Enver Bytyçi:"Fajet" e qeverisë dhe misioni hibrid i EULEX-it

Serbët e Kosovës midis Prishtinës dhe Beogradit
"Fajet" e qeverisë dhe misioni hibrid i EULEX-it
Enver Bytyçi
Para pak ditësh analisti i shquar amerikan, Janosh Bugajski, ka rekomanduar që të mos fajësohen autoritetet e Kosovës nëse eventualisht serbët nuk marrin pjesë në zgjedhjet lokale të 15 nëntorit. Një ditë më pas, argumentin e Bugajskit e plotësoi më përpikmëri matematikore vetë sekretari i Shtetit në qeverinë e Beogradit, Oliver Ivanoviq. Ky sekretar shteti në të ashtuquajturën ministri të Serbisë për Kosovën i paralajmëronte serbët se do të kenë pasoja, nëse ata do të marrin pjesë në zgjehdhje. Shantazhi që ai bënte lidhej me ndërprerjen e financimeve, të cilat Serbia i bën për serbët në Kosovë. Këto financime për pensionet, për ushtrimin e funksioneve shtetërore e civile etj.Ivanoviq i kushtëzon me mosnjohjen e shtetit të Kosovës dhe bojkotin e proceseve të shtetndërtimit. Sipas tij zgjedhjet janë element themelor i shtetndërtimit dhe paralajmëron se "Serbia do të ndërpresë burimin e financimit për ata që marrin pjesë në këto zgjedhje". Madje ai tërihte vëmendjen që një pjesë e serbëve të Kosovës "nuk duhet për interesat e tyret'i bien në vështirësi serbët aty".
Duket se shqetësimi i Beogadit mosbindja e faktorit serb ndaj qeverisë serbe dhe se kjo mosbindje mund të sjellë deri te integrimi i shumicës së banorëve të pakcës serbe në jetën politiko-shtetërore të vendit. Për pasojë, Serbia do të çarmatosej nga "argumenti" i sponsorizuar me miliarda euro, për mos pranimin e shtetit të pavarur nga bashkëkombasit e tyre. Kjo çarmatosje do ta vinte atë në vështirësi në synimet e veta, që në njërën anë të përfitonte nga integrimi me BE-në e nga ana tjetër nga ndihmat ruse. Nëse qytetarët serbë të Kosovës e pranojnë rendin e ri shtetëror të të vendit, atëherë në Bruksel do të vihej te logjika e kushtëzimeve për pranimin e Serbisë në BE.
Por Janosh Bugajskit i erdhi në ndihmë edhe një lëvizje e zgjuar e kryeministrit Thaçi, i cili në shoqërinë e ambasadorit amerikan në Prishtinë, Dell, vizitoi një familje serbe në Lipjan, me ç'rast inkurajoi këtë familje dhe gjitha familjet tjera të komunitetit serb që të marrin pjesë në zgjedhjet e 15 nëntorit, duke thënë se këto zgjedhje janë interes jetik i të gjitha komuniteteve, në veçanti për komunitetin serb.
Kjo sjellje e qeverisë dhe institucioneve të vendit i vijnë në ndihmë argumentit të Bukgajskit se nuk duhet fajësuar institucionet e Kosovës për mospjesmarrjen e serbëve në zgjedhje. Ndërkaq ato inkurajojnë vetë serbët që ta përcëptojnë realisht e praktikisht sjelljen e tyre në favor të pjesmarrjes në këto zgjedhje. Eshtë kjo arësyeja që gjithnjë e më shumë serbë janë të gatshëm të njohin institucionin e zgjedhjeve që organizohen nga ana e Prishtinës. Eshtë kjo arësyeja që subjektet politike serbe janë regjistruar për pjesmarrje në këto zgjedhje. Dhe natyrisht, që asnjë indikacion fajësimi nuk mund të vijë për qeverinë dhe instituconet e tjera të Kosovës sa i përket trajtimit të pakicës serbe.
E megjithë këtë sjellje shembullore, që i përgjigjet standardeve dhe vlerave demokratike, për të cilat janë angazhuar shqiptarët, pjesa më e madhe e serbëve vazhdon të mbetet peng i Beogradit. Kjo do të thotë që edhe më tej Serbia (jo serbët e Kosovës) është rreziku real i pavarëssë dhe sovranitetit të vendit. Tash së fundi në Mitrovicën veriore shteti serb ka filluar furnizimin me energji elektrike të pakicës serbe aty. Serbët nga një dhjetori shkëputen nga marrëdhënia e tyre me KEK-un dhe furnizohen me energji elektrike përmës Serbisë. E paguajnë ata konsumin e kësaj energji te arkat serbe si dhe do të pranojnë që uniformat serbe të koorporatës energjitike të jenë autorët e kontrollit të këtij procesi.
Dikur e tash vazhdojnë trenat dhe automjetet e Beogradit të qarkullojnë në Mitrovicë pa lejen e kurrkujt dhe demonstrojnë fuqinë e tyre antiKosovë. Serbët në veriun e Mitrovicës jo vetëm e kanë ruajtur "pavarësinë" e tyre prej Prishtinës, por pas 17 shkurtit 2008 e kanë sofistikuar dhe shtuar në proporcion gjeometrik. EULEX-i ishte shpresa e vetme e zgjidhjes së ngërçit, por mesa duket Beogradi e pranon atë vetëm në disa fusha, të cilat i interesojnë atij e jo edhe në fushat e tjera, që forcojnë sovranitetin e Kosovës, p.sh për doganat. Pritej që EULEX-i ta pakësonte praninë dhe subversionin serb në Kosovë. Në të kundërtën ai e ka shtuar atë në atë masë sa ka vënë në vështirësi edhe vetë institucionet e Kosovës. Nëse është arritur të vihet nën kontrollin e EULEX-it policia dhe gjykata, kjo është një çeshtje që edhe pa EULEX-in do të trajtohej si kompetencë e pushtetit lokal. Ndërsa doganat dhe kontrolli i kufirit, p.sh, të cilat i japin fytyrën shtetit të një vendi, nuk janë bërë pjesë e ndërhyrjes së ndërkombëtarëve.
Pikërisht për këto çeshtje është e nevojshme të qortohet qeveria e Kosovës. Nëse ajo nuk mund të fajësohet për mospjesmarrjen eventuale të minoritetit serb në zgjedhje, qeveria dhe institucionet e Kosovës duhen fajësuar për sjelljet tolerante ndaj ndërhyrjeve serbe në Kosovë dhe akteve të sabotazhit që Beogradi i bën kundër saj. Ajo duhet qortuar gjithashtu se mburr punën e EULEX-it, kur në të vërtetë ai nuk po e realizon misionin e tij të pavarur. Ai po kryen një mision të hibridizuar, më së shumti në favor të ambicjeve serbe në Kosovë.
Botuar në gazetën "Bota sot", datë 06.11.2009