Ilir Dardani: C'Petritizem!

Janë dy momente në dy vitet e fundit që ma ngrohën zemrën për Republikën e Turqisë.

Ndaj Turqisë gjithmonë kemi pasur ndjenja të përziera. “Mall turk”, themi kur na prishet ndonjë vegël e blerë rishtazi. Mall i bërë shpejt e shpejt, i kualitetit jo bash më të mirë.
Mustaqet omniprezente tek burrat e filmave e serialeve turke të kohës së satelitëve, gjatë nëntëdhjetave të errëta, po ashtu nuk zgjerojnë kujtime të dashura.
Një amalgamë e tërë veprimtarësh politikë e intelektualë, përbërë prej Kryetarit të ndjerë Ibrahim Rugova, e deri shkrimtari Ismail Kadare, ishin bartës të teorisë së identitetit perëndimor të shqiptarëve, me përqendrim në madhërinë epike të rezistencës së krishterimit shqiptar ndaj Perandorisë Otomane.

Por, në mendje e në zemra, ky interpretim nuk ka fjetur krejtësisht lehtë. Shumë prej asaj që na bënë shqiptarët dhe ballkanasit europianë pak ma ndryshe, mban fërkema të Anadollit. Jo veç kafja e llafet e pafundme turke, por edhe strukturat e mëdha shoqërore dhe botëkuptimi për shoqërinë dhe individin.
Turqia ka qenë simbol i kaosit dhe anëve të këqija të shqiptarëve. Atyre të trashëguara nga “okupatori” (i cili qëndroi dhe u mishërua me të okupuarin aq gjatë sa që humbi kualitetet e forcës okupuese).

Njerëz shumë më të lexuar e kënduar se autori, kanë dokumentuar e analizuar për këtë thyerje tek shqiptarët midis orientalizmit dhe oksidentizmit.
Mendimi im për Turqinë ka qenë i ngjashëm. Jo edhe shumë entuziast. Kurrë nuk kam shkuar në bregdetin turk, pak edhe për shkak paragjykimeve.
Dy momente, në dy vitet e fundit, ma ka ndryshuar thelbësisht mendjen.
Njëra ka të bëjë me një kënd të Turqisë midis Prishtinës.
Tetë vjet pas rënies së Konstantinopojës së pushtuar nga Sulltan Mehmet II al-Fatih – Sunduesit, në mes të Prishtinës ndërtohet një xhami e bukur dedikuar prijësit më të madh botëror të anno domini 1460.

Sot mbetet relikt i rrallë, xhamia e fundit në tërë Ballkanit dedikuar Sulltanit. Është margaritar i vërtetë i Kosovës, i listuar si monument i mbrojtur që pesëdhjetë e kusur vjet. Thonë se mevludet e kënduara aty kanë prekur edhe melaqet.
Shpesh kam rreh atë rrugë prej qendrës, kah Muzeu i Kosovës, e Xhamisë së Mbretit, drejt Taslixhes, pakuptimtë e ri-emëruar Çamëria (a ngjashëm). Vitet e fundit, së ecuri asaj rruge më është bërë mundim.

Nëse injorojmë pluhurin dhe zhyllin dhe të gjitha ndërtimet pa leje, nuk ke mundur të injorosh se si po shkatërrohen ish-hotel Skënderbeu (“Union”), xhamia e Çarshisë, xhamia e Mbretit, Sahat Kulla, e tutje me radhë deri tek shtëpia e Hivzi Sylejmanit të ndjerë.
Xhamia e Mehmet al-Fatih përjetoi goditjet më të rënda. Libraria e djegur në oborr të saj nga policia serbe, me përplot libra, dorëshkrime e Kuranë të vjetër otomanë, u zëvendësua me një qendër tregtare me xhama shitoresh dhe ngjyrë portokalltë të dheztë, ndërtuar nga Bashkësia Islame e Kosovës. Aty ku kanë qenë librat, tani shiten miniqat edhe ndonjë bakllavë.
Muri i vjetër i Xhamisë së Mbretit, e vjetër gati 600 vjet, u shpua pa mëshirë pas luftës, për t’u instaluar erkondishna hoxhallarëve.
Para një viti, Republika e Turqisë ndërmori masa për restaurimin e xhamisë.

Ju rrëfej bashkëqytetarë, që puna e kryer është e shkëlqyeshme. E riparuar në tërësi, pa ndryshuar asgjë, por duke ruajtur shpirtin e kohës, Xhamia e Mbretit mbetet një nga një duzinë objektesh që jo duke falënderuar mundimin tonë dhe zellin për të shkatërruar.
Xhamia e ktheu ngjyrën e vet të gurit të bardhë dhe qëndron lart dhe krenare midis kaosit “turk” [sic!] që e rrethekon.
Momenti i dytë që përmenda në nëntitull, lidhet me ditën kur Turqia pranoi pavarësinë e Kosovës. Kryeministri Erdogan, në seancë speciale të Kuvendit të Turqisë, thirri tek foltorja të rinj kosovarë që studiojnë në Turqi, dhe u uroi atyre shtetësinë dhe shtetin e ri. E gjitha e transmetuar drejtpërdrejt.
Ishte ndoshta njohja më e prekshme dhe më personale. Gati familjare.

Dhe kështu zemra m’u hap për Turqinë. Më vjen mirë që janë rehatuar në një ambasadë simpatike në Taslixhen e vneshtave perandorake. Më vjen keq që afër ambasadës tash e sa vite funksionon një deponi private mbeturinash.
Ndoshta është dashur që kolumnen t’ia dedikoja Arabisë Saudite.