Abas Fejzullahu:JORGANI I DARDANISË QË RUAN E MBULON VEPRIMTARIN E LIRISË KADRI MANI

nga **Agim Gashi** Sun Nov 11, 2012 4:08 am

Abas Fejtullahu:JORGANI I DARDANISË QË RUAN E MBULON VEPRIMTARIN E LIRISË KADRI MANI

Nderim dhe përkujtim me rastin e një mujorit të ndarjes nga jeta e veprimtarit të njohur për çështje kombëtare

Kadri Mani 1937-01-23 -2012-10-09

Qe një muaj i mbuluar me jorganin e Dardanisë-Kosovës së cunguar e halle madhe edhe sot e kësaj dite,… pushon në përjetësi i nderuari dhe i pa harruari KADRI MANI, veprimtar i pa lodhshëm i çështjes kombëtare, intelektuali e luftëtar i dalluar, që për lirinë e pavarësin e Kosovës-Dardane, s`pushoj së vepruari në të gjitha drejtimet gjatë jetës së tij, pa kursyer as kohën e as mundin, për të krijuar kushte e mundësi veprimi, që me punë dhe përgjegjësi, të fillon për së mbari zhvillimi ekonomik dhe arsimor kudo në hapsiratë e Shqipërisë Etnike, dhe në këtë mënyrë, të vie natyrshëm deri te bashkimi kombëtar.

Me vite të tëra bëri drejtimin dhe udhëheqi me sukses Revisten Shqipëria Etnike, edhe pse me shumë mund e pengesa nga më të ndryshmet në drejtimin financiar dhe pengesave të tjera të ndryshme ndikues, që asnjherë s`u dorëzua, deri sa ndrroj jetë, që vet titulli i revistës është treguesi më i mirë për ecajaket i jetës dhe veprës shumë të çmuar e të pasur me veprimtari të gjithanshme në të gjitha drejtimet e që në moshën 70 vjeçare Magjistroi në fushën e gjuhësisë, pasi që më parë si kundërshtar i pushtuesve serb të Kosovës, ishte dënuar nga sistemi i Jugosllavisë aso kohe me burg, që pas Adem Demaçit, zë vendin e dytë për kah gjatësija e viteve të mbajtura në burgjet famkeqe të Jaugosllavisë (tani

më të varrosur nga vet Serbia- e cila është thirrur në te dhe gjëja në mbrojtjen e saj deri vonë për qëllime dhe përfitime që ka pasur e që ende ka dhe i gëzon sot e kësaj dite) ndërsa Kadriu Osmani - MANI, zë vendin e parë për kah keçtrajtimet nëpër burgjet gjatë vuajtjes së dënimit në kohë zgjatje mbi 17 vite, e që i përballoj me sukses, qëndresë e guxim të të veçantë…!

Padyshim se veprimtaria e tij e njohur dhe publikuar deri më tani për lexues dhe të interesuar, ka pasur e do të ket ndikimin e shumë anshëm lidhur me rrjedhatë e përditshmërisë në Atdhe dhe në mërgatë në të gjitha drejtimet, e me siguri në të ardhmen poashtu rëndësi të veçantë do të ketë edhe veprimtaria e panjohur dhe e pa publikuar deri me tani, e që është në kujtesen e atyre që e kanë njohur dhe kanë bashkëvepruar me te, në jetën e përditshme, si dhe shkrime e pa publikuara, pasi që ndrroj jetë më, 9 verdhor 2012, e që do të shërbejn si një burim i pa shterrshëm për hulumtues dhe studiues të rinjë, e të intresuar lidhur me veprimtarin shumë drejtimshe për çështjen e Atdheut në përgjithësi, të arsimit e kulturës në veçanti, që ka lënë i nderuari Kadri Mani, me veçori dalluese dhe karakteristika të veçanta si krijues dhe veprimtar i madh i çështjes kombëtare, nga krijues e veprimtar të tjerë me tituj e pa tituj, me merita e pa merita, e që s`janë pak për kah numri, e atyre të lavdruar apo edhe (të vetlavdruar) për veprimtari atdhetare apo publicistike e letrare, të përkrahur nga politika ditore në mënyrë të ndërsjelltë, e pushtetarëve të djeshëm dhe të sotëm..!

Veprimtaria e tij në fushën e shkrimeve dhe publicistikës është e pasur dhe me vlera të veçanta që nxisin hulumtuesit dhe kritikët e fushave të ndryshme për t`i hulumtuar,studiuar dhe vlersuar ashtu siç e meritojnë të pa ndikuar nga politika ditore e kohëve të djeshme dhe të sotme. Në vijim po i cekim disa nga botimet e botuara e të publikuara:

Romani:Nuset Tona ( dhe i dramatizuar)
Nënë Tereza e Shqipërisë
50 Vjet Histori Gjysëm e Humbur-Pergjegje me Libër për Libër
Shqiptarët janë atje
Vepër kushtuar DR. Ibrahim Rugovës si kryetar i parë i Kosovës
Revista Shqipëria Etnike etj.

Në shenjë nderimi dhe përkujtimi të shoqërisë e miqësisë që kam pasur me atdhetarin e shquar Kadri Mani, si plotësim i bashkangjes punimin e publikuar në muaj Bleror( Pril) 2012me titull:

KUSH E RUAN E KUSH E SHËMTON GJUHËN SHQIPE?

Mr.sc. Kadri Osmani-Mani ka konkuruar për regjistrimin e doktoraturës, në temën "RISIMTARIA NË GJUHËN SHQIPE"

Nga Abas Fejzuallahi abas_fejzullahi@hotmail.com

Duaj më tepër mësimin se fitimin, se mësimi jep fitim, po fitimi nuk sjell mësim"Nga „Abetarja" e Sami Frashërit.

Thënia e sipërshënuar, në ditët e sotme, në jetën e përditshme në të shumtën e rasteve është në shpërputhje me realitetin e shoqërisë shqiptare, sepse fitimi dhe interesi (në çfaro mënyre qoftë) zënë vendin e parë, ndërsa mësimi për mirë e për sëmbari, ndoshta zë vendin e fundit, (përjashtuar raste të pakta me kushte, mundësi e rrethana të veçanta)pothuajse në të gjitha institucionet shtetërore, të cilat janë të thirrura që me punën e tyre, të jenë shembull për mësim…

Kjo dukuri e shëmtuar, ka marrë përmasa shqetsuese në të gjitha drejtimet në përgjithësi e me pasoja të rënda dhe afatgjate, në fushën e gjuhësisë, shëndetësisë, arsimit, kulturës, shkencës, artit, besimit dhe drejtësisë…

Filimisht u kërkoj falje lexuesve në përgjithësi dhe punëtorëve të institucioneve profesionale në fushën e gjuhësisë, arsimit, shkencës dhe kulturës, për shqetsimet që po i paraqes, përmes shkrimit të titulluar:„USH E RUAN E KUSH E SHËMTON GJUHËN SHQIPE?" dhepër të gjitha lëshimet e mundshme, lidhur me trajtimin e temës në fjalë, pasi që s`jam gjuhëtar, as punëtor institucional e shkencor, kam shpresë për mirëkuptim dhe plotësim në të gjitha drejtimet, me qëllimin më të mirë të mundshëm.
Përdorimi i fjalëve të huaja, pa nevojë dhe pa arsye, në jetën e përditshme, në të gjitha nivelet e institucioneve shtetërore në Shqipëri e në Kosovë, në të folur dhe shkruar, është jo vetëm shqetësues por edhe trishtues e me pasoja të rënda dhe afatgjate në të ardhmen, për gjuhën shqipe, si pasojë e mosekzistimit të Ligjit për mbrojtjen, përdorimin dhe shkrimin e drejtë të gjuhës në të gjitha nivelet e institucioneve shtetërore… Të dhëna e lajme të ndryshme në RTV, në gazetat e ndryshme, të shtypura dhe ato elektronike në faqet pamore të internetit, dëshmojnë për lëndimet që i bëhen gjuhës së bukur të Naimit, Fishtës, Kristoforidhit, Samiut, Lasgushit, Çabejt, Mjedes, Konices, Camës, Kadaresë dhe shumë rilindasëve dhe arsimdashësve të tjerë të gjuhës shqipe, që në kushte dhe rrethana shumë të rënda e të vështira e ruajtën dhe pasuruan atë vazhdimisht, në veprat e tyre letrare si pasuri e trashëgimi me vëlera të veçanta shumëdrejtimshe.

Në vijim disa shembuj me fjalë të huahaja, të cilat kanë zënë vendin e fjalëve të gjuhës shqipe, pa kurrfarë arsyeje as nevoje, në të folur e në të shkruar, në të gjitha nivelet që paraqiten dhe bëjnë përfaqësimin e institucioneve shtetërore të arsimit, shkencës dhe kulturës, në tubime, takime- *ku mbahen mësime që zhvillojnë punimet me grupe në periudha të shkurtra për përgatitjen profesionale apo edhe ideologjike të kuadrove ose për kualifikimin e më tejshëm të tyre, ose mbledhje studiusish të një fushe të caktuar për të rrahur shkencërisht një çështje të veçantë me interes të përbashkët*, e të quajtura: (seminare apo simpoziume) shkencore të ndryshme, të organizuar nga të njejtit…e të cilët heshtin edhe ndaj atyre kundërshtimeve të paraqitura përmes shtypit apo emisioneve të rralla për këtë çështje në RTV.

*

Mikel Ndreca: FJALOR FJALËSH E SHPREHJES TË HUAJA Rilindja 1986 , aplikim, apllauzë, amendamend, bord, balancë, biçikletë,biznis, biznismen,celebroj, ceremoni, cinizëm, CV, live, fusball, debakël, debat, deklarim, departament, ekzekutim, ekzagjerim, eveniment, favor, fisk, fiskale, glorifikoj, globale, gratis, gjeneralizimi, gjigant, hibrid, hipotekë, humanist, integrim,impenjim, implementim, impakt, interpelancë, karrikulla, kinkaleri, pauzë, performancë, prononcohem, mazhorancë, minorancë, menaxhim, menaxhment, verdikt, trasparencë, trajnim, tender, CV, live, kompani, reciprocitet, recidiv, surprizë etj.

Dukuri të tilla të shëmtuara të kësaj natyre, janë të shumta në të gjitha drejtimet e janë të pranishme dhe do të jenë edhe në të ardhmen, në saje të mungesës së Ligjit për mbrojtjen dhe ruajtjen e gjuhës si dhe për të metat e përgjegjësitë e punës ekipore në fushën e gjuhësisë dhe në fjalëformimin e fajlëve të reja dhe përshtatjen e tyre nevojave të përditshme dhe natyrës së gjuhës shqipe, si dhe për ruajtjen e atyre fjalëve të cilat po lihen anash për interesa vetanake apo veprimit dhe ndikimit të politikës së shëmtuar ditore dhe lakmisë për ndonjë pozitë apo pagë më të mirë, ose edhe për të paraqitur antivlëlerat si vëlera apo edhe veten e tyre se kanë kulturë dhe njohuri të gjërë, me përdorimin e fjalëve të huaja që edhe vetë në të shumtën e rasteve s`janë në gjendje me shpjegue në gjuhën shqipe domethënien dhe kuptimin e vërtetë të fjalëve të huaja që i përdorin…për të paraqitur veten e tyre ashtu siç dëshirojnë të jenë, e në të vërtetë s`janë…

Në disa takime në Zvicër, që kam pasur rastin me përfaqësues të ndryshëm të institucioneve të Kosovës, të cilët vinin, takonin mërgimtarët, e shkonin, por(ku lenin vetem fjalë e premtime të kota në ato takime) ua kam parashtruar pyetjen: A e ka miratuar Kuvendi i Kosovës Ligjin për mbrojtjen dhe ruajtjen e gjuhës Shqipe.. e nëse jo kjo kërkesë të përcilet dhe të miratohet në të ardhmen..? Përgjegjet kanë qenë: Jo. Shpjegime dhe arsyetime që lidheshin me Pakon e Ahtisarit, dhe shpjegime tjera që askush deri me sot me shkrim s`ka parashtruar kërkesë për këtë në Kuvend e as Instituti i gjuhësisë.. ishin shumë të zbehta e jo konkrete..! Ndërsa gjuha serbe me alfabetin çirilik, është e vetmja e mbrojtur me LIGJ, gjithnjë tue u mbshteur e thirrur në pakon e Ahtisarit…ë cilën e ka miratuar Kuvendi.

Më kujtohet qëndrimi gjatë viteve 1993/ 96 në Shqipëri-Tiranë (në kohë të pakohë) ku me Z. Kadri Mani bisedonim për kushtet dhe rrethanat ekzistuese aso kohe, e në mes tjerash edhe për fushën e gjuhësisë, ku Z. Kadri Mani me përpjekje të vazhdueshme punonte pa u ndalur në përgatitjen dhe botimin e revistës SHQIPËRIA ETNIKE, me tema të ndryshme në të gjitha drejtimet si dhe risi në fushën e gjuhësisë dhe botimin e Kalendarit të Ri , [/size][size=16]mirpo siç duket aso kohe por edhe sot e kësaj dite këto risi në gjuhësi me të gjitha shpjegimet dhe dëshmitë e dhëna, s`kanë gjetur përkrahje dhe zbatim nga institucionet shtetërore e as përkrahjen e Z. Kadri, [size=16]për t`i ndihmuar në punën e tij, për pasurimin me fjalë dhe emërtime të reja që janë të bazuara në të dhëna që dëshmojnë kuptimsinë dhe burimin e fjalëve nga gurra e gjuhës shqipe; përveç dy rasteve të përkrahjes publike nga: Ramadan Osmani, shkrimtar nga Presheva, i cili jeton në Suedi dhe Prof. Dr. Eshref Ymeri, i cili e pat bërë një shkrim duke i ftuar gjuhëtarët për zbatimin e kësaj Reforme: që të dy i lusim në këtë rast për rikonfirmim.

Në vijim punimi i Z. Kadri Mani.

REFORMA E MUAJVE TË VITIT-Kalendari i Ri

Kadri Mani

Muajt e vitit janë:

NISTOR, SHKURTOR, LARCOR, BLEROR, LULËZOR, QERSHOR, KORRTOR, VEROR, FRYTOR, VERDHOR, BRYMOR, DIMËROR.

Terminologjia gjuhësore shqiptare që filloi me shkrimet e para shqipe, merr një shtysë të fortë me Kristoforidhin e Samiun, si dhe hov vendimtar me rilindësit tjerë, për të mos u ndalur kurrë. Në këtë ndërtesë të kulturës tonë çdokush ka te drejtë ta vë nganjë gur të latuar.

Romakët deri në shekullin e VII-të të p. e .r. e kishin kalendarin me 10 muaj. Pastaj ia shtuan edhe 2 /dy/ muaj. Jul Qezari 46 vjet para erës së re bëri disa reforma. Më 1582 Reformën definitive e bëri Papa Gregori XIII- Kalendari Gregorian ose Kalendari i Ri, të cilin e përvetësoi gati gjithë bota.

Emrat e gjashtë muajve të parë të Kalendarit kanë prejardhje të drejtpërdrejtë nga mitologjia antike, ndërsa muaji i gjashtë dhe i tetë mbajnë emrat e dy sundimtarëve romakë. Për nder të Jul Qezarit muaji i deri atëhershëm "quintilius"/muaji i pestë me radhë i kalendarit të vjetër romakë/ ka marrë emrin e këtij perandori, ndërsa më vonë ish muaji "sextilius"/d.m.th. i gjashti/ ka marrë emrin e perandorit August. Katër muajt e tjerë janë shënuar me numra rreshtorë 7, 8, 9, 10,- por sipas renditjes së hershme romake. Muaji "sextilius" në kohën e hershme ka pasur vetëm 30 ditë. Por që të mos mbetët muaji i Augustit më shkurtër se i Cezarit, i është shtuar një ditë/31/, që është marrë nga fundi i vitit, d.m.th. nga shkurti cili ka pasur, sipas kalendarit julian 29 e 30 ditë. Ndërkaq, në përdorimin e vet të këtij kalendari shqiptarët kanë bërë një ndryshim të vogël: kanë ndryshuar emrin e muajit të dytë me emrin shqip-shkurt, pastaj muajin e gjashtë me- qershor dhe muajin e shtatë me- korrik. Edhe emrat e katër muajve të fundit janë radhitur me: shtator, tetor, nëntor, dhjetor.

Me rastin e riemërtimit kam pasur parasysh edhe mënyrën e emërtimit të muajve në kroatishte: [SIJEČNJ, VELJAČ, OŽJAK, TRAVANJ, SVIBANJ, LIPANJ, SRPANJ, KOLOVOZ, RUJAN, LISTOPAD, STUDENI, PROSINAC] që janë origjinalë dhe për lakmi. Por unë ndoqa rrugën origjinale, qoftë duke vjelë fjalët nga fjalorët, qoftë duke krijuar neologjizma apo edhe me adaptim.

Besoj se opinioni do ta përqafonte ketë mënyrë të re emërtimi të muajve, meqë është mënyrë e re progresive dhe ka epërsi të pakrahasueshme ndaj mënyrës së njehsimit të deritanishëm.

Nuk pajtohem dhe protestoj kundër mendimeve konservatore se nuk duhet ndryshuar emërtimin e muajve, meqë qenkan "ngulitur" e "rrënjosur" me kohë!

Shumëçka është ngulitur e rrënjosur /madje edhe robëria!/, por njerëzit revolucionarë do të çngulitin e çrrënjosin çdo gjë të vjetër duke çarë kështu drejt ardhmërisë pa pengesa e pa pengimtarë!

(Kadri Osmani: (formë e shkurtuar nga punimi): PËR FLAKJEN E DISA SHPREHJEVE TË HUAJA, te revista e Lubjanës "ALTERNATIVA", nr. 1-2/ `92, f. 11-13; më vonë i plotësuar.) " MUAJT E VITIT SHQIP NGA KADRI MANI	MUAJT E VITIT NË PËRDORIM
NISTOR	JANAR
SHKURTOR	SHKURT
LARCOR	MARS
BLEROR	PRILL
LULËZOR	MAJ
QERSHOR	QERSHOR
KORRTOR	KORRIK
VEROR	GUSHT
FRYTOR	SHTATOR
VERDHOR	TETOR
BRYMOR	NËNTOR
DIMËROR	DHJETOR

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30