Përparim Hysi:Të ketë vdekur,Migjeni?!...Migjenit në 100-vjetorin e lindjes

nga **Agim Gashi** Wed Oct 05, 2011 9:29 pm

Të ketë vdekur,Migjeni?!...

Poetit të madh të Rinisë,Migjenit në 100-vjetorin e lindjes

(Ese)
Përparim Hysi:Të ketë vdekur,Migjeni?!...Migjenit në 100-vjetorin e lindjes Perparim_hysi

Përparim Hysi:Të ketë vdekur,Migjeni?!...Migjenit në 100-vjetorin e lindjes Perparim_hysi

Nga Përparim Hysi

Të shkruash për Migjenin është sa e lehtë,por dhe aq
e vështirë.Këto "alternative me ose" që ai i kish për zëmër,vijnë dhe
më vënë në mëdyshje që në fillim.Se fillimi,mbi të gjitha,është i
vështirë.Kam një informacion të bollshëm për Migjenin (sa,për këtë
esse modeste,më del e më tepron) ,por kur angazhohesh për të folur për
të,nuk është fare e lehtë.Vuan kompleksin e pazotësisë se është vërtet
një majë mali që nuk i ngjitesh kollaj.Kam lexuar e stërlexuar për
Migjenin dhe, në u vura në ngasje,për të folur për të,ka vetëm një
fakt:shtypi shqiptar,sado që data 13 tetor kur Migjeni mbush
100-vjeç,pothuaj,erdhi,ende nuk është bërë i gjallë që të
heqë,sadopak,cergën e harresës për të.
I kam kaluar gazetat në sitë,pothuajëse,të tëra.Vetëm gjeta një
shkrim të Behar Gjokës tek një gazetë.Po duhet thënë se ashtu siç i
çorri mushkëritë MIgjeni duke demaskuar realitetin e kohës,ashtu ka
bërë dhe Behar Gjoka që ka përzënë"dimrin e harresës për Migjenin" dhe
e ka sjellë të freskët dhe krejt si behar Migjenin.Behari ka sjellë
behar.

* * *
Lexoja diku që shkodran,den baba den,nuk e dinë ku është varri i
Migjenit.Kam replikuar dikur me atë priftin katolik (nuk po e citoj me
emër,se prifti ka vdekur),që u lëshua me anatema kundër Migjenit.Këto
anatema shkuan deri atje,sa prifti konkludoi:-Mirë bani që vdiq i
ri,se a ken kundra Zotit,kundra kishës! Në se do e gjej poezinë time
replikë,do e vendos këtu.Dihet,mandej,se dikur ia copëtuen pllakën e
varrit;dikur iu prish dhe shtëpia muze dhe,pikërisht,aty ku duhej të
dukej në plan të parë,busti i madh i Migjenit,aty ndalojnë furgonat
dhe dëgjon britmat butofarike të shoferave:-A po vini në...?
Nuk ka gjë më neveritëse,se sa të nëpërkëmbësh ata që duhet të
jenë,shekujsh,krenaria jo vetëm një qyteti me tradita të lashta
kultuore,si Shkodra,por njerëz si Migjeni janë krenaria e vëndit.Është
poeti dhe prozatori më i bukur,më i arrirë,më reali,më kritiku i atij
brezi që quhet,e viteve '30-të.
Siç e shihni,pyetja ime është pakëz retorike.Për të qenë i
ndershëm,këtë titull e "vodha".Është e një qytetari të thjeshtë
shkodran që kur e pyetën:-Ku është varri i Migjenit?Ai flakë për
flakë,u përgjigj:-Pse ka vdekur Migjeni?! Kjo përgjigje,flakë për
flakë,flet shumë.Shkodrani anonim si njeri me kulturë që qe,tha atë që
e dinë të gjithë:-Njerëz si Migjeni nuk vdesin.Ata kanë vetëm
ditëlindje.Dhe pyetja e tij është si një kambanë për ta dëgjuar të
gjithë ata që nuk kanë veshë apo ata që i kanë zënë veshët me
dyllë.Kambana bie për ata që drejtojnë kulturën në vënd.Se është e
pafalshme,- them unë(vallë,vetëm unë?!)-.që kur dhe një javë na ndajnë
nga kjo ditëlindje e madhe dhe"qarqet e kulturës" kanë rënë në gjumë.E
pafalshme,për gjithë shtypin e shkruar,që nën ato rubrikat për
kulturën, që nga 1 tetori,t'i kish kthyer gazetat në borikushtrimi ku
të ravijëzohej portreti aq i bukur dhe aq tragjik,në ikjen aq"me
vrap",të këtij meteori të letërsisë së viteve '30-të.Për fat të
keq,askush nuk është kujtuar.Ka ndodhur si me atë personazhin e
estradës së Fierit,që pena e Pëllumb Kullës,e ktheu në
legjendë.Migjeni nuk duhet të jetë ai Lipe Shtogu dhe analogjia ime- e
pranoj- është pakëz vulgare.Po zënë e më hipin kacabujtë.

* * *
Kacabujtë më hipin më tepër me ministrinë e kulturës që,këtë tetor të
paktën,ta kishte quajtur muaj i Migjenit në kluturë dhe të shpallte
një nismë:për prozën e shkurtër më të mirë;për essenë më të mirë;për
poezinë më të mirë?Për fat të keq,asgjë nuk kam parë gjëkund.Dhe ja
përbri ministrit(ky,i tanishmi është shkodran!),ja tek vjen shëmbulli
i gjallë që quhet Mhill Velaj që ,me kohë,pa pritur që të digjen
etapat kohore,ka një muaj (afati është deri në janar 2012) që bën apel
për një konkurs me poezi për të evokuar Poetin,gazetarin dhe
Atdhetarin Tahir Desku.Dhe Mhill Vela nuk është ministër i
kulturës,por është dashamir i një njeriu që i ka dhënë
Atdheut,Kosovës:me penë me pushkë.S'ka nismë më të bukur dhe gjej
rastin ta përshëndes,Mhillin,por sa entuziast bëhem me nismën e
Mhillit,aq revoltues,bëhem me aparatçinjtë që merren me kulturën.Jam
prudent dhe di të kërkoj ndjesë,në ministri dhe aparati i asaj
ministrie kanë programe shumë impresionuese për DITËLINDJEN E MIGJENIT
dhe,unë,profani,as nuk di gjë.Por nuk ka se si mos jem dyshues,se
paraardhësit e kanë treguar me vepra se sa i kanë shërbyer
kultuturës:Mjafton t'u referohem dy paraardhësve të tij:i pari,në një
takim funebër(thonë që stdujon shumë,ka një bibliotekë të pasur;ka
dhuruar libra etj..),po sa para bëjnë të tëra,se sa fakti tepër
kokëngjeshur:kur qe ai ministër kulture,veç tjerash,vdiq Prici i
Lirikës Shqiptare,që quhej Frederik RReshpja.Ministri as mori pjesë në
funeralin e të ndjerit,por dhe"harroi" të bënte qoft dhe një meshë,siç
bëri-dhe bëri shumë mirë- për të ndjerët,I.Kodra,K.Kodheli dhe
V.Korreshi.Homazhi u bë më 28 shkurt 2006 dhe Princi nuk kish asnjë
javë që kish mbyllur sytë.Sa tragjik dhe diabolik m'u duk atëherë ky
ministër.Pas tij erdhi Pango që nuk la asnjë gjurmë kulture,përveç
atij basoreliefit ku murosi emrin etij,pasi kish përzënë shkrimtarët
nga Lidhja.Tjetri?Ky qe ,vërtet,për t'u qarë.Qe aq i "ditur",sa një
nxënës i 9-vjeçares do t'i nxirrte gjuhën.Qe ai që"do sillte eshtrat e
Ismail Qemalit nga Italia!!!!Mundohej Blendi Fevziu,i jepte dhe i
merrte,se janë në Shqipëri.Po qe ministër kulture,i biri i botës.Tek
shkruaj s'kam si mos ndjej keqardhje për kryemenistrin,që,sado nuk
është shkrimtar,letërsinë e ka pasion dhe mund të vëjë me shaptula në
mur,këdo që debaton për letërsinë,se ka një kujtesë brisk.Qe
ky,kryeminstri,që e skuqi atë atasheun kulturor të Rusisë,kur i
recitoj rusisht,"Vasil Tjorkinin" e Surkovit.(të më falin rurosfilët
në emrin e autorit të poemës,e kam cituar gabim).
Siç e shihni,e humbas fillin se kam njohur dhe një tjetër ministër(ky
qe i krahut të majtë.Për vete kam thënë që jam i djathtë),që,kur erdhi
në tubimin e një libri,mori fjalën dhe tha:-Libri i iksit ka vlera
dhe mesazhe,sado që unë librin nuk e kam lexuar!!!! A ka fjalim më
luajal?! A nuk duhet të sjellësh këtu,për bri,ato vargjet aq dhe me
aq vlerë të sheperiotit të pavdekshëm,K.TH.Spirit që thoshte:"...se
këtu,në vëndin tim/edhe koqe ka kuptim." Pak banaele,domosdo,por
kështu është.Bilez,u çudita që Spartak Ngjela këtë fjalën që fillon
me"k" e kish zhdërruar në kungull.Kungullit,të tillë,i marrin të
keqen.

* * *
Migjeni,poeti i dhimbës krenare,i shekullit të ri,i vulneteve të
ndrydhura,i Poemës së mjerimit,i recital i një malësori,është jo vetëm
poeti më i bukur,më i drejtpërdrejtë,po më i paarritshmi:me vargjet,me
mesazhet dhe me metrikën e re që përdor në vargje.Për poezitë e tij
mund të flasësh tërë kohës dhe gjithmonë do t'u kthehesh dhe t'u
rikthehesh.Dhe në prozë,vetëm ai dhe Kuteli,janë majat më të larta të
prozës që nuk arrihen lehtë.
Ai bëri,siç thonë me të drejtë "vizatime letrare",shkroi skica dhe,po
kështu edhe prozën e gjatëDhe kudo i bukur dhe i
papërsëritshmë.Malësorja tek"a do qymyr ,zotni? Ajo qe
"qershiave".Dila tek "Puthja e cubit",për të vazhduar me Luken
tek"Bukën tonë të prditshme,falna Zot! Nushi tek"Studenti në shtëpi"
Oso Bakalli që"Çel arkapija",po vallë a mund t'i harrosh?Pa
dyshim,që"Bukuria që vret" është më rrënqethsja;më e guximshmja që
barabitet me atë guximin qytetar (cili tjetër e pati përveç
Migjenit?!) "Recital i malësorit",ku goditja ndaj sistemit është e
drejtpërdrejtë.Bash për midis ballit,kur thonë në veri.
Natyrisht, me këtë esse modeste s'është se mund t'i them të
gjitha.Por nuk kam se si mos ndalem në dy-tri skicat e tij.

* * *
Skicat që do citoj janë shkruar kur ka qenë në Pukë.Atje e njohu Lulin
e vocërr.Atje"tollumbat e këtij varfanjaku" hapën gojën dhe sikur po e
gllabronin mësuesin.Pas këtij,ja tek vjen dhe"Zeneli".Me
këtë,"Zenelin" do merrrem pak më gjatë.Zeneli është ai fëmija
malësor,shumë i zgjuar dhe shumë kurreshtar si fëmijë.Migjeni është
psikolog i madh dhe unë çuditem si kritika e kohës nuk ka vënë re një
fakt shumë domethënës.Me "Zenelin" dhe me të "Korrat" Migjeni fiton
atributet e një gjeniu.Për gjenitë,- thuhet,- që paraprijnë.Dhe
Migjeni paraprin.Ai thotë për "Zenelin" që asht tokë pjellone dhe,duke
vazhduar arsyetimet e veta(këtu shuqhet gjeniu.Lexuesi të më falë (
që,për mungesë origjinali,nuk lakoi në ligjëratë të drejtë)
,por,siodoqoftë,e kam të freskët atë që thotë: "...pjesa
jeme,fataliste e ndërgjejges,më thotë:lanie Zenelin të baj jetën e
tij stërgjyshnore,se,kur ka me pa njerëzit e vet në shtrngesë,ka me u
hedh në greminë!!! Kështu tha mësuesi për nxënësin e vet aq të
zgjuem.Por le ta ndjekim dhe ca,këtë.Zenelin.Ja tek e gjejmë nga një
bashkëkohës i Migjenit,që dhe ky kishte një penë të fortë.E gjejmë
Zenelin,tanimë,në duart e të famshmit Nonda Bulka.Në skicën
letrare"Dy Zenelat" ai na prezantoi atë nxënësin kurreshtar nga
Puka.Po ka dhe më,ky pukjan,arriti të bëhet kuadër dhe,kur pa të
afërmit e vet në atë gjindje që s'i nidhmonte dot,bëri vetvrasje.I
biri,që ka qenë gazetar dhe ka nxjerr edhe libër për këtë Zenelin që
e ka baba,e paraqit me version ndryshe.Mua nuk ma ha buza atë lloj
kulaçi,sado i "pjekur" nga i biri.Se,po ky,thotë se Zenli është Luli i
vocër,kur ndryshe,fare ndryshe është e vërteta.Zenleli është Zenli dhe
Luli asht Luli.Dhe këtij,Lulit,dikur se ku ia gjeta "gjurtmë",por
kujtesa më la në provim në vjeshtëPor,themelore,mbetet parashikimi
gjenial i MIgjenit.
Dhe tjetra"Të korrat".A ka më parashikim gjenial se sa skica aq
domethënëse e këtij gjeniu.Merrni me mënd:Ai nuk është soditës i një
realiteti dhe aq.Jo ai e demaskon këtë realitet se do që njerëzimi mos
ketë plagë.Aluzionini se në tokat e fshatarëve,nuk është pjekur gruri
që mbollën,por gruri ka vajtur dëm,se arat janë mbushur me
topa(hekur),eshtë aq domethënës dhe aq gjenial sa të çudit.Ende nuk
kish filluar lufatt botërore;ende nuk ishte pushtuar Shqipëria,por
mëndjagjeniale e Migjenit duke lëshuar atë emfazën"Ne këtë farë s'e
mbollëm dhe thanë nuk asht se çfarërë mbjell,korr" apo dhe ca më
tej,malësorët u thonë fëmijëve:"Qeshni,ju,qeshni,por do mësoheni me
ngranë hekur".Dhe fëmijët me atë naivitetitin etyre të
pafajshëm,këndojnë si në kor:Do mësohemi me ngranë hekur! Do mësohemi
me ngranë hekur".Është një finale tragjike,alarmante.Një bori e
vërtetë alarmi jo vetëm për Shqipërinë,por dhe për botën.Se Poeti
dinte të shihte në pasqyrën e madhe të kohës.Kur vdiq Migjeni në gusht
të vitit 1938,vetëm Abisisnia qe pushtuar nga Italia,por siç duket,ai
lexonte,para kohe,në kaleiodoskopin e historisë dhe,siç duket,i
shihte si falangat e Hitlerit aq dhe të Musolinit.
Dhe gabimisht shkrova.Kur vdiq,Migjeni.Jo.Ai nuk ka vdekur dhe,po të
marrë hua një varg prej tij,atë s'mund ta shkulin nga kujtesa"paçavrat
që zunë myk ndër tempuj".Këtë radhë analogjia ime,s'është në vijë të
drejtë me të,por tek"ata mëndjemykur" që nuk e dinë apo bëjnë sikur
nuk e dinë se kush është Migjeni.

* * *

Nuk e gjeta dot atë polemikën që kam bërë me priftin që anatemoi
Migjenin,megjithatë si kompnesim të"thatë" po vë për leuxesit një
poezi timen për Migjenin që e kam përfshirë në librin tim me
titull:"Njerëz që dua"

Në ditëlindjen e Migjenit
Përparim Hysi:Të ketë vdekur,Migjeni?!...Migjenit në 100-vjetorin e lindjes U2_Migjeni

Përparim Hysi:Të ketë vdekur,Migjeni?!...Migjenit në 100-vjetorin e lindjes U2_Migjeni

Sot,në ditëlindjen tënde,unë kam zënë e meditoj
Qaj,s'do mënd,se kam dhimbje;edhe vdekjen e mallkoj
Që të mori aq të ri dhe i le këngët përgjysëm
Nuk qe vdekje,po stihi;të rrëmbeu kur nuk e prisnim.

Por më tutjje shkon mendimi:po të rroje kur qe "djalli"
Vallë,si do të shkonte filli?S'do të hante për së gjalli?!!!
Se një shpirt si ti,i brishtë,a s'do ngrihej rrebelim?
Djalli i zi dhe i pistë: o me burg,o pushkatim.

Se nuk ndjente dhëmbshuri;qe katil e qe sadist
Më mirë"që shkove i ri";s'njohe ferrin komunist.
Se Golgota ka qenë pak;Ferri i Dantes nuk qe ferr
Ky sadist e ky xhelat;qe zeheri mbi zeher!

S'do këndoje për xhahilin(a nuk qe ti kundër miteve?)
Ai tak dhe xhebraielin;edhe shprtin do të mirrte.
Siç ia mori Ajkës së Kombit;shpata e tij mbi intelektualë
Ky xhelat- turpi i Kombit,sa e sa ka lënë pa varr.

Kriminel qe i pashoq;siç mendoj s'ka qenë i vetëm
Jo.Jo,Nuk shkruaj kot;ah,sa varre janë pagjetur!
Ne të qajmë,Poet i dashur,se ti ike shumë i ri
Në po shkruaj me buzë të plasur,të kujtoj me dhëmbshuri.

13 tetor 2009
5 tetor 2011

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30