Avni Rustemi ne syte e Eqerem bej Vlores

Heroi i Kombit Avni Rustemi

Vrasës i pabesë, që kapardisej në Tiranë si shpëtimtari i atdheut

Eqrem bej Vlora, në kujtimet e tij shkruan se Avni Rustemi ishte një student i pasuksesshëm që kërkonte të bënte emër me vrasjen e Esat pashës dhe se ishte vetëm një vegël në duart e kundërshtarëve të Esat pashës.

”Që Esat pasha në çdo vend të qytetëruar do ta kishte hak trekëmbëshin, kjo nuk diskutohet. Por që ai u eliminua në këtë mënyrë të padenjë, kjo nuk i nderon aspak anëtarët e asaj qeverie” (faqe 166).

Deri tani nga të vetmit studiues që hedh poshtë atentatin e Avni Rustemit, madje e ul figurën e vetë Avniut, duke e quajtur “karagjoz politik”, është personaliteti i njohur politik shqiptar, Eqrem bej Vlora.

Në vëllimin e dytë të librit të tij ”Kujtime” (1912-1925), ai jep në këtë mënyrë një pasqyrë realiste të gjendjes në Shqipëri gjatë periudhës së parë të vitit 1920:
“Menjëherë pas formimit të qeverisë së re të Tiranës, të gjitha krahinat e njohën autoritetin e saj (20 shkurt 1920). Sidoqoftë, zona të gjera të vendit mbeteshin ende nën pushtimin e huaj: Shkodra, Korça, Pogradeci nën francezët, viset në veri të Drinit nën sundimin serb, Vlora dhe disa pikëmbështetje të tjera nën varësinë italiane”. (faqe 163).

Më poshtë vazhdon: ”Ndërkaq, Esat pasha me banim në Paris, u dha urdhër njerëzve të tij në Shqipërinë e Mesme që të mblidheshin dhe, kur të vinte rasti, të rrëzonin qeverinë. Përballë këtij rreziku, qeveria u përpoq t’i bindte me të mirë esatistët se përmbysja me dhunë e qeverisë do t’i rizgjonte dëshirat dhe nepset e fqinjëve për të rrëmbyer troje shqiptare dhe kjo mund të ishte rrezik i madh për ekzistencën e Shqipërisë së lirë. Pas kësaj paraqitjeje mjaft objektive të gjendjes së Shqiqërisë në atë periudhë, Eqerem bej Vlora fajëson drejtpërdrejt qeverinë e Tiranës, si nismëtare të atentatit: ”Që Esat pasha në çdo vend të qytetëruar do ta kishte hak trekëmbëshin, kjo nuk diskutohet. Por që ai u eliminua në këtë mënyrë të padenjë, kjo nuk i nderon aspak anëtarët e asaj qeverie”. (faqe 166).

Pastaj Eqerem Vlora vazhdon: ”Esatistët filluan befas të ndërmarrin veprime të dhunshme. Ata prenë linja telegrafike dhe telefonike, vendosën njerëz të armatosur në ura dhe qafa dhe, kur qeveria nisi të marrë masa të rrepta, ata nën komandën e Osman Balit, rrethuan madje Tiranën... Edhe një herë qeveria u përpoq të mirrej vesh me rebelet… Ndërkohë problemi u zgjidh vetiu me vrasjen e Esat pashës…”.

Ndërsa për Avni Rustemin shkruan: ”Një djalosh i quajtur Avni Rustemi, një nga studentët më të pasuksesshëm, që me këtë vrasje donte të bënte emër, nuk ishte veçse një vegël në duart e kundërshtarëve të Esat pashës. Ata i dhanë mjetet e nevojshme për këtë vrasje dhe morën njëherësh përsipër mbrojtjen e tij para gjykatës franceze. Se kush ishin, këtë sot vështirë ta thuash...

Eqrem bej Vlora shpreh habinë e tij të madhe se si: ”Drejtësisa franceze, me një manipulim të habitshëm të ligjit, e nxori të pafajshëm Avni Rustemin dhe që qeveria shqiptare e shpalli hero dhe e bëri deputet, kur ky vrasës i pabesë, pra, kapardisej nëpër Tiranë si ndonjë shpëtimtar i atdheut”. (po aty)


Atentatet më të famshme në historinë botërore.

Më 14 prill 1865 vritet në teatrin “Ford” të Uashingtonit presidenti amerikan, Abraham Linkoln. Vrasësi, aktori Xhon Buth, pasi arrin të depërtojë pa u diktuar deri në lozhën presidentore, e qëllon Linkolnin me revolver dhe nga prapaskena arrin t’i hipë një kali që e priste jashtë teatrit. Arratia e tij zgjat deri më 26 prill, kur pikaset nga forcat e ushtrisë dhe zbulimit në një fermë në Virxhinia. Pas një luftimi gjendet i vdekur.

Më 28 qershor 1914 studenti boshnjak, Gavrillo Princip, anëtar i organizatës terroriste “Dora e zezë;” vret për motive nacionaliste në Sarajevë, Franc Ferdinandin, princin trashëgimtar të Austro-Hungarisë. Përpiqet të ikë, por kapet. Dënohet dhe vdes katër vjet më pas nga tuberkolozi. Ky atentat, siç dihet, shërbeu si shkas për fillimin e Luftës së Parë Botërore.

Më 30 gusht 1918, Fania Kapllan me origjinë çifute, anëtare e së ashtuquajturës Parti Social Revolucionare qëllon me revolver Leninin gjatë një mitingu në Petrograd, sepse ai nuk kishte urdhëruar t’i bëhej atentat Carit, kur ndodhej në Kiev më 1911. Kërkon të fshihet, por kapet dhe pushkatohet më 3 shtator të atij viti.

Më 22 nëntor të vitit 1963, gjatë vizitës së tij në Dallas (Teksas), ndërsa udhëtonte me një makinë të hapur, vritet presidenti amerikan Xhon Kenedi. Pavarësisht se atentatori, Li Osvold, që humbi gjurmët, u kap pas disa ditësh, ende kanë mbetur mister shkaqet e vrasjes së Kenedit, sepse Osvoldi u vra teksa dilte nga zyra hetimore nga Xhak Rabini, me preteksin, siç u shpreh më pas ai, se nuk mund t’ia falte atij që “vrau presidentin tim”.

Më 1981, vetëm disa muaj pasi ishte vendosur në Shtëpinë e Bardhë, presidenti amerikan, Ronald Regan, qëllohet me revolver nga Xhon Hinkli, një shkrimtar që merrej me skenare filmash. Më 1982 ekspertiza e nxori atentatorin me të meta mendore. Ai edhe sot vuan dënimin në një spital psikiatrik.

Në tetor 1986 vritet krejt papritur kryeministri suedez, Olaf Palme. Ende edhe sot nuk dihet se cili është atentatori dhe cilat ishin shkaqet që e shtynë të bënte këtë vepër.

Në vitin 1981, ndërsa merrte pjesë në një paradë ushtarake në Kairo me rastin e përvjetorit të rimarrjes së Kanalit të Suezit, ekzekutohet në tribunë presidenti egjiptian, Anvar Sadat. Atentatorët janë ushtarakë që zbresin nga një makinë, e cila merrte pjesë në këtë paradë. Shkaqet e vrasjes lidheshin me kundërshtimin e politikës së Sadatit për afrimin me Izraelin. Më pas del se disa nga autorët e atentatit ishin bashkëpunëtorë të Bin Ladenit, ndër të cilët dhe i famshmi Al Zavari.

Në 1984 vritet kryeministrja e Indisë, Indira Gandi. Autorët e atentatit janë dy roje të gardës së saj personale nga fisi Sik që e vranë në shenjë hakmarrjeje ndaj Gandit, e cila kishte urdhëruar që trupat e ushtrisë indiane të futeshin në “Tempullin e Artë” të fisit Sik, i cili dyshohej se ishte kthyer në strehë terroristësh. Atentatorët që u orvatën të arratiseshin, kapen dhe dënohen me pushkatim.

Në pranverë të vitit 1995, pas përfundimit të një mitingu, qëllohet për vdekje kryeministri izraelit, Itzhak Rabin. Atentatori është Zhigal Amir, student ortodoks izraelit, i lidhur me grupe ekstremiste. Bën përpjekje të ikë, por kapet dhe pohon se qëlloi mbi Rabinin se ishte kundër marrëveshjes së tij me presidentin palestinez Arafat. Dënohet më burgim të përjetshëm.

Në mars 2003 vritet me atentat të kryer me pushkë me dylbi, kryeministri serb, Xhinxhiç. Autori Zvezdan Jovanovic kapet pas disa ditësh.

Në shtator të vitit 2003 qëllohet me thikë dhe vdes ministrja e Jashtme e Suedisë, Ane Lind. Atentatori është serbi Mihajllo Mihajlloviç, që arrestohet pas disa javësh. Pohon se e kishte vrarë Lindin si shenjë proteste kundër përkrahjes që ajo u kishte dhënë trupave të NATOS-s për bombardimin e Serbisë. Dënohet me burgim të përjetshëm.

Atentate nga historia e Shqipërisë.

Mars i vitit 1906. Çerçiz Topulli me shokë të çetës së tij vrasin komandantin turk të Gjirokastrës dhe humbin gjurmët. Po të kapeshin, do të dënoheshin me vdekje.

Mars i vitit 1913. Osman Bali, dora e dhjathtë e Esat pashës, vret natën Hasan Riza pashën, komandantin turk të garnizonit të Shkodrës, që Esati t’ia lërë të lirë këtë qytet malazezve. Osman Bali fshihet dhe humb gjurmët.

Në shkurt të vitit 1923, Beqir Valteri i bën atentat Ahmet Zogut në sallën e Parlamentit në Tiranë, por vetëm e plagos lehtë dhe vetë fshihet në nevojtore.

Në prill të vitit 1924, Zogu paguan një farë Isuf Reçi, i cili vret Avni Rustemin, kundërshtarin e tij me të rrezikshëm politik, prapa shpine. Vritet më 1944 nga forcat partizane, si bashkëpunëtor i pushtuesve gjermanë.

Në mars të vitit 1925, sipas historisë së shkruar para regjimit, Zogu vë gjithashtu një agjent të tijin që parpara hotelit “Kavur” në Bari, t’i bëjë atentat Luigj Gurakuqit, i cili vdes pastaj në spital nga plagët. Vrasësi i mbrojtur edhe nga policia bareze, arrin të humbasë gjurmët.

Në verë të vitit 1926, Myslim Peza, pas një atentati në Tiranë, qëron hesapet me kryebanditin Osman Bali dhe arrin t’u shpëtojë ndjekjeve.

Më 1931, Aziz Cami me shokë i bëjnë atentat Zogut, kur po dilte nga Teatri i Operës së Vienës. Por vritet vetëm adjutani tij, Llesh Topallaj. Atentatorët përpiqen të shpëtojnë, por kapen dhe dënohen.

Më 14 gusht të vitit 1933, njerëz të Zogut, sipas variantit të historisë së shkruar gjatë regjimit, i bëjnë atentat Hasan Prishtinës në Selanik dhe, pasi e vrasin, humbin gjurmët.

Gjatë Luftës Nacional Çlirimtare, guerrilasi Myslim Keta kryen disa atentate kundër agjentëve të rëndësishëm fashistë dhe në të gjitha rastet shpëton.

Shtator 1998. Azem Hajdari, një ndër themeluesit e Partisë Demokratike, vritet pas një atentati në Tiranë.