Fritz Radovani: Profesori i gjuhës shqipe Gaspër Kolë Ugashi

nga **Agim Gashi** Tue Jul 07, 2009 10:30 am

Burrat e mire nuk harrohen:

PROFESORI I GJUHËS SHQIPE GASPËR KOLË UGASHI

(7 Korrik 1909 – 4 Nandor 1985)

Nga Fritz RADOVANI

Prania e Prof. Gaspër Ugashit qyshë se fillova me marrë mend në familjen teme, gati-gati nuk më lejon me mendue se, Ai, sot do të ishte 100 vjeç...por, data 7 Korrik 1909 e vërteton këte fakt. Ishte djalë i vetëm i Kolë e Leze Ugashit. Kola vdiq i ri nga epidemia e quejtun spanjola dhe Gaspri i mitun u rrit nën kujdesin e Nanës Leze, por e ndihmueme edhe nga vllaznit e vet, të cilët ju gjetën motres së tyne gjithmonë pranë.

Gaspri ka ndjekë shkollën fillore dhe të mesme në vatren kulturore e atdhetare të françeskanve të Shkodres, në Gjuhadol. Ishte edhe i dashunuem mbas muzikës, mbasi pat fatin e madh me kenë nxanës i At Martin Gjokës dhe, ma vonë edhe pjestar i orkestres frymore të shkolls së fretenve. Pasioni për muzikë nuk i asht fikë asnjëherë gjithë jetën, aqsa shumë njerëz kanë mendue se kur ishte për studime universitare në Firence, Gaspri ka vazhdue atje për muzikë. Kjo lidhej me një ngjarje të veçantë të jetës së Tij. Kur shkolla i akordoi bursën e studimit për Itali, Gaspri ka udhtue me At Gjergj Fishtën në një kabinë të vaporrit, sëpse At Gjergji, po i shoqnonte deri në universitet. Në një mbrame kur po binin me fjetë At Gjergji, i kishte folë për artin dhe kryesisht pikturën e muziken italiane, tue i dhanë këshillë që kohën e lirë ta kalonte në galeritë e artit dhe, kur ti jepëj mundësia me anë të favorizimeve të librezës universitare, me ndjekë koncerte e opera apo çfaqje teatrale atje, mbasi kur të kthehësh në Shqipni nuk ke me pasë rast me i pa ma ata. Gaspri këshillën e mësuesit të madh e ka zbatue aq me rrebtësi, sa, kur hapte radion, ishte në gjendje me përcaktue jo vetëm se cili asht autori i asaj arie, por edhe kangtarin dhe vitin e interpretimit, aqsa Don Mikel Koliqi, më ka thanë: “Gaspri ishte aq i aftë në njohjen e muzikës klasike, sa unë në gjithë jetën teme, nuk kam ndeshë njeri që e njihte ate si Ai!” (1993). Ndërsa, galeritë e artit në Firence, ishte në gjendje me ti tregue se edhe “sa kambë shkalla” kanë në hymjet e tyne...Ai për mue asht kenë një prind i dytë, mbas vrasjes së babës, por edhe një edukator i dashtun që më ka dhanë mësime e këshilla të vjefshme për gjithë jetën.

Jetonte me kujtimet e asaj kohë tre vjeçare të universitetit atje, por dashnia për shokë ishte e paharrueshme, sidomos ruente kujtime për Simon Dedën dhe Gaspër Ljarën, fundi tragjik i të cilve nuk ju hiqte goje...Ndërpret studimet për nevoja të shtetit shqiptar dhe vjen pa u diplomue, ku emnohet posa rikthehët në shkollën Normale të Elbasanit. Asht shumë i ri, por mbetët ndër njerzit që nuk harrohet kurr nga ish nxanësit e vet, aqsa brezat e asaj kohë kujtimet e Tija i kanë trashigue ndër mbasardhësit e vet. Në vitin 1943 martohët me Antonjeta Prennushin, tezen teme dhe ka tri vajza. Koha e punës në shkollën Normale mbyllet në vitin 1944, kohë në cilën vjen në Shkoder. Në bankat e asaj shkollë ka pasë nga ata nxanës që u lidhën me grupet komuniste, si Bilal Parruca, Mëhill Doçi, Thoma Deljana, Fadil Hoxha (i Kosovës) etj. dhe kujdestar konvikti ishte edhe Sheuqet Peçi. I rreshtova disa nga ata komunistë për arësye se, asht pak e vështirë me e besue, por rrethanat politike në të cilat u ndodhë Gaspri mbas vitit 1944, do ta çonin në zhdukje fizike, sikur, ata ish nxanës të kishin një shkëndi të vogël urrejtje për Te, nga koha e asaj shkollë në Elbasan.

Emnohet në Gjimnazin e Shkodres, ku jepte landën e letersisë. Ndonse asht ndër ata profesor që edhe sot kujtohet për komentet e letersisë përëndimore, me një qendrim korrekt dhe modest me shokët e punës dhe nxanësit e vet.

Në vitin 1946, pa motivacion fare trasferohet në Gjinokastër. Këthehet mbas një viti në shkollat unike të Shkodres, kalon prap në Gjimnazin e Shkodres, prej ku, në vitin 1952 trasferohet në Durrës. Mbas një viti vjen prap në Shkoder, në gjimnazin e shtetit.

Unë këtu do të rreshtoj pak fraza të shkëputuna nga “dosja” e punës së Tij, (mbasi qellimi i shkrimit lidhet me 100 jetorin e lindjes), të cilat janë përpilue dhe nënshkrue nga drejtori spijun i asaj kohe, amorali korçar, ish hetuesi Skender Villa:

“Karakteristikë e Profesor Gaspër Ugashit:

Profesori nuk bën ndonjë përpjekje të dukëshme për ngritjen e tij kulturale me përjashtim të lëndës së përditëshme që ka në ngarkim për të paraqitur në klasë. Gjithashtu dhe nga ana e ngritjes së tij ideollogjike nuk jep shenja që të bëjë ndonjë përpjekje.

Është fetar, qëndron larg politikës, i mënjanuar, indiferent, nuk është në korrent të shtypit tonë dhe i eviton bisedimet politike.

Rrethi i tij familjar dhe shoqëror është i pa kënaqur dhe me qëndrim të keq politik. Nuk jep kurrfarë ndihme në Organizatën Sindikale ku merr pjesë.

Është profesor i gjuhës shqipe në klasat e ulta; për një kohë ka shërbyer si arësimtar në Uniket dhe për nevoja kuadri është ngritur për shkollën e mesme bujqësore të Kamzës, prej nga në fund të tremujorit të parë u transferua pranë këtij gjimnazi. Në punën e tij është i rregullt dhe deri diku i aftë; i është vënë në dukje mungesa e dhënjes së edukatës nëpërmjet mësimit të cilën mundohet ta bëjë, por pa bindje përsonale.

Sjelljet e tij morale i ka të mira; ka respekt të tëpruar ndaj eprorëvet të përzjerë me njëfarë mos besimi dhe frike, megjithë egoizmin dhe kryelartësinë e tij.

.....

Vetë qëndrimi i tij apatik kundrejt ngjarjëve, mos ndjekja e shtypit dhe e radios sonë, mungesa e një përpjekje nga ana e tij për ngritjen ideo-politike, mos aktivizimi si duhët dhe sa duhët në mbledhjet e këshillit pedagogjik, puna superficiale që bën si profesor kujdestar klase, tregojnë qëndrimin e tij politik indiferent, që anon nga ana negative.

.....

Në mbledhjet e këshillit pedagogjik qëndron indiferent; si profesor kujdestar interesohët për disiplinën, frekuentimin dhe përparimin e nxënësve, por nuk jeton me nxënësit dhe nuk ndikon, mbasi në punën e tij prej edukatori lot rolin e një predikonjësi.

Nuk është i aktivizuar në ndonjë punë shoqërore.

Shkoder, 1954. Drejtori i Gjimnazit (Skender Villa)d.v.”

.....

Asgja me u çuditë! Jam i sigurt se karakteristika të tilla pune si e Prof. Gasprit, janë shumica e Atij brezi mësuesish, por me siguri të plotë e tham se të tilla janë edhe të gjitha karakteristikat e të gjithë atyne ish studentave të shkollës Françeskane, Jezuite apo të Motrave Stigmatine, tue shtue këtu edhe të gjithë Ata, që janë konsiderue nxanës në çdo shkollë të qytetit Shkodres...që, për 45 vjet asht quejtë “çerdhe reaksionarësh”!...

Largohet nga gjimnazi dhe dërgohet profesor i gjuhës në shkollën e zooteknikës, prej ku kalon në shkollat 8 vjeçare të qytetit. Në vitin 1968, mbas vdekjes së grues së tij, kalon sëmundje të randë dhe mbas mjekimit nga ana e dr.Ndroqit, në Tiranë del në pension.

Lidhjet shoqnore e miqësore me profesorët: Kolë Ashta, Kolë Kamsi, Agetina Ashiku, Gaspër Jakova, Zef Kolombi, Simon Rrota, Petro Fundo, Gema Tirana, Ida Lezhja, Rexhep Neziri, Kolë Alimhilli, Taho Shkreli, Karlo Ljarja, Paulin Çapaliku, Zyhdi Zekja, Gjovalin Prendi, Gani Daiu, Enver Dizdari, Ndoc Kamsi, Zef Berisha, Bardhyl Shpuza etj. asnjëherë nuk janë zbeh ose shue në kujtimet e bisedat e Tij.

Cilësitë dhe aftësitë e Atij brezi të nderuem mësuesish asnjëherë nuk do të mund të përshkruhen sakt, nëse përballë tyne nuk do të vehen figurat e urryeme të shumë spijunve, që kur kalonin në korridorët e shkollës apo pranë ndonjë grupi studentash, ecnin në maje të gishtave të mbathun me këpucë të lehta për me vështrue bisedat dhe, ...me sinjalizue degën e mbrendshme se x apo y...flasin kundër pushtetit...E, mos harroni, se këta nuk ishin pak... mbasi mbas shpinës së tyne qendronte edhe reparti i spijunve të flliqun konviktor.

Mbledhjet e tejzgjatuna të këshillit pedagogjik, ishin mjeti i matjes së pulsit nga ana e sigurimit të shtetit. Ishte pikërisht ajo kohë kur arrestimet e studentave dhe përjashtimet nga bankat e shkollës kishin vetëm një motiv: “Djali apo vajza e kujt asht...?!”.

Shpesh, Prof. Gaspri më fliste për një djalë nga familja përsekutueme shkodrane Quku ...(nuk kujtoj emnin), i cili, kishte ba një hartim me temë të lirë: “Radha e bukës...”. Nxanësi Quku përshkruente rradhat e dyqanit të bukës së misrit në njëditë dimni me borë ...Kur djalit i vjen rradha me ble rracionin e vet, buka mbarohet...e, në acarin e asaj dite, i duhet me pritë edhe disa orë kur të vijnë furnizimi tjetër...por, shitsja njofton se buka vjen vetëm mbasdreke, se furrat kanë pasë avari...Nana pret djalin që ka shkue pa dalë drita e, djali, këthen në shtëpi me triska në dorë e me strajcë bosh...

Aq bukur e kishte përshkrue temën nxanësi Quku, sa me dhimbje të madhe Prof. Gaspri kujtonte vepren e vet, që për me shpëtue nxanësin nga një arrestim i sigurt, ishte detyrue me djegë edhe 5 fletore tjera hartimi, ku përfshiheshin edhe dy konviktor, se gjoja “më kanë humbë 6 fletore në këshillin pedagogjik...”, kështu, mbyllej çeshtja...

Më tregonte Prof. Ndue Zef Toma, kur ka dhanë provimet me korespondencë në fakultetin e gjuhës me Prof. Eqrem Çabej, ka zanë në gojë një rregull gramatikore... Prof. Çabej, e ka pyet: “Nga e di ti këte rregull...?”, Ndou i asht përgjigjë: “Në klasën e pestë unike ma ka mësue Prof. Gaspër Ugashi...”. Atëherë, Prof. Çabej, i ka thanë: “Përderisa ke qenë nxënës i Prof. Ugashit, s’ka nëvojë më, më jep librezën dhe...ka shënue notën 10”...

Nga goja e Tij ndigjova përherë të parë emnat e mëdhaj të dijetarve të gjuhës dhe të letërsisë sonë: Mustafa Kruja, Karl Gurakuqi, Namik Resuli, Arshi Pipa, Ernest Koliqi dhe nga librat e fletoret që ruente me kujdes, mujta me njohtë Konicen dhe Shantojen, por ajo që më lidhi me kolosët e letërsisë sonë ishte porosia e Tij: “Lexo “Mrizin e zanave” për me ditë sesa i madh ishte At Fishta si lirik dhe, kur të lexojsh Mjedjen, do të bindesh se Ai njëditë do të zanë vend në letërsi si epik...”. Nga fletoria “Ora e Maleve” mora bazat e njohjes së Luigj Gurakuqit si demokrat dhe të Shantojes si publiçist...

Shpesh kujtonte thanjen e një oficeri në shkollën e natës “24 Maji”, mbas vrasjes së Nako Spirus: “Atë që të bënë partia, nuk t’a bënë as Përëndia!”...dhe, mbyllte bisedën me thanjën e Bep Shantojës: “Unë nuk jam i marrë, unë kam luejt mendësh, vetëm të marrët nuk çmenden nga sistemi komunist!” dhe, përfundonte biseden se: “Ky asht përkufizimi ma filozofik që përcakton sistemin që kemi jetue na, i thanun nga një Burrë i çmendun...!”

Me rastin e 70 vjetorit të Gjimnazit të Shkodres, në vitin 1992, Prof. Gaspri asht dekorue me titullin “Mësues i Merituar” (mbas vdekjes).

Vdekja e njerzve shumë të dashtun asht gjithmonë e parakohëshme. Prof. Ugashi vdiq me 4 Nandor 1985. Ai ishte ndër figurat ma të ndërueme të arësimtarëve që ka nxjerrë qyteti i Shkodrës. Prof. Gaspri njihej në gjithë Shqipninë si mësues model për aftësitë profesionale, moralin dhe karakterin e tij në mardhanje me familjën, të afërmit, nxanësit, shokët e punës por, edhe nga armiqtë që e kanë ndjekë e survejue gjithë jetën.

Melbourne, 7 Korrik 2009.

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30