Demir Krasniqi:GAZELET TURKOAZIATIKE – VIRUS NË MUZIKËN SHQIPE

Infektimet
në kulturën tonë shpirtërore:

GAZELET TURKOAZIATIKE – VIRUS NË MUZIKËN SHQIPE

Në traditën e kuzhinës popullore shqiptare , të gjitha gjellët dhe specialitetet tradicionale përgatiteshin ekskluzivisht nga burimet e prodhimeve vendore .
Është interesante të ceket një realitet absurd
i kohës, sidomos në Kosovë, kur në tokat tona kultivoheshin me bollëk të gjitha
drithërat, pemët, perimet dhe mishi i bagëtive vendore , nga të cilat përgatiteshin
ushqime të lloj-llojeve cilësore, duke filluar nga gatesat, specialitetet
vendore, gjellët e ndryshme e deri tek specialitetet e mishrave .
Mirëpo, e tërë kjo begati e
specialiteteve vendore , në aktet finale kur bëhej fërgimi i tyre, sikur mbetej
i gjymtë dhe pa shije , po qe se në mëlmesa nuk i qitej edhe biberi e vegeta !
Këto dy specialitete me decenie të
tëra, madje diku – diku edhe sot , importoheshin nga jashtë, sepse në Kosovë
nuk prodhoheshin?!
Ta
zëmë, biberi tradicionalisht është importuar nga Leskoci i Serbisë , kurse
vegeta edhe sot importohet nga “Podravka” e Kroacisë?!
Problemi
akut , me të cilin sot përballet i tërë nënqielli shqiptar, është e
ashtuquajtura “Kuzhina e muzikës popullore shqiptare” , të cilën përpos
begative natyrore vendore, e ka kapluar një virus shumë i rrezikshëm infektues
dhe shkatërrues , i cili quhet “GAZEL”!
Fatkeqësisht,
“kuzhinierët” e muzikës popullore e kanë formuar një bindje se kënga dhe muzika
popullore shqiptare, po nuk i përdori “gazelet” sikur nëpër gjella – biberin ,
atëherë nuk do të ketë shije?!
Pra,
në prodhimet dhe tregun muzikor të
trojeve tona, sot lirisht mund të konstatohet se në këngët dhe vallet popullore
shqiptare , po përdoren gjella të Shqipërisë të cilat po fërgohen me biber të Azisë !
Infektimi
i kulturës sonë shpirtërore me virusin turko – aziatik të quajtur “GAZEL”, i ka
rrënjët shumë të lashta , shumë primitive dhe shumë bastarde për vlerat e traditës sonë muzikore .

“Gazelet”, si pjesë “dekorative” e këngëve dhe valleve tona, janë importuar gjatë
shekujve të robërisë, që na Perandoria Osmane, Perisa, vedet arabe e deri te
India !

Nocioni
“Gazel” në terminologjinë muzikore , ka kuptimin e një improvizimi të lirë
melodik, qoftë me zë vokal, qoftë me luajtje solistike të një instrumenti muzikor .
Teksti
që këndohet përmes improvizimit të “gazelit” është shumë i thjeshtë , herë-
herë edhe i pa kurrfarë kuptimi! Hyrja kryesore në improvizimin e “gazelit”,
zakonisht fillon me klithmat :”Aman,
aman ! Aman, medet!”

Djepi
i këngëve me “gazela” , pa dyshim se ishte Perisa (Irani i sotëm), ku sekti
fetar i quajtur “Shitë” me seli në qytetin e shenjtë Qerbela, gjatë festave të
ashureve i këndonte himne profetëve të tyre shpirtëror, ndër të cilët më së
shumti i këndohej Imam Hysenit, Hasreti Sylejmanit dhe Hasreti Muhametit .


Këta
profetë , përmes formës së improvizimeve të “gazeleve” edhe sot këndohen me të
madhe nëpër këngët popullore shqiptare, sidomos në Gjakovë dhe në qytetet ku ka
më shumë besimtarë të sektit bektashi .

Gazelet
turko- aziatike , zakonisht improvizohen nën ritmet e thjeshta dy – pjesore:
2/4, 4/4 dhe më rrallë në masën 9/9. Vija kryesore melodike ka për bazament
vallet tradicionale turke të ashtuquajtura “Çyçek”, në mënyrë që gjatë
improvizimit të “gazeleve”, të ketë mundësi edhe të vallëzohet qoftë në çifte,
qoftë edhe me “gotë mbi kokë”!

Në
anën tjetër, po qe se i dëgjojmë me vëmendje improvizimet vokale të “gazeleve”
turko-aziatike, do të vërejmë se ato improvizime fund e krye janë imitacione të
ezanëve të hoxhallarëve nëpër minare të xhamive .
Futja
e “gazeleve” në këngët dhe vallet popullore shqiptare , nuk është asgjë më
tepër se sa imitim i ezanëve të hoxhallarëve dhe nostalgji e shprehur përmes
këndimit, ndaj botës myslimane aziatike!

Interpretimi
i “gazeleve” , qoftë përmes këndimit vokal, qoftë përmes improvizimit
instrumental, nuk paraqet asgjë tjetër më shumë se sa një varfëri shpirtërore,
intelektuale, tekstuale, melodike dhe ritmike në muzikën tonë!

Aplikimi
i “gazeleve” në jetën tonë muzikore, eliminon nga skena begatitë e këngëve dhe
valleve tona tradicionale popullore , që posedojnë vlera të larta artistike ,
melodike dhe ritmike, duke u fokusuar vetëm në masat e thjeshta ritmike dy
pjesore 2/4, 4/4 dhe 9/8.

“Gazelet
turko-aziatike”, eliminojnë nga skena muzikore këngët dhe vallet popullore
tradicionale shqiptare, të cilat kanë shtrirje të madhe të diapazonit melodik,
të cilat janë të kompozuara në tempet : “Rubatto”,”Adagio”, “Lentto”, si dhe
ritmet e kombinuara në masat kohore: 3/ 4 , 5/4, 5/8, 6/8, 7/8, 8/8.
10/8.11/8,12/8,13/8, 14/8, 16/8 etj.

Në
fund të kësaj teme, pa tjetër më duhet të shtoj një të vërtetë historike, për
të cilën ndoshta dikush mund të më kritikojë, por studimi im në asnjë mënyrë
nuk mbështetet në ndonjë nostalgji ideologjike të së kaluarës sonë!

Fjala
është për epokën e sundimit monist ,kur deshëm apo nuk deshëm që ta pranojmë
realitetin, gjatë asaj kohe kurrën e kurrës nuk është lejuar që në programet e
mediumeve publike, pllaka, koncerte, festivale... të këndohen këngë me
“gazele”, të improvizohen “gazele instrumentale” dhe të këndohen këngë dylberësh , të këndohen
këngë me tekste amoraliteti të ilustruara me skena pornografike , as në
Prishtinë e as në Tiranë!

Gjilan, më 28 Dhjetor 2009. Demir
KRASNIQI