Agron Tufa: Ju rrëfej sagën time familjare

nga **Agim Gashi** Fri Nov 27, 2009 1:17 am

INTERVISTOI: VIOLETA MURATI

Agron Tufa: Ju rrëfej sagën time familjare Agron%20tufa

Me romanin e ri “Tenxherja” ka larë hesapet me një situatë të ankthshme që kishte lidhje me fëmijërinë e tij, me një episod nga shtëpia prindërore - duke na çuar në rrëfimin e një sage familjare. Me ribotimin e romanit “Mërkuna e zezë” i jep fund mitit, si sprovë duke iu kundërvënë botës së varfër dhe psikës së njeriut bashkëkohor - dhe të gjitha romanet e Agron Tufës lidhen organikisht me vëllimin e ri me prozë të shkurtër “Thembra e Akcilit” duke u përballur me mitin urban, mbetjet e njerëzve nga totalitarizmi të mbushur me delire e paranoja. Mosha domethënëse në gjithë këtë lëndë letrare është adoleshenca, kapërcimi i saj që i intereson shkrimtarit si idiomë morale për karakterin e njeriut që merr “formën përfundimtare vetëm pas “betejës” së adoleshencës - kufiri që përcakton edhe arketipin e ardhshëm të burrit”.

“Ndërsa romani im – jam unë. Janë të vërtetat e mia, të cilat nuk kanë për qëllim të habisin kënd me gjeste të jashtme. Maksimumi unë ofroj përvojën time, sugjeroj një mënyrë të pari të gjërave, ndjeshmërinë”. Në këtë intervistë ekskluzive ai tregon kapërcimin e madh që ndodh me gjuhën, kur kjo dëshmon kohën, epokën dhe jetët e njerëzve, në rendjen drejt klasikut, ndër të parët në letërsinë shqiptare, duke rrëfyer sagën familjare.

Ju njiheni si një ndër përfaqësuesit e avangardës së viteve ’90 në Shqipëri, që patët për mision shkatërrimin e sintaksës dhe kanonit socrealist, ndërsa duket se keni hequr dorë me një varg veprash të fundit. A mendoni se e keni kryer këtë mision?

Ajo që rëndom e quajnë “avangardë” ka qenë një kundërvënie dhe reaksion ndaj letërsisë së realizmit socialist – alergji nga gjuha, logjika, ndjeshmëria dhe estetika e mëparshme. Ne vërtet iu kundërvumë skajshmërisht, por nuk ishim të vetëdijshëm për “avangardë”. Thjesht ishte një frymë kundërshtie dhe veleritjeje, që merrte forma radikale në rrafshin e shprehjes dhe konceptimit letrar. E njëjta frymë e ngjashme ka ekzistuar edhe jashtë grupimit tonë “E përshtatshme”, si për shembull, në krijimtarinë e Virion Graçit, Luljeta Lleshanakut, Arian Lekës, Lindita Arapit, Parid Teferiçit, Ardian Kyçykut e më vonë, edhe në poezitë e Gentian Çoçolit, Romeo Çollakut apo Olimbi Velajt. Në fillimet e krijimtarisë është i nevojshëm grupimi, por më vonë kjo bëhet pengesë, se fillojnë ndikimet brendagrupore, të cilat seç kanë një frymë molepsjeje. Besoj se “misioni” ynë kishte të bënte me riverifikimin e gjuhës, përdorjen e saj për shtat një ndjeshmërie e përjetimi autentik kah intimiteti, krahas përvojave të fituara nga njohja me vokalin dhe estetikën e mjeshtërve të tjerë, të huaj apo shqiptarë (të ndaluar), si p.sh., Camaj.

Koha po vërteton se kemi pasur të drejtë: gjuha e teksteve tona dallon prerazi nga ajo e traditës së para viteve nëntëdhjetë. Dhe jo vetëm gjuha. Sa më përket mua, mendoj se nuk kam ndryshuar në gjuhë. Vetëm përvoja e njohjes dhe siguria më diktojnë të shkruaj ato gjëra që janë në harmoni me shijet dhe temperamentin tim. Dukë pasur parasysh axhendën time, është e qartë se ka gjithnjë e më pak kohë për eksperimente dhe lojëra: mua më duhet të shkruaj atë që më thotë intuita se është thelbësore.

Për mediat duhej të ishte ngjarje e madhe ardhja juaj në këtë panair me tre libra të rinj. Asgjë e tillë nuk është lajmëruar, ndërkohë që keni ndërruar dhe botues. Çfarë po ndodh?

Mediat kanë të përkëdhelurit e tyre, ndër të cilët unë s’kam qenë asnjëherë kanakar dhe as ua kam bërë hyzmetin ndonjëherë. Si duket, nuk jam ndonjë personazh, tek i cili publiku të mbështesë ndonjë shpresë, utopi apo ëndërrim dhe mandej të tunden e shkunden gazeta e studio televizive. Dhe lavdi Zotit! Pëlqej që kurbatura e lexueshmërisë sime të jetë e qetë dhe në rritje të ngadaltë dhe të braktisem “pabesisht” një ditë të ngrohtë vere apo të akullt dimri. Ajo çfarë kam kërkuar të gjej nga botuesit tanë, ka qenë gjëja elementare për një shkrimtar: natyralitetin e tregut. Që libri i botuar të gjendet në librari dhe aty ta provoj lëkurën time sa vlen. Dhe përderisa asnjëherë s’na e kanë dhënë këtë kënaqësi, derisa në asnjë librari nuk i gjen librat e botuar, atëherë çfarë ndryshimi ka nëse e ke botuar librin apo e ke në sirtar? Prandaj vendosa të ndërroj botues, duke parë se vetëm “Toena” e shpërndan dhe i shërben mirë librit, duke e çuar në destinacion – nga Prishtina në Sarandë. Në këtë pikë të rëndësishme e vendimtare për fatet e librit gjeta mirëkuptimin dhe ftesën e “Toenës”. Shpresoj fort të mos e zhgënjejmë aspak njëri-tjetrin.

A mund të na thoni cilat janë arsyet që dolët me dy vepra të reja – romanin “Tenxherja” dhe prozat e shkurtra të librit “Thembra e Akcilit”, meqenëse “Mërkuna e zezë” është ribotim?

“Tenxherja” ishte pakti i parë që bëmë me znj. Irena dhe bashkëshortin e saj, z. Fatmir Toçi, si botim im më i ri, inaugurues për marrëveshjen. “Mërkuna” do të botohej për shkak se qenë prodhuar pak kopje që në vitin 2005; një pjesë ua dhurova miqve dhe një pjesë tjetër u shpërndanë nëpër biblioteka; ishte një roman që nuk doli në librari dhe thuajse mbeti i panjohur. Në vazhdim, tek “Toena” do të botoj, krahas veprave ekskluzivisht të reja, edhe veprat e tjera, të cilat megjithëse janë botuar më parë, ka kohë që nuk gjenden më. Romani “Tenxherja” erdhi vetë, “trokiti” këmbëngulshëm, ndërhyri pa radhë, në mes të krijimeve të tjera. Në fakt ky roman e kishte kërkuar ekzistencën e vet në dritë prej shumë kohësh, në trajtën e një ëndrre që përsëritej prej disa vitesh. Ishte një situatë e ankthshme që kishte lidhje me fëmijërinë, me një episod nga shtëpia prindërore. Një episod i vërtetë me policët e Degës së Punëve të Brendshme. Zgjohesha në ëndërr i etur e i tharë për një gotë ujë, por në dhomë shihja një polic që bënte rojë me automatik në gjoks. Kështu, nëpërmjet romanit “Tenxherja” zbova disa hije të pakëndshme që kishin udhëtuar gjatë me mua.

Në cilën fazë të krijimtarisë suaj ju vendos ky roman? Cila është lënda e tij?

Faza e sinqeritetit të drejtpërdrejtë dhe e larjes së hesapeve, si me mjetet shprehëse, ashtu dhe me dormën e trajtimit të lëndës. “Tenxherja” është romani më diskret dhe më “realist” që kam shkruar deri tash. Ai ndjek një linjë të ngjeshur të rrëfimit intim nga koha kur diktatura kishte formësuar sllang-un e saj, ndihej e sigurt dhe e gjithëpushtetshme për të bërë çfarë të dojë me njeriun dhe fatin e tij. Përballë saj që ndjeja para fillimit të shkrimit, çdo stërhollim, çdo manierë apo truk stilistik më dukej e panatyrshme, e pasinqertë përballë brishtësisë së vërtetë të gjërave që kishin ndodhur. Nuk doja ta deformoja aspak lëndën e gjallë, të zymtë e të pikëlluar të asaj tabloje me policë, trysni dhe shkathtësi majmunore të procesit gjyqësor. Në raste të tilla çdo virtuozitet, çdo mani për të spitulluar stilistikisht, tërhiqet mënjanë e turpëruar, sepse është realiteti që të mund, i cili e gjen vetë formën dhe prerjen më të përshtatshme. Unë iu binda këtij urdhri, duke i sprapsur teknikat letrareske, apo më saktë, duke mos u dhënë më shumë vend, se sa u takonin.

Mendoj se ky roman mund të jetë i pari që hyn në letërsinë shqipe në trajtën e sagës së rrëfimit familjar, sikundër e kemi ndeshur në klasikët botërorë, të cilët na mundësojnë të njohim kohën, psiken dhe jetët njerëzore.

Nuk e di. Kam përshtypjen se rrëfimi i “sagave” familjare nën trysninë e diktaturës ka kaluar tek ne nëpër një proces të shumëllojshëm shkrimi. Disa kanë zgjedhur zhanrin e memuaristikës ose romanit autobiografik, me personazhe reale, si për shembull, At Zef Pllumi, Uran Kalakulla, Petro Marko, Fatos Lubonja. Por një pjesë e këtyre “sagave” kanë të bëjnë me familjet e nomenklaturës së goditur brenda llojit dhe, për mendimin tim, tipike janë romanet e Bashkim Shehut. Një tjetër pamje paraqesin romanet që rrëfejnë jetën e qytetarit nën kushtet e terrorologjisë shtetërore, sikundër ndodh me romanet e Fatos Kongolit, Besnik Mustafajt apo dhe të Ismail Kadaresë. Por tipi i romanit që e ka letërsinë përvojë konkrete, personale, autobiografike, është ende larg, me përjashtim të romaneve të Henrik S. G. Është mjaft delikat ky lloj shkrimi, pasi është vështirë të zotërohet artistikisht, pa kaluar në teprime. Dhe një roman i tillë duhet të mbajë vetëm barrën e vet, në një masë të kontrolluar elementësh, përndryshe rrezikon të bëhet melodramatik, patetik apo monoton.

Gjatë një gjysmë shekulli diktaturë shkrimtarët shqiptarë lanë pa përjetuar në veprat e tyre gjithë frymën tragjike të epokës, duke u modeluar tërësisht pas “romantikës” rozë, që diktonte dogma zyrtare. A nuk ju duket e absurde kjo, të cilën duhet ta sqarojë historia e letërsisë sonë?

Edhe e kobshme. Përfytyro: realitete shumështresore, një shumësi realitetesh të mbetura jetime, pa përjetim. Kush duhet t’i përjetonte, nëse jo shkrimtari? Unë mendoj se këto realitete të papërjetuara kanë krijuar një vakuum të llahtarshëm, një vrimë ozoni në ajrin e letërsisë shqipe të gjysmës së dytë të shekullit XX. Dhe pikërisht ky vakuum, kjo vrimë ozoni i realiteteve të papërjetuara herëdokur merr hak mbi shkrimtarët hipokritë, duke i përjashtuar pa ceremoni nga radhët e letërsisë. Prandaj ata shkrimtarë e kanë përjetuar si kulmin e lavdisë së rreme, ashtu dhe vdekjen për së gjalli pas rënies së komunizmit. Më e keqja është se këta shkrimtarë nuk arritën të ta shlyejnë borxhin e tyre as në liri, çka më bën të mendoj se, ashtu siç ka qenë vetë koha një mashtrim në Kohë, ashtu dhe shkrimtarët kanë qenë qenie fiktive, një bllof, një shkaka ngërdheshëse e historisë. Shkrimtarin e përcakton morali dhe pa moral s’ka karakter. E pa karakter s’ka as letërsi. Pra ne kemi pasur të bëjmë me vrima boshe shëtitëse nga njëri plenum në tjetrin. Kohë skarcitetesh. Edhe sot ata përpiqen (dhe jo pa sukses) t’i gjejnë vend boshit të tyre, duke u strehuar në kohën tonë. Por është një bosh plot me rrezatim të dëmshëm toksik për shëndetin.

Ka një moment tjetër tani, kur lënda letrare nga diktatura shfaqet jo rrallë në trajtën e “turizmit ekzotik”, që deri më tani është përdorur për t’u “riviktimizuar” në stilin mazokist dhe për të fituar besueshmëri për një profil më të ngritur të statusit publik. Çfarë e dallon romanin tuaj?

Nuk mendoj se ka zënë vend përpjekja për të sajuar mite të paqena, megjithëse kemi parë dendur krijues që shesin dëngla me gjoja veprat “e guximshme” të ndaluara apo të ruajtura në sirtar. Ata janë servilë të kohës, e cila në fakt, nuk e honeps servilizmin dhe hipokrizinë. Kemi shkrimtarë që i datojnë krijimet e “guximshme” në vitet shtatëdhjetë. Sigurisht ata kanë pritur që lexuesi të thotë: “Bah, çfarë guximi! Ku paska qenë ky farë djalë, që paska çarë mespërmes diktaturës me qefin për koke?” Këto janë majmunërira e shtërzime që nuk ecin gjatë. Ndaj tyre hakmerret Koha e pamëshirshme dhe nuk ia vlen të flasim. Ndërsa romani im – jam unë. Janë të vërtetat e mia, të cilat nuk kanë për qëllim të habisin kënd me gjeste të jashtme. Maksimumi unë ofroj përvojën time, sugjeroj një mënyrë të pari të gjërave, ndjeshmërinë me të cilën e ka përcjellë përvojën e vet një frymor, pa pasur nevojë për sforco dhe artifica. Lexuesi e ka intuitën për të dalluar falsitetin dhe shtijaninë. Ai të ndëshkon. Mendoj se lexuesit duhet t’i dorëzohesh me zemër të pastër si besimtari faltores. Ndryshe nuk ngjit. Ndryshe prodhon siklete të dyanshme

Sa kohë ju ka marrë ky roman për ta shkruar?

Pak gusht dhe pak tetor, midis punëve të shumta. Gjëja më vendimtare për mua është koha, e cila mbushet me detyrime të tjera. Kohë nuk ka ose të mbetet për të shkruar vetëm ajo kohë kur ti je bërë gjithë ditën zhele.

Romani juaj “Mërkuna e zezë” është botuar më 2005 dhe përveç një debati promovues ditën e panairit, nuk është përmendur më. Cili është fati i tij?

Është romani im më i dashur. Pati fat të keq sepse nuk komunikoi me lexuesin. Megjithatë ata që e kanë lexuar e kanë vlerësuar shumë lart. Ekzistojnë dhjetë shkrime të botuara këtu dhe në Prishtinë nga pena shumë të njohura, midis të cilëve Artan Fuga dhe Balil Gjini. Për këtë roman janë shkruar diploma, teza masteri dhe doktoratura. Ribotimi tek “Toena” do t’i hapë fatin e vërtetë. Është roman që nuk i ikën koha; nuk është produkt stinor, siç janë... e lëmë fare.

Siç janë, fjala vjen, romanet e pompuara nga fushatat mediatike?

Pikërisht. Atyre mund t’u përcaktosh edhe stinët e shitjes dhe të vyshkjes, njëlloj si zarzavateve. Pastaj nuk i prek më kush. Mbahet mend zallamahia e shtypit, kryqëzatat mediatike në gazeta dhe studio televizive, por jo romani. Nuk e di se çfarë boshllëku duhet të ndiejnë autorët e tyre. Zoti qoftë me ta!

Mund të flasim pak për “Mërkunën”. Një realitet mitik me në qendër një personazh adoleshent ose në kapërcim të adoleshencës. Përse është kaq domethënëse në romanet tuaja kjo moshë?

Sepse të gjitha mitet e grumbulluara apriori apo pavullnetshëm, deri në këtë moshë, vihen në provë me të panjohurën. E panjohura mund të jetë çmitizuese. Ajo në njëfarë kuptimi konfrontohet duke e tronditur ngrehinën e brishtë të botës ideale të adoleshentit. Shembja e botës që ka ndërtuar deri atëherë kjo moshë, shoqërohet me humbjen tërësore të kontrollit, të truallit dhe besimeve të mëparshme; për një çast ndodh një trandje e të gjitha përfytyrimeve mbi botën dhe para personazhet hapet një shtjellë marramendëse, e cila kërkon ta përpijë, t’ia zhdukë konturet, personalitetin, ta zhveshë e skllavërojë, ta bëjë të bindur si të gjitha elementët, për ta shndërruar në një qenie të adoptueshme, pa fizionomi. Adoleshentit i takon të ndeshet vetë me enigmat, ta kërkojë truallin e shkakësisë, të mbrojë atë botë me të cilën është i lidhur shpirtërisht, të identifikohet me të në atë shkallë që përbën dhe masën e rezistencës së tij. Në këtë moshë merr profil të qartë karakteri, ndjenja e drejtësisë dhe moraliteti i akteve, por gjithaq ushtron trysninë e vet tundimi dhe pesha e fajit apo mëkateve. Mendoj se reaksioni më i pastër e më idealist është përballja e adoleshentit me provën e atij realiteti që ka ndërtuar në imagjinatë. Është kufiri që ndan krijesën e pafajshme nga krijesa e fajshme. Simbolikisht kjo na është dhënë më imazhin e Adamit dhe rënien në mëkat. Realiteti për një fëmijë është një kone e vockël, e bindur dhe lozonjare, të cilin e ke nën kontroll; mund të lozësh e zbavitesh me të. Por ndërsa rritesh, konia dalëngadalë rritet gjithashtu, bëhet qen gjithnjë e më i pabindur, derisa vjen e bëhet agresiv, kërcënues, duke u shndërruar në një qen-ujk, me të cilin herëdokur duhet të lahen hesapet, të ndahet se kush do ta dominojë tjetrin. Adoleshenti duhet të ndeshet me realitetin që e kërcënon, si me një bishë të tërbuar. Ka dy rrugë: ose t’i nënshtrohesh kësaj bishe, duke pranuar të atrofizohesh nga frika, ose duhet të luftosh për ta nënshtruar atë. Karakteri i njeriut merr formë përfundimtare vetëm pas “betejës” së adoleshencës – kufiri që përcakton edhe arketipin e ardhshëm të burrit.

Çfarë e bën sensibël personazhin tuaj adoleshent, idioma morale, si ajo që përpiqeshin të ngulisnin mendimtarët tanë të viteve ’30, apo kushtet e shpërfilljes së sotme me një perspektivë kaotike midis drogës dhe kotësisë?

Mendoj se personazhet e mi adoleshentë janë vetmitarë, me përvoja të theksuara metafizike, të cilët kërkojnë një origjinë të përkatësisë shpirtërore, të prirë nga idealet dhe meditimet. Në një pikëpamje ata janë heronj të dekadencës romantike që bëhen esëll nga realiteti traumatik. Ata duan të pajtojnë në një unitet zanafillën idealiste me realitetin banal, të vrazhdë e praktik. Kjo sjell përshkënditjen shpirtërore, krizën dhe një gjendje boshllëku e tëhuajësimi. Kështu dalin dy Martinët nga romanet “Dueli” dhe “Fabula rasa” dhe kështu del edhe Guri tek “Mërkuna e zezë”. Në fillim reaksioni dhe protesta e tyre është estetike. Mandej pas përjetimeve të traumtizuara ata “aftësohen” për ta pranuar ekzistencën e tyre midis banalitetit tokësor, me pezëm dhe zemër të thyer. Pas këtyre përvojave ata ose bëhen të dhunshëm si Martin Gega (“Dueli”), ose të tëhuajësuar, si Martin Balla (“Fabula rasa”), ose të neveritur, si Guri (“Mërkuna e zezë). Tek “Tenxherja” kemi të revoltuarin e pafuqishëm (B. Blana). Shumë e përgjithshme e tyre është pakënaqësia ndaj modusit të realitetit dhe, së këndejmi, refuzues estetikë dhe etikë të tij.

A mund të quhet “Mërkuna” një roman çmitizues apo është një sprovë që i kundërvihet botës së varfër dhe psikes së njeriut bashkëkohor?

Në fakt “Mërkuna” është një “çarje” që i ka ndodhur njeriut në kohë, traditë dhe histori. Bota e pasur e kundërshtimit dhe refuzimit krijon shpërpjesëtimin ishullor të njeriut të veleritur nga modelet dhe skemat e ngurtësuara të realiteteve. Protesta shpirtërore e personazhit ka të bëjë me habinë e keqe, e cila vjen nga mospërkimi i zanafillës shpirtërore më atë çfarë mundësish realizimi ofron bota e njëmendët. Prandaj personazhet arratisen dhe kërkojnë të shpëtojnë nëpër botëra të trilluara. Kemi një “jetë të mendjes dhe shpirtit”, dhe një “jetë të kompromisit”, të cilat nuk bashkëpunojnë, por janë në armiqësi me njëra-tjetrën. Ato përjashtojnë njëra-tjetrën.

Në romanet tuaja duket sikur ndodh një proces i brendshëm, që lidhen organikisht me njëra-tjetrën deri tek botimi i prozave të shkurtra në vëllimin “Thembra e Akcilit”. Gjendje shpirtërore mitike, koha e rrëfimit, tendenca e çmitizimit dhe përballja. Cili është indi që ndjek lëndën tuaj letrare dhe që e gjejmë si vazhdimësi në “Thembra e Akcilit”?

Miti. Në miniaturat e këtij libri është përmasa e mitit që shtegton dhe zhvendoset në përditshmërinë urbane. Miti tani, i defunksionalizuar vepron si situatë absurde. Mjafton të hedhësh një hap jashtë pragut dhe përballesh me nonsensin. Koha e mitit tashmë është transformuar në pluhurnajën dhe mbetjet epokale të njerëzve me delire e paranoja. Simulimi, ekzibicioni, ekscentrizmi vërshojnë dhe përmbytin të gjitha marrëdhëniet tona në situata akomunikative. Miti absurd i totalitarizmit nuk vepron më në bllok, i organizuar dhe i konfiguruar, por përkundrazi: ai është ndarë në mijëra atome dhe gëzon të drejtën e mendimit dhe shprehjes së lirë. Një entropi e tillë e së keqes është pak a shumë tenja që grin marrëdhëniet ndërpersonale apo ndërinstitucionale. Struktura e mitit të përditshmërisë së sotme paraqet relativizimin e së Keqes dhe të çdo lloj vlere të mirë. Çështja e ndërgjegjes mbi dukuritë apo konceptet, i lihet në dorë tekave personale, pa asnjë konsensus, duke u shtruar kësisoj: do që të kesh ndërgjegje? – Kij! Nuk do? – Mos kij! Pra po prekim një situatë të ngjashme me atë që ka shkruar dikur filozofi – përtej së Mirës dhe së Keqes. Pikërisht kjo gjendje e ndërgjegjes së bashkëkohësit tonë përthyhet në miniaturat e këtij libri.

Çfarë do të thotë për ju poezia dhe proza? Ju i shkruani të dyja.

Poezia dhe proza janë e njëjta gjë. Shpeshherë proza është derivat i poezisë ose përpjekja për ta bërë poezinë të flasë me një gjuhë sa më të shpjegueshme e gjithëpërfshirëse për lexuesin. Në thelb për mua është çështje e instrumentit shprehës. Kemi shpërnguljen e një pale mjetesh të shprehjes ose ndërrim të tyre. Poezia është “muzikë dhome”, ndërsa proza – “gjallëria e shesheve dhe rrugëve”. Shumë prej poetëve të brezit tim kanë kaluar me sukses edhe në prozë: Virion Graçi, Arian Leka, Luljeta Lleshanaku, Romeo Çollaku, Petrit Nika etj.

Jeni bërë me një Shend (djali juaj); keni dhe dy vajza të vogla, Vesën dhe Bubulinën: ç’përmasë merr për ju dashuria e babait? Ç’kuptim do t’i jepnit ju mitit të atit?

Po përpiqem ta kuptoj, ndërkohë që jam duke i jetuar secilin prej fëmijëve me një prani syçelë. Përpiqem të kuptoj çfarë i bën ata të jenë veçantë. Jetoj me dëshirat dhe habitë e tyre (por jo me tekat), pa e vrarë mendjen se si duhej të ishte një baba ideal, sepse një i tillë nuk përkufizohet. Kam hequr dorë nga të gjitha idetë e të qenit “autoritar” dhe më pëlqen vërtet të jem, me sa mund, shok i ngushtë për moshën e secilit. Ata për ne janë kryefjala e çdo gjëje. Ndoshta është herët të shpall për vete ndonjë model të fiksuar babai, por dua të jem një figurë e pakonkurrueshme për ta për nga të kuptuarit, sakrifica dhe vetëmohimi. Kryesorja për mua është të mos u imponoj asgjë, asnjë diktat, asnjë model të trashëguar. Mendoj se duhet të rriten të lirë dhe logjikë, të dinë vetë të dallojnë dhe të zgjedhin.

Z. Tufa, e mbyllim këtë bisedë me një pyetje të thjeshtë. Si është një ditë e zakonshme juaja?

Në orën shtatë duhet të ngrihem, me hir a me pahir. Dal bashkë me vajzat – Vesën dhe Bubulinën: njërën e çoj në kopsht, tjetrën në çerdhe. Pas kësaj, nisem në fakultet, sepse në orën 8:00 duhet të jem në auditor. Deri nga ora 15:00, me ndonjë pushim midis orëve, për kafe. Mandej duhet të kthehem, që të arrij para orës 16:00, për të marrë vajzat nga kopshti dhe çerdhja. Pasditet i kaloj në “arrest shtëpiak”, me vajzat dhe djalin 7 muajsh, deri kur të jenë ushqyer dhe të kenë rënë gjumë, aty nga ora 22:00. Përjashtime ka, kur me fëmijët qëndron Elvana. Por gjithnjë ne kombinohemi, zëvendësojmë njëri-tjetrin, sipas natyrës së punëve. Vetëm pasi shtrihen fëmijët, fillon puna ime – leksione, përkthime, artikuj, shënime, lexime dhe, kur kam fat, krijimtari origjinale letrare. Kështu, pasi jam rraskapitur, e shtyj deri nga ora 2 e natës. Më shumë nuk guxoj, sepse siç e thashë, në orën shtatë duhet të ngrihem. Me hir apo me pahir, për të filluar gjithçka nga e para.

Libra nga i njëjti autor:

Origjinalë

“Aty te portat Skee”, poezi, Onufri, 1996

“Dueli”, roman, “Ora”, 2002, (ribotim “Fjala”, 2007)

“Rrethinat e Atlantidës”, poezi, Aleph 2002

“Fabula Rassa”, roman, Ideart 2004

“Janusi qindfytyrësh”, esse, Pro-Kultura, Tetovë, 2004

“La Prueba della tierra”, poezi, bashkautor, Maremoto, Spanjë 2005

“Mërkuna e Zezë”, roman, Toena 2005 (ribotim, Toena 2009)

“Avangardë engjëjsh”, poezi, Ideart 2005

“Fryma mbi ujëra”, poezi, “Fjala” 2007

“Nove poesie” – “La stanza del poeta”, Formia, Itali 2008

“Dibra me sytë e të huajve”, MB botime, Tiranë 2008

“Letërsia dhe procesi letrar ne shekullin XX”, vol I, II, SHBLU, 2008-2009

“Thembra e Akcilit”, miniatura, Zambak, Tiranë 2009.

“Tenxherja”, roman, Toena, Tiranë 2009.

Përkthime

“Dialog mbi romanin latinoamerikan”- ” G.G. Markez – M. V. Ljosa, Onufri, 1999

“Stacioni në shkretëtirë”, poezi, Josif Brodskij, Arbëria, 2004

“Iluzione Optike” – Prozë, Danjill Harms, “Naim Frashëri”, 2004

“Venera në pellush” – roman, Leopold fon Zaher-Mazoh, Ideart, 2005

“Lëkurës rrjedh shikimi”, poezi të zgjedhura Olga Sjedakova, Ideart, 200

“Kultura dhe Bumi” – Jurij Llotman - “Alef & Sh. Librit dhe Komunikimit – 2005

“Morfologjia e përrallës” – Vladimir Propp “Alef & Sh. Librit dhe Komunikimit – 2005

“Pullaliu” – Lev Tolstoi (novelë), Zambak, Tiranë 2009

“10 ditët e fundit të Lev Tolstojit”, Vladimir Çertkov, Onufri, 2006

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30