Ibrahim Daut Hoxha: Jeta dhe veprimtaria ime

Nga Ibrahim Daut Hoxha

U linda në Konispol më 15.04.1923. Që sa njoha veten, mbaj mend mbledhjet e fshehta që bëheshin në shtëpitë tona me çamër të ndryshëm që vinin nga përtej kufirit shtetëror me Greqinë dhe ata që hidheshin matanë tij. Disa herë në to merrnin pjesë edhe 4-5 konispolitë nga parësia. Po se ç’flitej në ato mbledhje, asnjë nga pjesëtarët e familjes nuk merrte vesh, sepse e ndara e veçantë ku qëndronte im atë me miqtë e vet ishte me dyer e dritare shumë të puthitura dhe se në të hyhej me paralajmërim. Mbaj mend, gjithashtu, se që kur isha 5-6 vjeçar, im atë –qarkullimi i të cilit, veçse vëzhgohej nga xhandarmëria, po kufizohej shumë edhe për shkak se mund të ndeshte në prita çetash greke, që ndonjëherë vendi i lejonte të fshiheshin edhe fare pranë shtëpive tona- më dërgonte në shtëpitë e bashkëvepruesve të vet për të shpërndarë në ta letrat e dërguara nga jashtë, sidomos nga KONÀRIA, të prura fshehtazi nga ish-oficeri, Riza Kardhìqi.
Nga pritat e çetave të dërguara nga përtej kufirit prej asfalisë dhe horofillaqisë greke, im atë kishte mundur të delte, sado që disa herë i plagosur. Po më në fund ato, me ndihmën e veglave të tyre këndej kufirit, më 15.6.1940 arritën ta vrisnin në vendin e quajtur Sheshi i Rràhut, poshtë Qafës së Soronesë, kur ai po shkonte nga Konispoli në Sarandë. Duke besuar në ndiesinë e mirënjohur të binekut(kalë shale) të vet dhe duke dashur ta mbante të fshehtë udhëtimin, im atë asaj here udhëtoi i vetëm, jo si përherë i shoqëruar nga shokë të tij të armatosur. Vrasja e tij bëri që barra e familjes së përbërë prej gjyshes, nanës, 3 vëllezërve dhe dy motrave –njëra 6-7 muajshe- të binte mbi mua, ende 17-vjeçàr. Në një mjedis të tillë u rrokullisën muajt deri tek shpërthimi i luftës greko-italiane: tetor 1940-prill 1941.

* * *

Luftën kundër Greqisë qeveria dhe shtabmadhoria italiane e kishin në rend të ditës, që sapo ushtrinë e tyre e zbritën në Shqipëri. (Shih Roberto Bataglia e sidomos Mario Çervi, “Storia della guerra di Grecia”). Po vrasja e tim eti u dha dorë për ta shpejtuar dhe shpërthyer atë. Shkaku ishte se, meqë im atë kishte ndikim veçanërisht të madh në masën çame, ata parashikonin të formonin disa batalionë luftëtarësh çamë, për t’i vënë në pararojë të njësive të tyre ushtarake. Ndryshe nga sa priste, qeveria italiane mundi të ngrente vetëm dy batalionë: njërin të komanduar nga major Haziz Halil Çami e kapiten Xhelal Kaso Delli nga Margëllëçi dhe tjetrin të komanduar nga major Skënder Çami prej Galbaqi e kapiten Nuri Isuf bej Dinua nga Paramithia; çamërve në fjalë qeveria greke me burgosje, internime e masa të tjera shtypëse ua kishte sjellë shpirtin në majë të hundës; madje së fundi u kishte grabitur mallin dhe i kishte zbuar nga vatrat e veta. Këta ish-të kamur -disa edhe agallarë- të lënë me gisht në gojë, ishin shpërndarë në vendbanime të ndryshme të shtetit shqiptar ku prej vitesh jetonin në varfëri, duke u rropatur në punë nga më të vështirat. Në rrethana të tilla s’kishte se si të mos e prisnin me padurim kthimin lirisht në vatrat dhe mallin e tyre. Në batalionin e komanduar nga Sk. Çami dhe miku ynë i ngushtë familjar, Nuri bej. Isuf pasha Sulejman bej Dinua u rendita edhe unë; doja të përmbushja atë që im atë, xhaxhallarët dhe kushërinjtë e mi të rënë në luftime kundër pushtuesve grekë nuk mundën ta bënin: kthimin në vatrat stërgjyshore dhe shporrjen prej andej të grabitqaro-gjakatarëve grekë. Batalionët u quajtën “primo batalione da salto” dhe “sekondo batalione da salto”; bënin pjesë në trupat speciale dhe u vunë në pararojë të Divizionit “Siéna”, të truparmatës “Çamëria”. Batalioni i parë goditi rojet kufitare dhe përforcimet e tyre në Qafë të Kandalit (përtej Qafës së Botës) dhe në Mohjìllë, kurse i dyti, goditi rojet kufitare dhe përforcimet e tyre në Qafë të Likojanit, majën Topçì(mali Nartë) dhe në Hundën e Turlìut (mali Likojàn). Brenda ditës ushtarët grekë u flakën përtej Kalamait. Pastaj goditja dhe zmbrapsja e tyre vazhdoi pa ndërprerje deri në Paramithi e Margëllëç. Kur ne po përgatiteshim t’i goditnim dhe t’i ndiqnim edhe përtej Lumit të Zi (Aheronit), pa pritmas u urdhëruam të tërhiqeshim, sepse njësitë italiane që filluan goditjen në Devoll, në vend që të përparonin, duke u gjendur para fuqish disa herë më të mëdha greke, u shtrënguan të tërhiqeshin që sa bëri bam. Familja jonë u detyrua të mërgohej nga Konispoli në thellësi të tokës shqiptare, si edhe qindra e qindra familje të tjera çame të përtej e këndej kufirit shtetëror. Edhe pse duke u tërhequr, batalionët tanë i mbytën në gjak njësitë mësyese greke, të cilat duke parë se ne po tërhiqeshim, turreshin si të dehur. Kur ushtria greke u afrua të pushtonte edhe Konispolin, unë lashë gjithçka në mes katër rrugësh dhe familjarisht ika në Lushnjë.
Siç dihet, në ditët e para të prillit 1941 divizionet gjermane dhe bullgare goditën armatën greke të vendosur në vijën “Metaksà” në Thrakë dhe brenda 5 ditësh e tërë ushtria greke u përgjunj: hodhi armët dhe ngriti duart. Pjesëtarët e të dy batalionëve tanë lanë armët dhe u kthyen në vatrat e veta. Po nga ç’kishim lënë, njësia ushtarake greke e vendosur në shtëpitë tona s’kishte lënë gjë prej gjëje; madje kishte shkatërruar edhe vet shtëpitë. Për pësimet e mëtejshme të përjetuara andej e pas prej meje dhe familjes sime nuk po bëj fjalë, sepse ato zënë një krye apo një libër të tërë.
Në qershor 1942 më thërritën nën armë për kryerjen e shërbimit të detyruar ushtarak; më renditën në njërën prej njësive të milicisë ushtarake, në përbërjen e divizionit “Perùxhia” me qendër në Grihot pranë Gjirokastrës. Duke filluar nga gusht-shtatori i atij viti, pjesëtarë familjesh gjirokastrite miqsh e të njohur familjarë me ne -pjesëmarrës të Lëvizjes A-F. Nacionalçlirimtare- më lidhën me Lëvizjen. Nën ndikimin e tyre e sidomos të vëllait tim të madh –po të ndarë- që tanimë ishte bërë një pjesëmarrës me rëndësi në L. A-F. Nç., në fund të janarit 1943 ika fshehtazi nga njësia ushtarake ku bëja pjesë dhe u rendita në rreshtat e çetës partizane “Çamëria”, të sapongritur në fshatin Markat (1.2.1943). Lidhur me aftësitë e mia, m’u besuan përgjegjësi të ndryshme, deri edhe anëtar i shtabit të Brigadës VI.S., njëra nga të dyja njësitë më operative e më të rëndësishme të ushtrisë Nçl. Po, prej korrik-gushtit 1945 më vunë në shënjestër e rrjedhimisht andej e mbrapa filloi zbritja shkallë shkallë deri në detyrën e togkomandantit. Kur isha caktuar me detyrë në komandën e regjimentit VI të Artilerisë të sapongritur, për inspektim të divizionit VI të vendosur në Ohër e Resnjë, erdhi një major i Drejtorisë Politike të Ushtrisë, anëtar i K.Q. të P.K.SH. Në prani të zv. komisarit të brigadës III S., Ilmi Seitit, rastësisht ra fjala se unë isha i biri i Daut Hoxhës. Përfaqësuesi i Drejtorisë Politike u hodh përpjetë, sikur ta kishte përcëlluar dikush me urë zjarri. “Oh, i atij fashistit që u bë shkak i Luftës Italo-Greke?!”. Ilmiu qetë-qetë iu përgjegj: Jo, Daut Hoxha ka qënë udhëheqës i një çete atdhetarësh që luftonte kundër sundimit grek; me fashistët s’ka pasur kurrfarë lidhjeje e as që mund të kishte. Por italianët, duke ditur se ai ishte njeri që nderohej shumë nga çamërit, emrin e tij e përdorën për të ndezur zemërimin e çamërve. Unë jam vet çam; e di mirë këtë çështje”. Nga sa ndodhi, u kuptua se i dërguari, me t’u kthyer në Tiranë, e bëri të njohur qënien time atje; hë për hë ndaj meje u dha komanda: “në vend numëro”; në vijim tatëpjeta. Prej asaj kohe –madje edhe në ditët në vazhdim- që nga drejtuesit më të lartë të partisë dhe të shtetit e deri tek portjerët fjalët: “I biri i Daut Hoxhës, atij që vrau grekërit dhe nxiti luftën e fashistëve kundër popullit vëlla grek” mbaheshin dhe mbahen ende në majë të gjuhës; dhe kjo nuk mbeti vetëm tek shfryrjet me fjalë, po u bë “tojâ” në aq e aq organe shtypi dhe libra historike, romane, tregime etj. etj. Mllefi grek që ziente prej kohësh në plot e plot pushtetarë u derdh së pari nga dr. Omer Nishani, kryetar i Kuvendit Popullor. Në fletoren “Zëri i Çamërisë” nr. 2, dt. 22.8.1945 ai u vërsul kundër Daut Hoxhës me urrejtje prej asfalisto-horofillaku. Fajet e veta si bashkëpunëtor kryesor i pushtetit fashist, i shpalli si të Daut Hoxhës. Në vazhdën e tij vrapuan Veip e Kasim Demi; i pari, gjatë një konference të mbajtur më 10 janar në Radio “Tirana”, të botuar në “Zëri i Çamërisë” nr. 5, dt. 1.2.1946 dhe i dyti në një shkrim të botuar në po atë numër e datë të asaj fletoreje; të etur për madhështi, të kaluarën e vet gjatë pushtimit fashist ia vishnin Daut Hoxhës, duke e paditur sii edhe asfalisto-horofillakët grekë. Këto shkrime gëzuan edhe plot prej atyre që u rrihte zemra për grekërit. N/prefekti i viteve 1945-1946 i Konispolit urdhëroi që shtëpia jonë në Konispol -e djegur nga gjermanët- të mos rindërtohej shoqërisht me punë vullnetare, siç u bë me tërë shtëpitë e tjera. Kur vëllezërit e mi –më i madhi 16 vjeç- ngritën zërin për këtë padrejtësi kaq të shëmtuar, Izet Osmani, njeriu kryesor i sigurimit, i ndodhur rastësisht pranë n/prefektit, u shfryu tërë mllef e urrejtje: Jeni bijt e atît që vrau e preu grekërit, Daut Hoxhës. Edhe pse të vegjël, ata iu përgjigjën: Ne, tërë familja dhe rrethi ynë jemi nga pjesëmarrësit më të parë të Luftës Antifashiste. Megjithatë fjalët e tyre avulluan si zëri në shkretëtirë, kurse pas ca “besniku” i sigurimit, Izet Osmani, u shfaq haptazi në rreshtat e asfalisë greke.
Pasojave të shkaktuara nga qëndrimi zyrtar ndaj tim eti, iu shtuan edhe ato të rrjedhura nga veprimtaria ime. Thellësisht i pakënaqur nga sa po ndodhte, u shfaqa kundër reformës agrare dhe shoqërizimit të detyrueshëm të ekonomisë bujqësore, kundër rregullave sovjetike lidhur me gradat dhe përgjegjësitë në ushtri e sidomos kundër shndërrimit të këshilltarëve sovjetikë në urdhërdhënës. Në gusht 1952 më përjashtuan nga partia me padijën antisovjetik dhe po në gusht 1955 m’u njoftua qitja në lirim për shkak se isha “përjashtuar nga Partia për mendime antisovjetike dhe kokëfortësi në zbatimin e urdhrave të eprorëve(është zënë me një këshilltar sovjetik”(Arkivi Qëndror i Ushtrisë). Pas 15-20 ditësh më detyruan t’i thosha “lamtumirë” karierës ushtarake, për të cilën isha përgatitur aq mirë dhe me aq përkushtim, sidomos në armën e Artilerisë Kundër Ajrore. Anëtari i K.Q. i ngarkuar për të më marrë teserën e partisë, duke vrenjtur fytyrën tërë mllef më tha: “Ke për të mallkuar edhe ditën që ke lindur!”. Por edhe pse përjashtimi nga partia për pikëpamje antiparti, cilësohej “dënim me vdekje”, unë as që e vrava fare mendjen. Madje kur pashë se vëllai im ndënë mua u mërzit së tepërmi kur e përjashtuan edhe atë, i thashë: “Ke vënë kokën të vdesësh se të përjashtuan nga një parti kam-kumësh që dinë vetëm: «urdhno?», “si urdhnon!”. Ai m’u përgjegj: “Jo, po më vjen keq që ca hìçër shpifarakë e spiunë arritën të më mohojnë veprën time ndërtimore. Veç kësaj nuk duroj dot fyerjet e Koço Danos, sekretar i Komitetit të Partisë; në çdo mbledhje qendrash pune shfryn ndaj meje”. Përsëri ndërhyra: “Veprat e tua dhe të atyre si ti nuk janë lloqe PPSH-istësh, po vepra të dobishme qindravjeçare për njerëzit e punës.

vijon