Uk Lushi: Mbi të menduarit dhe dyshimin

nga **Agim Gashi** Mon Sep 28, 2009 12:19 am

Nga Promovimi i Librit te Uk Lushit - Shqiptaro-Amerikanet e UÇK-ës - Kronike e Batalionit "Atlantiku"
Mbi të menduarit dhe dyshimin

Nga Uk Lushi

Merrni të lexoni një gazetë shqiptare; uluni të shikoni një kanal televiziv shqiptar; inkuadrojuni në një diskutim në forumet shqiptare interaktive- dhe do të provoni agresivitetin e imponimit të të menduarit uniform dhe të fortë si shkëmbinjtë. Gjithçka është ose bardh ose zi. Bindjet e sforcuara nuk lejojnë të menduarit. Vendosni të jini të guximshëm të kritikoni një ide apo plan, qoftë të qeverisë, qoftë të opozitës, qoftë të një shkruesi neutral...dhe menjëherë ju ngjesin damkën, e cila nuk hiqet lehtë. Shoqëritë dhe sistemet njerëzore përparojnë kur të gjithë kuptojnë se gjithçka fillon me të menduar të lirë. Pa të menduar veprimet rrezikojnë të jenë të kota, e për më keq, shpeshherë, kontraproduktive.
Është e vërtetë, të mendosh nuk është lehtë, prandaj njerëzit interpretojnë dhe vlerësojnë të menduarit në sa e sa mënyra: kritik, optimal, i pavarur, kreativ, i sajuar, selektiv dhe bile edhe iracional. Gjasa, që të gjitha këto etiketime të janë të sakta është bukur e madhe. Sidoqoftë, ka vetëm një shoqërues të bashkëlindur që quhet dyshim, i cili e bën produktin e mendjeve tona të jetë cilësor. Përfaqësuesi më i shquar i këtij lloji të të menduarit dhe një pengesë serioze, e cila me shpresë nuk do të lejojë kurrë botën të popullohet vetëm nga njerëzit e të njejtës mendje, është Rene Descartes.
Filozofi dhe matematikani francez u bë temë e jokonvencionalizmit tim për herë të parë në orën e filozofisë marksiste në vitin e parë të gjimnazit. Profesoresha e përmendi emrin e tij me përçmim dhe e shkualifikoj atë si një filozof të zakonshëm dhe agnosticist. Sipas zyshës sonë, në historinë e përbotshme të filozofisë kishte vetëm një duzinë “mendimtarësh të klasit të parë”, të cilët jo vetëm që kishin paraparë si të interpretonin idetë e tyre dhe botën, por kishin shfrytëzuar mendimet e tyre për të “ndërruar” atë. Ç’ishte më me rëndësi, duke iu falenderuar mendimeve të tyre madhore, gati gjysma e botës tashmë ishte shndërruar në një tërësi ideale- kampin komunist. Këta njerëz: Marksi, Engelsi, Lenini dhe ca të tjerë, ishin mendimtarët e klasit të parë. Ata, natyrisht në përputhje me bindjet e mësueses sonë të filozofisë, kishin bërë që gjithë hemisfera lindore e globit të banohej nga “besimtarë të klasit të parë”. Pjesa e mbetur manipulohej nga eksploatuesit kapitalistë dhe jetonte në skllavëri të paditurisë. Edhe pse ajo e mbylli debatin mbi Descartesin atypëratyshmi, unë insistova që të flisnim edhe ca për filozofin, sepse u ndieva se arsimtarja jonë nuk kishte arsye pse t’mos e pëlqente shkencëtarin, e aq më tepër t’na impononte neve atë mospëlqim, pa na lejuar të njiheshim me veprën dhe diskutonim filozofinë e tij. Porse, përsëri, racionalisti i famshëm francez u vlerësua nga zonja mësuese si dyshimtar, prandaj edhe armik i vlerave absolutiste të sistemit socialist në të cilin jetonim.
Mësuesja jonë ishte e bindur se Marksi dhe shokët e tij kishin pasur sukses në gjetjen e formulës magjike të procesit të krijimit të ideve dhe të të menduarit. Ata kishin zbuluar të vërteten dhe gjithherë do të mbronin vegjelitë tona nga ekspozimi ndaj vërshimit përmbytës të informacionit, ideve dhe realiteteve të ndryshme nga të tyret. Këta gjigantë të mendimit njerëzor asnjëherë më nuk do të na lenin ne, pasardhësit e Adamit dhe Evës, të ndiheshim në rolin e gjykatësve, përpara të cilëve mëtuesit përsiatës të të arsyetuarit do na delnin si ndërgjyqës konkurrentë. Duke iu falenderuar këtyre viganëve të gjykimeve dhe koncepteve mentale finale, tash, kurrë më, njerëzit dyshimtarë për të vërteten absolute dhe statike, nuk do të mund të prezantonin rastet e tyre heretike për të na tunduar lidhur me të vërteten e tyre. Mashtruesit dhe marifetxhinjtë e imperializmit nuk do të arrinin të kërcënonin ëngjujt mbrojtës dhe të pavdekshëm si Karl Marks & Co., sepse ata urrenin lirinë, drejtësinë dhe ligjet e sistemit tonë politik dhe ishin mundur nga socializmi ndriçues.
Descartesi ishte njëri nga heretikët e rrezikshëm. Ai ishte mendimtar, por jo besimtar dhe rrjedhimisht i dëmshëm për të menduarit (socialist). Dijetari francez nuk ishte një shkencëtar dialektik i klasit të parë. Epoka e të menduarit kishte mbaruar. Marksi, pinjollët e tij, dhe udhëheqësit tonë politikë, ishin burimi i ideve tona dhe garancia e interesave dhe mirëqenies sonë. Ata ishin mendjet tona. Ne nuk duhej të na ndiente palla për asgjë. Nuk kishim nevojë të mendonim, e aq më pak të dyshonim. Habitshëm, edhe unë disi fillova të mos e pëlqej Descartesin, dyshimtarinë e të cilit nisa ta shoh si budallallëk dhe pikëpamje borgjeze. Ai nuk më hynte në qejf, mes tjerash, edhe sepse më bënte të kujtoja se nuk ekzistoja- me atë shprehjen e famshme, të padurueshme për secilin person “të arsyeshëm”: Cogito ergo sum (Mendoj, pra jam). Mësuesja jonë (në fakt, jo vetëm ajo) na edukonte t’mos mendonim, kështuqë, unë honepsja se, përderisa nuk mendoja, sipas Descartesit as nuk ekzistoja. Sido që të jetë, më duhet ta pranoj me sinqeritet, nganjëherë, ndihesha se ndoshta e kisha gabim, por përligjja ndjenjat e mia duke konkluduar se filozofi francez më kishte infektuar me mosbesim dhe shpejt do të shërohesha nëse vazhdoja të mirrja medicinën e indoktrinimit, të cilën marksizmi e ofronte me bujari.
Papritur, në fillim të viteve 1990-ta, bota u kthye krejt mbrapsht- nga koka te këmbët. Komunizmi ra gati në mbarë botën. E drejta për të dyshuar kishte fituar. Descartesi dhe dyshimi për të vërteten absolute ishin ngadhnjimtarët.
Nga perspektiva e sotme ka me qindra, ndoshta me mijëra, arsye pse socializmi dështoi. Sidoqoftë, çdo shpjegim i katastrofës së tij duhet të përfshijë shkeljen dhe mosrespektimin e lirisë së mendimit si një faktor determinues që e shuajti. Regjimet e squllta dhe shtypëse nuk lejonin qytetarët (e klasit të parë, të dytë apo të tretë) të bënin çfarë është aq fundamentale dhe natyrore për njerëzit- të mendonin me kokën e vet, të vinin në dyshim konstruktiv gjërat, të imagjinonin dhe eksperimentonin me mendimet dhe ëndrrat. Modeli i ngurtë i socializmit ishte një ide e njerëzve të cilët shiheshin si mendimtarë të klasit të parë dhe të cilët kishin fantazuar të bënin çdo njeri si veten, por që, në të vërtetë, gati shkatërruan gjithë botën.
Më se dy dekada pas rënies së sistemeve të vjetra duket se plagët e dogmatizmit në botën shqiptare ende nuk janë përtharë. Koha ka ardhur që të pranojmë- pushtetmbajtësit dhe pushtetdhënësit- se një ndër hapat më të rëndësishëm drejt përparimit është të menduarit dhe vënia në dyshim e vërtetësisë absolute të mendimeve tona. Epoka e re e të menduarit shqiptar vetëm sapo ka nisur marshimin, prandaj le të bëhemi gati dhe të përfitojmë maksimumin nga të menduarit- filli i gjithçkafes.

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30