuajin n? k?t? drejtim!

http://www.seguraweb.nl/archive/debati_fragment.doc

DEBAT, FOBI APO MOSMARR?VESHJE
(ose motivi i ul?t i nj? debati t? turpit)

S. Guraziu, 2004

| - - - - - - - -
| - - - - - - - - - - - - -

- A rrin? bashk? let?rsia dhe Interneti, apo let?rsia ka vler? vet?m n? let?r?
- Jo nuk rrin?…

- Mendoni se merr tjet?r vler? nj? tekst letrar i botuar n? let?r kur publikohet n? Internet?
- P?rkundrazi, as nuk e humb? as nuk e rrit? vler?n…

- Sa dhe pse ?sht? i r?nd?sish?m publikimi i nj? vepre letrare n? Internet?
- Nuk di sa dhe pse!?

- E pranoni termin shkrimtar Interneti?
- Jo, as q? kam hasur k?t? term dikund. K?t? p?r her? t? par? e lexova n? k?t? list? pyetjesh.

- ?’?sht? p?r ju nj? shkrimtar i till??
- ?! Ku di un?, mbase ndonj? robot i sofistikuar, si Mr. Data… i Star Trek, i cili ka t? instaluar ndonj? ?ip emocional, prandaj edhe ?sht? kreativ, din t? shkruaj?...

- Cila ?sht? vepra e fundit q? keni lexuar n? Internet?
- Disa poezi... dikund n? faqet e “World Literature Today”, dhe disa poezi tjera n? nj? faqe tjet?r (kjo ka ndodhur sot) disa poezi q? b?jn? m? shum? se disa vepra... varet se si e merrni. Ju sigurisht e dini se ndodh? q? 1 poezi t? jet? “satisfaksionale” sa 1 vep?r, apo nganj?her? sa t? gjitha veprat e dikujt, prap? varet si e merr njeriu.

- A mund t? flitet p?r nj? let?rsi shqipe t? Internetit n? kuptim t? autor?ve dhe teksteve q? publikohen kryesisht ose vet?m n? Internet?
- Jo

- Besoni se p?r t’u lexuar nga shqiptar?t e shp?rndar? n? bot?, Interneti ?sht? mund?sia e vetme praktike?
- Jo, nuk ?sht? mund?sia e vetme.

- A mendoni se disa shkrimtar? shqiptar? jan? shum? m? t? famsh?m n? Internet se n?p?rmjet librave?
- Jo, mbase k?shtu mendoni ju.

- A mendoni se shkrimtar?t e mbivler?sojn? rolin e Internetit apo e n?nvler?sojn? at??
- Nuk di gj?!

- Si shpjegohet q? fare pak shkrimtar? shqiptar? kan? marr?dh?nie me lexuesit e tyre n? Internet vet?m n?p?rmjet web site-ve personale?
- As k?t? nuk e paskam ditur!

- Do ta l?shonit nj? vep?r tuaj?n falas n? Internet p?r lexuesit?
- Po.

- A i besoni k?tij komunikimi virtual me lexuesit?
- Hm... m? duket se kjo ?sht? e vetmja pyetje me sens n? k?t? list? tuaj?n. Natyrisht se i besoj. Si ta shpjegoj k?t? far? besimi? Besim ?sht?, sepse secili medium ?sht? nj? ur?, tamam si? ?sht? edhe letra. P?r k?t? mund t? shkruhen libra, kjo ?sht? tem? aq e gjer?. (Ky madje ?sht? dhe shkaku se pse konsideroj q? Interneti ?sht? ngat?rruar n? kokat e disa letrar?ve e t? gazetab?rsve tan?. Ata edhe pyetjet p?r intervista e debate i b?jn? “aso t? verdha”, aso t? kurdisura p?r t? pasur pak a shum? p?rgjigjet sipas qejfit.)

Interneti nuk ?sht? m? shum? se medium n? rastin me tekstin letrar, sikur edhe letra q? nuk ?sht? m? shum? se medium. Mediumi ?sht? nj? Ur?. Ja do t? b?j? ca krahasime krejt tjera, aso q? pak jan? t? ngjashme me krahasimet e atyre q? nuk e “duan” Internetin.
Programer?t shkruajn? kodin e tyre n? gjuh?n e kuptueshme p?r njeriun e cila ?sht? zhvilluar pik?risht p?r k?t? q?llim. K?t? gjuh? kuptohet nuk mund ta kuptoj? nj? makin?, e cila p?rdor nj? gjuh? fare tjet?r. Kodi programues duhet t? "p?rkthehet" (kompilohet) n? gjuh?n makinale. T? dh?nat e procesuara p?rfundimisht n? gjuh?n makinale do t? "rip?rkthehen" (p?rs?ri) n? gjuh?n t? cil?n njeriu mund ta kuptoj? leht?.
Ky dhe ?sht? fundi i procesit komunikues makin?-njeri, n? k?t? kontekst.
Ky proces pati sukses me p?rdorimin e nj? nd?rmjet?suesi, i cili n? zhargonin e Teknologjis? Informatike quhet "compiler". Un? nuk jam i sigurt n?se n? shqip ekziston ndonj? fjal? adekuate p?r k?t? fjal? t? anglishtes, (n?se po, at?her? mos ma merrni p?r t? madhe q? nuk e ditkam), por mund t? thuhet vrazhdt? se kjo fjal? don t? thot? "p?rkthyes", sepse n? thelb edhe ?sht? p?rkthim i nj? gjuhe n? tjetr?n.

Kjo n? nj?far? dore mund t? krahasohet me artin letrar e edhe me cilindo art tjet?r. Them n? nj?far? dore sepse nuk ka "krahasim adekuat". N? asnj? m?nyr? nuk mund t'i shmangesh "degradacionit" relativist. N? secilin nivel, vlejn? ligje tjera, e edhe panjohuri t? tjera. Mir?po asnj? art (e pra, edhe arti i shkrimit) nuk mund t? jet? gjall? pa gjuh?n e tij, me t? cil?n gjuh? vet?dija jon? ?sht? n? raport aq t? ngusht?, si Muzika dhe Veshi.

Mund t? thuhet se arti ?sht? metod? e pruarjes n? drit? t? nj? kreacioni i cili ndodhet mbyllur brenda domenit spiritual, apo i rob?ruar brenda nj? universi statik, me ?ka ai kreacion (p?rjetim) n? shkall? t? ndryshme ?sht? i kufizuar dhe i cunguar. Nj? qenie shpirt?rore e z?n? n? nj? pozit? kur nuk ?sht? e aft? p?r t? krijuar leht? mostra kreative, t? cilat, qeniet tjera do t'i kapnin apo kuptonin, p?rdor? metoda t? kopjimit (duplikacionit) kreativ n? (apo me) materialet t? cilat i gjen? apo t? cilat ndodhen t? gatshme (e edhe i krijon) n? universin p?rreth.
Impulset ideore dhe derivacionet n? rrafshin e koshienc?s nuk mund t? gjenerojn? gjuh? t? kapshme fizike. Ato mund t? krijojn? nj? lloj kodi anamorf q? nuk ?sht? ndonj? imazh i ?rregulluar, por m? tep?r nj? tuf? rrezesh sikur t? projektorit filmik, e cila tuf? q?ndron pezull n? ajri dhe pret t? bie mbi p?lhur?n e bardh?. Ndeshja me p?lhur?n e bardh? ?sht? pra lidhja me universin fizik; dhe qeniet tjera do t? mund t? komunikojn? n?p?rmjet k?tij "p?rkthyesi".

T? gjitha materialet apo format e artikulimit n? universin e "jasht?m" i sh?rbejn? k?tij q?llimi, pra p?r t? na e leht?suar komunikimin me energjin? kreative dhe me vet? kreacionet ideore t? cilat ndodhen p?rbrenda nj? universi krejt tjet?rfare. Piktura si objekt, skulptura... etj, e n? rastin ton? libri nuk kan? asfar? vlere (si objekte) p?rpos si kall?pe bart?se t? kreacionit apo t? artificiteteve. Ato thjesht jan? "objekte", mjete fizike t? cilat i p?rdor? nj? dikush p?r t? "p?rkthyer" iden? e tij, p?r t'i dh?n? form?n fizike asaj ideje. N? krejt kuptimin e fjal?ve art, let?rsi, poezi, muzik? (kujtoni shiritat e mo??m, pastaj m? von? stereo teknikat e deri tek Dolby Surround teknologjit?) materialet pra jan? edhe ?ka vet? fjala thot?, materiale, dhe nuk ?sht? nevoja t? hiperbolizohet as dhe teknika e p?rdorimit t? tyre dhe asnj? teknik? n? p?rgjith?si. P?r t? kapur artin e Madon?s, ju duhet t? bleni nj? CD, por edhe ndryshe b?n?, p.sh. shkuarja n? koncertin e saj, apo edh!
e me kaseta n? hi-fi. T? gjitha materialet si mediume bart?se (transferi) dhe teknikat jan? vet?m nj? element i cili ?sht? i r?nd?sish?m si t?r?si, pra si "domen fizik" n? eksternalitetin subjektiv.
Kjo sa p?r t? qart?suar pak raportin nd?rmjet artit dhe mediumit ku ai fle, ku ai ?sht? ingranuar si bashk?dyzim me impulset aktive t? gjuh?s s? vet, q? bart? (elementet simbiotike artistike).

Shtegtimet nga p?rbrenda universit spiritual n? at? fizik mund t? ndodhin n? shum? forma t? shprehjes artistike e t? kreativitetit, natyrisht t? mos shkoj tutje me num?rime… edhe si form? "shkarravine" q? ne e quajm?: shkrim.
Pra shkrimi ?sht? kopjim apo duplikacion i mostr?s gjuh?sore mentale, ?sht? kod i cili p?r t'u materializuar duhet t? z?j? vend dikund. N? let?r, n? form?n e vrazhdt? apo ndryshe si proces i avancuar i radhitjes me kompjuter, n? LCD-screen... kjo hi?aspak nuk ka r?nd?si.
Kush na ndal q? t’i shkruajm? poezit? n? ?ar?af?, me shkronja t? m?dha dhe t’i varim n? ballkonin e sht?pis? apo edhe n? sheshin “Sk?nd?rbej”?
Q?llimi, dhe prap? them q?llimi ?sht? q? ajo ?far? ke p?r t? th?n?, t? kaloj? me efikasitet portat mentale e spirituale, p?r t’u b?r? e kapshme dhe p?r t? qen? n? dispozicion p?r masat, si objekt komunikimi.
E tash, n?p?rmjet pergamen?s, l?kur?s, pllakave t? gur?ta a t? drunjta, Internetit, apo n?p?rmjet ?kado t? jet?... Padyshim se n? koh?n ton? do ta b?jm? me standardet e akseptuara, q? jan? m? praktike, si? ?sht? letra. Kjo vlen? gjithmon?, gjithkund dhe gjithher?, me p?rjashtim t? nj? t? vetmit rast. (Ky rast ?sht? kur arti, e edhe ai letrar pra, t? jet? mbidominuar me faktorin q? fare s’ka lidhje me t?, me artificialitetin e quajtur komercializim, kjo... q? t? mos e zgjas.)
Por askush nuk mund t? gaboj? e t? thot? se nj? poezi nuk ka vler? n?se u lexuaka n? nj? “screen”.
Tjet?r ?sht? komoditeti pastaj, se si ?sht? m? praktike p?r ta shfryt?zuar. Poashtu nuk duhet harruar se libri shtypet jo vet?m p?r t’u lexuar, por dhe p?r t? qen? “i preksh?m”, p?r t’i takuar bot?s materiale, p?r t? qen? m? e leht? (n? aspektin fizik) ruajtja, deponimi, arkivimi, etj.

Askush nuk ?sht? dehur t’mos e dij? se leximi i mir?fillt? (leximi i nj? romani prej 300 faqesh) ka kuptim n? let?r. Interneti sot p?r sot nuk mund t? jet? “lexim”. Po nuk e b?ri k?t? “satisfaksion-lexim” fillimisht (dhe parimisht) letra, at?her? mund t? qajm? o t? qeshim, cil?n t? doni.
Por Interneti mund t? p?rplot?soj? secilin burim ekspanzivisht. Ja nj? shembull t? thjesht?: N?se nj? lib?r t? jet? shtypur n? 1000 kopje, i nj?jti t? jet? shitur deri n? numrin e fundit brenda dy-tre muajve, ju garantoj se p?r kaq koh? do ta shkarkonin edhe nga Interneti, si version elektronik, po aq shqiptar? n?p?r bot?. Secili e kupton se ?’do t? thot? kjo. Dhe kush merr vesh n? k?to pun?, ai nuk mund t’mos ia dij? vler?n pra, k?saj “let?rsie virtuale”.
Shembulli tjet?r: T? gjith? numrat e gazet?s suaj, pa humbur aspak vler?n letrare materialet aty, (k?t? ju garantoj dhe duke b?r? k?t? “garancion” nuk do v? ndonj? pik??udit?se) do t? zinin vend n? vet?m disa tabela t?

sw-database, t? Ars Poetica-s, duke u vendosur n? dispozicion t? t? gjitha shkollave, universiteteve, institucioneve, familjeve-shqiptar?ve t? mbar? bot?s, internet-kafeneve n? t? gjitha trojet etnike, individ?ve, kazermave ushtarake… etj., etj., si burim informacioni e edhe arti, si permanenc? informatike n? planin ditor e edhe m? gjat?. A e dini se ?’do t? thot? kjo?
Pra gazet?n tuaj aty p?r aty do ta lexonin edhe shum? m? shum? lexues sesa q? ju mund ta merrni me mend. Dhe ata lexues s’do t? dyshonin aspak, se poezive t? filan poetit… (le t? themi t? A. Podrimjes), iu paska r?n? vlera, na qenkan degraduar “nga virtualiteti”, si publikim n? Internet, pas daljes n? gazet?n tuaj.
Kjo nuk ?sht? pak p?r nj? “let?rsi virtuale”, p?r nj? Internet!

Natyrisht, ne nuk do ta b?jm? k?t? p?r t? mos thyer “rregullat e loj?s”. Gazetab?r?sit e edhe t? gjitha hallkat e zinxhirit nuk mund t? jetojn? nga ajri. Kjo do t’ishte thyerje e principit m? vital, m? t? thjesht? t? profesionalizmit... Sikur t? shp?rndahej “Harry Potter” falas (uaaa... merreni me mend) ?far? do t? ndodhte me autoren, e edhe me t? tjer?t...? E kjo nuk shkon. Ne nuk themi t? arkivojm? numrin e ri t? gazet?s suaj, ndoshta as at? t? kaluarin. Ne themi t? arkivojm? numrat e vjet?r dhe t’i b?jm? prezent online.
Sepse let?rsia, krijimet, shkrimet imagjinative, apo nj? ese-studim, nuk jan? lajme q? t’iu humb vlera pas dy dit?sh, t? “vjetrohen”!

Por njer?zit sikur kan? prirje p?r t? koklavitur gj?rat, virtualizmi letrar tash p?r tash ?sht?... e ku ta dim? se ?far? ?sht?, mbase p?rplot?sim dhe alternativ?! Por le minimalizojm? deri n? paskajsi: le t? themi se ?sht? vet?m Informim p?r Let?rsin? e Letr?s, vet?m mund?si promovimi e nj? di?kaje artistike, vet?m mund?si njohjeje e let?rsis? s? Letr?s.
Po pra, pse t? lajthitemi duke b?r? gabime trashanike me krahasime, pse t’i fusim n? gar? Interneta dhe Letra!
Nj? gj? e di, ne duhet t? shkojm? n? hap me bot?n (apo t? provojm?). N?se e gjith? bota mbar? qenkan gabim, le t? jemi dhe ne. Un? nuk besoj se jam duke b?r? “nj? asgj?” me aktivitetin virtual n? kuad?r t? Ars Poetica, dhe nuk besoj se ajo ?far? jam duke b?r? “t? jet? d?m” p?r ak?cilin letrar, apo p?r let?rsin? ton?.
P?rkundrazi!

| - - - - - - - -
| - - - - - - - - - - - - -

2004

--
Ars Poetica - Infoletrat
P?r kontakt dhe reagime: letrat1@yahoo.com
Adresa: http://www.letrat.eu - Administrator: S. Guraziu

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31