Mentor Thaqi sjell Tregimin e Sylejman Aliut "Shpifja" botuar më 1986 në revisten "Kosovarja"

nga **Agim Gashi** Sat Dec 17, 2011 3:45 pm

Mentor Thaqi sjell Tregimin e Sylejman Aliut "Shpifja" botuar më 1986 në revisten "Kosovarja"

Një befasi e këndshme e qebesa edhe përmalluese ishte hasja e këtij tregimi shum të bukur nga Shkrimtari i shumëmirënjohur shqiptar Sylejman Aliu në Revisten “KOSOVARJA” të vitit 1986!

Mentor Thaqi sjell Tregimin e Sylejman Aliut "Shpifja" botuar më 1986 në revisten "Kosovarja" 376435_323205254375553_100000582437455_1138499_17054787_n

Sylejman Aliu, tregim

SHPIFJA

Genci kishte dëshirë të tregonte anekdota aktuale. Posa dëgjonte diku një të tillë, menjëherë vraponte dhe në bllokun e tij mavi, e shënonte me saktësi. Të nesërmen, duke i shtuar asaj diçka nga vetja, për të cilën mendonte tërë natën, krijonte atmosferë të përshtatshme për t’i treguar ato dhe, pa vonuar, me buzëqeshje të natyrshme, ashtu siç bënte përherë, niste:
- Beni (kështu e quante Arbenin) dhe ti Dritëro, më bëheni si ata qentë e tufës… - u thoshte dhe menjëherë i shihte ata të dy në sy për të përgjuar se mos ia merrnin për të keq dhe, sakaq, bënte me dorë diku nga jugu, sikur me të donte të kapte një copë hapësire, në të cilën gjendej vendi ku do të vendoste me mjeshtri anekdotën e re.
- Ej, ej! – ngutej të thoshte. – Unë desha të thosha se në një fshat, ku rrokënehej dhe kokrra e grurit dhe ku ato shpatie ngjiteshin deri në faqen e lubardhtë të qiellit, paskan qenë dy qenë Sharri, të fortë e të sertë, qimezi e qimesurmë, që rrinin përherë pranë grigjës e barinjve, koteshin vetëm nganjëherë nga melodia e fyellit të tyre, që shpërndahej në një jeh të prekshëm shpat më shpat. Genci shtonte se në sytë e tyre të lëngshëm shihej vullneti i bindur, që të mbushej mendja se këta do të sakrifikonin të gjitha këto për të mirën e grigjës, e cila, ashtu, siç ishte e urtë dhe leshatake, kulloste si e bekuar buzë malit barin e butë e të njomë, duke fshehur kokën nga dielli përcëllues nën këmbët e njëra-tjetrës. Sertësia e qenëve kishte arritur famë të madhe. Tufës së tyre ata nuk lejonin t’u afrohej, jo vetëm ndonjë dele nga ndonjë tufë tjetër, kur e humbte udhën, bile as qen tjetër të kësaj race. Mirëpo, një ditë, siç thoshte Genci duke mos i shkoçur sytë nga balli i djersitur i Benit, tufës i paska rënë një ujk i shqetësuar nga uria. Ai në fillim, porsa kishte dalë nga hijet e errëta të bjeshkës, ishte parë sy më sy me qentë e sertë, kish lagur gojën me gjuhën e tij plot jargë, kishte curruar veshët dhe kish futur me dredhi bishtin ndër këmbë, duke i vënë tinëzisht në skaj të bebzës të dy qentë. Pastaj, të dy qentë e kishin parë njëri-tjetrin, kishin kthyer kokën kah hija, në të cilën po pushonte bariu, kishin ulur kokën për një çast dhe, pas pak, ishin nisur me hapa të rëndë, por të ngadalshëm, në drejtim të ujkut. Tufa ishte trazuar dhe ishte bërë gati e trishtuar të ikte. Jargët e ujkut të uritur kishin nisur, shtonte Genci, të lëvareshin nga goja e tij nëpër barin e butë. Qentë i afroheshin ujkut, kurse ky grigjës. Njëri nga qentë lehu vetëm një herë, pastaj s’u dëgjua më. Atëherë grigja, si e zgjuar nga një ankth i zorshëm, nisi të lëkundej dhe të merrte turr teposhtzës së luadhit. Ujku i tronditur kur pa se tufa po i ikte, kërceu në qafën e një leshatoreje dhe duke e tërhequr rrëshanë, u fut në zgurrën e flladitshme e plot hije të malit… Genci tha se qentë, kur panë se delen e tërhiqte ujku, nisën të ulurijnë ulur në bisht me kokë e sy kah kishte ikur ujku. Kur bariu ishte afruar pranë me britma e thirrje, qentë ishin ngritur në këmbë, kishin vrapuar deri në vijë të malit, por aty ishin ndalur.Të lehurat kishin nisur të shpeshtoheshin dhe zëri i tyre kish nisur të shndërrohej në jehonë të përvajshme, që përkundej lugjeve e brigjeve, si një klithje e frikshme dhe e zorshme.
- Kape, Ziosh! – kish bërtitur bariu duke bërë me dorë nga mali. – Kape, Surko!
Të dy qentë kishin pushuar së lehuri. Kishin bërë edhe dy-tre hapa kah mali dhe prapë ishin ndalur. Kishin parë njëri-tjetrin në sy dhe, në vend se t’i vërsuleshin ujkut, ata kishin nisur t’i ngërdhesheshin njëri-tjetrit. Surko kishte ulur kokën i turpëruar, kish paluar bishtin ndër këmbë dhe i ishte larguar Zioshit. Zioshi, për ta mundur turpin, iu kishte ngërdheshur edhe më shumë Surkos dhe pak më vonë iu kishte vërsulur. Kish filluar një luftë e madhe. Luftë e madhe, dhëmbë më dhëmbë, ish bërë ndërmjet Zioshit e Surkës derisa ujku sigurisht po e çante me gjithë atë uri delen e rrëmbyer. Bariu kishte bërtitur, bariu u kishte hyrë ndërmjet. Ata, të nxehur nga zjarri i i ligësisë, iu kishin vërsulur njëri-tjetrit edhe më me forcë, duke u kafshuar me dhëmbët e pezmit për frikën që kishin pasur nga ujku i uritur.
Genci tha se ata, duke luftuar ndërmjet veti për një kohë të gjatë, nga plagët dhe lodhja, kishin ngordhur të dy, kurse bariu, delet e të cilit kishin ikur të trishtuara shpatijeve, kish vënë grushtat në tëmtha dhe kishte qarë me zë.
Ai tha edhe diçka tjetër, që unë tash e kam harruar, sepse jo vetëm që nuk merrem me to, por as di t’i tregoj ashtu siç di t’i dramatizojë Genci. E di se atë ditë, kur Genci u tha Arbenit dhe Dritëroit se ishin bërë si ata dy qen Sharri, mua më erdhi keq dhe u skuqa. Por ata nuk lojtën nga vendi. E dëgjuan anekdotën me vëmendje dhe, në fund, kur unë prisja të shpërthente grindja, Dritëroi dhe Arbeni ia plasën gazit dhe duke uluruar si qentë, iu hodhën njëri-tjetrit në kraharor dhe filluan kacafytjen. Unë e dija se ata ashtu loznin, se bënin mahi, mirëpo as kështu nuk doja t’i shihja.
Teuta erdhi dhe më mori për krahu. “Të dalim”, ma bëri dhe më shikoi me një ëmbëlsi, që s’e kisha parë kurrë në sytë e saj. Ia bëra “po” me kokë dhe ne dolëm. Dolëm, por sesi më mbeti meraku brenda. Më tepër do të doja të dilja me Arbenin dhe me Dritëroin, sidomos tash kur ata loznin rolet e qenve. Me Teutën unë kisha dalë edhe shumë herë të tjera dhe ndeja me të ishe bërë aq e rëndomtë dhe aq e përditshme, sa mua dhe asaj nuk na kishte mbetur tjetër për çfarë të bisedonim, pos t’i përsërisnim vazhdimisht temat e njëjta. Ajo ende nuk arrinte t’i harronte polemikat e heshtura dhe të zëshme që kishte bërë me Danin, edhe pse për një kohë të gjitha këto ishin lënë në harresë. Dimri kish hyrë gati pahetueshëm dhe më herët se zakonisht dhe më bëhej se me aq lehtësi tash po shkonte i mundur dhe i papërfillur fare. Jugu frynte, kurse bora e pakët sikur na thoshte: “Mirë, por mos harroni! Do të vij prapë dhe do të shihni ç‘akull do të sjell”. Rrugët menjëherë u mbushën me baltë dhe ne mezi kalonim. Gazetat shkruanin se punëtorët e mirëmbajtjes nuk i kryenin siç duhej obligimet e veta për pastrimin e rrugëve dhe nga ta kërkonin të jepnin shpjegime të menjëhershme. Sa të mërzitshme ishin bërë këto kërkesa.Sa shumë herë përsëriteshin! Si duket s’kishte kush të jepte shpjegime, edhe pse rrugët ishin vërshuar njëmend nga uji e balta e madhe. Por… një ditë bora shkriu krejtësisht dhe moti filloi të bëhej më i nxehtë. Avulli, që ngrihej nga toka e ngrohur, bënte një tis të hollë e të lubardhtë, nga i cili më tepër vuanin astmaxhinjtë dhe ata me kokëdhembje.
Vjollca po çilte si një ditë e re, kurse pipthat e pemëve po e nisnin gjallërinë. Pranvera po vinte dhe në guacën e vetmisë po e lënte një ngjarje të hidhur: në lagjen SH ishte vrarë një njeri. Vrasja ishte bërë një parambrëmjeje dimri dhe ato ditë të gjithë mendonin se kjo ngjarje s’do të humbej kurrë në harresë. Kështu, njëmend, do të ndodhte sikur të mos vinte pranvera dhe sikur të mos çilnin lulet.
Dani, krahas shtypit botëror, lexonte vazhdimisht edhe këtë kronikë të zezë në gazeta. Nuk jepej, por ndjente një trazim të brendshëm dhe, gati si fshehtas, shtrëngonte grushtat. “Thonë se motiv i kësaj vrasjeje ishte hakmarrja. Kur dihet se është kështu, përse nuk vrapojnë t’ia prejnë kokën këti gjarpri, që po shtrihet kaq serbez përgjatë këtyre shekujve dhe po helmon ku qëllon? Por, nëse është bërë, siç po pëshpëritet, nga motive të tjera, atëherë ushtima e zërit të kësaj kohe të re, duhet ta mbysë ulurimën e së keqes, që po trishton shpirtërat njerëzorë!”, thoshte Teuta dhe vraponte të më qëllonte në kraharor, sikur aty gërmonte burimin e kësaj të keqeje që po shpërthente kaq papritur nëpër lagjet tona.
Thashethemat bridhnin të llojllojshme: Sabedinin, thoshin, e kishin gjetur duke përgjuar prapa gardhit të Berishajve, mu në kohën kur ata flisnin për fiset, që tashmë ishin shkrirë në një dhe, kur e kishin hetuar, Dauti i Berishajve, i kish thënë: “Deri kur kështu, or Sabedin? Opingat të janë shqyer fare, po hallet e të tjerëve t’u kanë bërë si gjaku!”. Kurse ai i zverdhur dhe duke u dridhur, mezi kish thënë: “Për kafshatën e gojës e bëj, o i Berishajve!”. “Ndërsim qensh është ky, or i mjerë!”, kish thënë prapë Dauti dhe kur Sabedini kish hapur gojën të thoshte edhe diçka, që me siguri kishte të bënte me urinë e tij (sepse ai në atë çast kishte prekur barkun), ai i Berishajve e kishte shkrepur.
Të tjerët e shpjegonin ndryshe. Thoshin se Berishajt, pas plagëve të rënda që kishte marrë nga arma e të panjohurit, Sabedinin e kishin marrë dhe e kishin futur brenda dhe atje ia kishin lidhur plagët. Por ato ishin aq të rënda, sa ia kishin helmuar gjakun për një kohë të shkurtër dhe ai kish vdekur, pa mundur të thoshte asnjë fjalë. Nuk ishin vetëm këto që fliteshin. Tregimi për këtë kapërcente sa në njërin, sa në tjetrin variant, duke zgjeruar kështu rrethin e dyshimit nga të katër anët. Më vonë thanë se disa nga Berishajt ishin ftuar të jepnin deklaratë, pastaj, pasi ishin kthyer në shtëpi, të nesërmen i kishin thirrur prapë… Mirëpo, siç tha Genci, tash që po dilte pranvera, kishte gjasë të harrohej edhe kjo gjëmë mbi të cilën do të mbijë bari i butë pranveror, një bar shtalb, që mbulohej nga ujërat e ashpra të dimrit. Nuk mund të kujtohej gjatë kjo ngjarje. Pëshpërimat e deritashme, që rrodhën deri në prag të pranverës, duhej të harroheshin, në mënyrë që vendin e tyre ta zinte anekdota e qenve të Sharrit, të cilët, në vend se ta ndiqnin vrasësin e tufës, i morën shpirtin njëri-tjetrit.
Njëmend, kjo vrasje sikur u harrua shpejt. Sabedini, farkëtari i njohur i lagjes SH nuk ishte më, por shpejt u pa se edhe pa të mund të jetohej…. Sa herë e zinte në gojë këtë rast Teuta, Dani mvrehej dhe pastaj shtonte se Teuta tash gjithë kësaj vrasjeje do t’i jepte dimensione të papara, duke e ngritur vrasjen në një kob kombëtar, që prej kohësh ka bërë strofull në zemrën tonë të pamatur ndaj rrjedhave të vërteta të jetës, ngase, thoshte ai, këso ngjarjesh kishte pasur edhe përpara, jo vetëm në lagjen SH: vrasja e Sabedinit ishte ndër ato më të pazëshmet, më të pagjëmët. Motivet e vrasjes tashmë, thoshte ai, s’kishin kurrfarë rëndësie. Vrasja ishte bërë dhe po të mos ishin thashethënat e shumta, kjo do të ishte harruar menjëherë.
Kishte diçka që nuk më pëlqente në këto mendime të Danit, por nuk ia thosha asnjë fjalë. Danin s’e njihja mirë dhe pse të bisedoja me të për këto çështje? E vëreja Teutën që mërdhezej pa takt dhe grimconte thonjtë tërë nerva.
- Dani vrasjet i konsideron të domosdoshme, sidomos tash kur jeta ka marrë një turr të pakuptueshëm. Kjo është filozofia e tij për dhembjen tonë. Po, sipas tij, sa vrasje duhet të bëhen brenda një dite… një shekulli, që ky ritëm i jetës të quhet i kuptueshëm – tha Teuta dhe shikoi në sy Danin. Ishte hera e parë që ata shiheshin kështu sy më sy.
Dani buzëqeshi, pastaj tha:
- E di ti kush është vrasësi?
- Jo! – tha ajo murmuritshëm. – Ne nuk flasim për vrasësin, por për viktimën, për dhembjen tonë!...
- Është një lozë e vjetër kjo – tha Dani dhe filloi prapë të shfletonte gazetën. – Ne vrasim, pastaj, pendohemi. Do të pendohemi edhe për fjalët që i kemi thënë.
Nuk e di pse m’u kujtua anekdota e Gencit për dy qentë e Sharrit. Vrasja ishte bërë, kurse Teuta dhe Dani i vërsuleshin njëri-tjetrit. Të dy flisnin për këtë ngjarje, por asnjëri nuk vraponte ta shuante jetën e këtij gjarpri, që kaq shlirshëm bredh nëpër dhembjen tonë…
Pranvera solli lulet dhe harresën për këtë ngjarje. Ata të Berishajve shiheshin rrallë dhe po t’i shikoje, vështirë ishte t’i njihje: o zot, ç‘vjeshtë e madhe ishte paluar në sytë e tyre! Fëmijët e tyre bridhnin të vetmuar dhe në lojën e pafajshme zhurmonte një gëzim i heshtur… Berishajt ishin të shpifur dhe kot e kishin të thoshin se ata nuk ishin vrasës. Fjala ishte përhapur.
- Të pimë një kafe? - i thashë Dautit të Berishajve, kur po zbritnim shkallëve të Fakultetit Filozofik. – Ne përpara pinim aq shpesh…
Ai më shikoi njëherë me habi, përthekoi me vështrim katër anët e oborrit të fakultetit, uli kokën dhe mezi tha “ani”.
Teutën e takuam përpara Institutit Albanologjik, kur po ndahej nga një shoqe e saj.
- Vjen me ne, Teutë?
- Ku? – ma bëri dhe vështroi Dautin, i cili sikur i zënë ngushtë uli prapë kokën.
- Të pimë nga një kafe? – i thashë dhe e mora për krahu.
Ajo ecte mes nesh dhe fliste diçka për një libër që e kishte lexuar. Unë dhe Dauti heshtnim. Ku ta di çfarë mendonte tash Dauti. E vëreja se herë i binte një zbehtësi, herë e mbulonte një i kuq trazues.
Duke ecur më vinin ndërmend ca biseda që kishte bërë Teuta për vrasjen, e cila kishte ngjarë dhe nga këto sikur frikësohesha. Dauti ishte me ne. Ndoshta ky… Më dridhte ky mendim. Më bënte të ndalesha, t’ia thoja të gjithë në fytyrë dhe menjëherë ta merrja Teutën për krahu duke i thënë se për gjithçka Dani kishte të drejtë, sepse derisa dihet vrasësi, si mund ta qetësojmë gjakun? Por s’i thashë asgjë. Zgjata pak kokën dhe e pashë fytyrën e Dautit përtej kokës së Teutës, që ecte midis nesh. Pamja e tij e qetë, por që në nënlëkurë shihej një trazim i pakuptueshëm, sikur më thoshte: “Amani shokë, më besoni! Nuk jam unë vrasës, jo! Janë shpifje këto!”.
Pluhuri që bartej në krahët e një ere të lehtë bënte një aromë të padurueshme dheu të përzier me plehun, që hudhej gati në çdo kënd. Nuk e di pse në këtë çast nisa t’i shikoja mbishkrimet e mëdha të dyqaneve, të cilat të zbukuruara e të shtrira me nge në ballin e mbidyerve dukeshin sikur ftonin të hysh aty dhe, pastaj, të dalësh i mashtruar dhe i djegur nga pendimi i shtrenjtë. “Përse s’është vënë edhe një firmë e ngjashme edhe për krimet, ku do të mblidheshin të gjithë vrasësit dhe ku mund të porositej cilado vrasje e cilitdo njeri? Në këtë mënyrë do të dihej saktësisht cili është vrasës dhe cili paguan për ta bërë këtë krim. Kështu Dauti tash do ta kishte më lehtë…!”, mendoja vetmeveti dhe një copë herë vështrimin e ndala në fytyrën e tij të trazuar.
M’i përgjonte Dauti mendimet, apo ç‘kishte që shqetësohej kështu? Ai nisi të dridhej. I shtrëngonte grushtat dhe herë rrëzonte shikimin për dhe, herë me një frikë të ankthshme vështronte nga katër anët. Ç‘ishte ky trazim që e dridhte Dautin? Teuta vazhdonte të fliste për mundësitë e përceptimit më të kujdesshëm të disa çështjeve që nuk i shihnim, por të cilat i ndjenim fuqishëm. Ajo fliste edhe për diçka tjetër më pak të rëndësishme, por fjalët e saj i kapja vetëm copa-copa. Gjithë vëmendjen e kisha drejtuar te shqetësimi i Dautit…
Papritmas u nda nga ne. U nda me vrap. U shtanga në vend, ndërsa Teuta vazhdonte të fliste… Më bëhej se turma e njerëzve shtohej gjithnjë e më shumë. Ata nuk ecnin, nuk lëviznin fare dhe gati me një qëndrim gatitu ndiqnin vrapin e Dautit. O, zot? Si çahej përmenjëherë turma dhe i bënte udhë atij. Kur e thirrja me gjithë zërin tim të çjerrë, turma prapë mbyllej dhe e përpinte aq padukshëm… Shihej vetëm e çara e turmës dhe mbyllja e saj e befasishme. Nisa të ngarend pas tij. Prapë turma çahej dhe më bënte udhë, një udhë të heshtur, ku nuk pipëtinte asgjë. Vrapoja dhe fytyrat e njerëzve më përftonin të hutuara. Ku ishte fundi i këtij vrapi dhe i kësaj turme që nuk ndihej e gjallë? Ç‘bënin këta që kaq në heshtje çanin dhe mbyllnin udhën si një vetëtimë në qiellin e vrugët?
Dautin më në fund, kur kishin nisur të më erreshin sytë nga lodhja, e gjeta të ulur në trotuar, mu në bisht të turmës.
- Duart i kam të pastra! – thoshte si përvajshëm. – S’e kam vrarë unë, jo!
Fjala e tij shpërndahej si jeh i kumbueshëm dhe dikur binte qetë-qetë mbi kokën e turmës, që papritmas kish nisur të gjallërohej. I thashë se i besoja, se i kisha besuar që në fillim, se ato që kishin thënë për të dhe për Berishajt ishin vetëm shpifje, por ai tash nuk fliste me mua, fliste me turmën, me kohën dhe me frikën se vrasja po harrohej e ngarkuar në shpinën e tij.
Që nga ajo ditë Dautin më s’e pashë. E përpiu turma. E mbyti heshtja dhe vështrimi vëngër i saj.
Ku ishte vrasësi? Zëri i Sabedin Kovaçit pështillej në gjiun e turmës dhe kërkonte… O, zot! Ku ta gjente vrasësin e tij!...

Sylejman Aliu

Marrë nga libri "Trazimi i heshtjes". Ju dëshiroj ju të gjithëve, që jeni krenaria jonë dhe, në të njëjtën kohë edhe dhembja e mallit tonë, shëndet dhe harmoni, në radhë të parë familjare!

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31