Nuri Dragoi: A ka strategji kombëtare për zgjidhjen e çështjes shqiptare?

Problemi kryesor i këtij copëtimi dhe qëndrimi ende larg bashkimit si komb, qëndron në faktin se ne vazhdojmë të veprojmë jo të bashkuar, secili në mendjen e vet. Kjo vërehet në qëndrimin që mbajnë shqiptarët, në mendimet që shprehin kosovarët, shqiptarët e Maqedonisë e Malit të Zi. Këtu duhen parë dhe mangësitë në statusin e Kosovës, i cili edhe sot nuk është përkufizuar qartë. Dhe siç thotë, me të drejtë, akademiku, Esat Stavaleci, kemi një entitet shqiptar në Maqedoni, të pabashkuar; një komunitet shqiptar në Mal të Zi jo fort të emancipuar për shkak të represionit të ushtruar mbi ta dhe mospërfilljes apo mos përfshirjes në strukturat e larta të qeverisjes dhe shkencës. Kemi një Çamëri, pothuajse të harruar; shqiptarë në Turqi të asimiluar; një diplomaci shqiptare, ende të paunifikuar; një politikë kombëtare të paformësuar.
Ky diversitet mendimi, i cili në fakt më tepër ngjason me mos pajtim mendimesh të politikanëve, brenda dhe jashtë Shqipërisë londineze, ndodh jo vetëm për shkak të mendjemadhësisë, produkt i padijes dhe mungesës së përvojës në politikë e diplomaci, por edhe për shkak se në vendin tonë nuk ka institute të posaçme që të punojnë për të zbatuar një strategji të caktuar kombëtare. Nëse do të kishte institute të tilla, siç ka në gjithë shtetet e tjera, politika dhe diplomacia shqiptare nuk do të ishte kaq diletante, nuk do të bënte gabime trashanike, pasi do të bazohej në konturet që do t’u ofronin këto institucione të specializuara, sipas sektorëve përkatës. Jo vetëm që te ne nuk ka institute të tilla, por dhe në sektorët e politikës së jashtme, në Ministrinë e Jashtme apo ambasada jashtë vendit, nuk dërgohen intelektualë të mirëfilltë, atdhetarë, njohës të politikës ndërkombëtare dhe të gjuhëve të huaja të nevojshme, njerëz me karakter e dinjitet, por shpesh dërgohen persona që i dikton miku dhe shoku, militantizmi dhe rruga, duke bërë që ata jo vetëm të mos e përfaqësojnë shtetin shqiptar si duhet, të mos përcjellin mendimin politik shqiptar, por ta diskreditojnë atë me padijen e tyre dhe me veprimet e një niveli të ulët kulturor e komprometues.
Më duket se të huajt, veçanërisht ata që janë të interesuar për të na dëmtuar, kanë mësuar pikën tonë të dobët: atë të mos bashkimit, të mos pranimit të një drejtuesi të përbashkët. Kështu ka qenë situata dhe shumë shekuj më parë. Ashtu ndodh edhe tani. Përfaqësues të partive të ndryshme, nuk diskutojnë asnjëherë thjesht për të mirën e interesave kombëtare, por për interesat e tyre të ngushta vetjake apo të grupit. Gati 150 vjet më parë, studiuesi gjerman, Fallmerayer, thotë se “ky popull nuk e ka ndjerë kurrë nevojën për të krijuar unitet kombëtar kompakt përballë të huajve. Kudo vihet re etja për liri të shfrenuar personale, nën mbrojtjen e krerëve të fisit... Në vendin e tyre, toska dhe gega, qysh prej kohësh nuk duan të kenë të bëjnë me njëri tjetrin. Kaq jo tolerant është ky popull, ndaj çdo autoriteti, pa prejardhje patriarkale-fisnore, saqë kurrë nuk ka mundur të durojë as mendimin e një kryetari të përgjithshëm, nga vet gjaku i tyre, për gegët e toskët. Shqiptari i bindet vetëm vetes dhe për Perëndimin që kërkon autoritet është, ndoshta, një telash dhe një barrë, por nuk përbën kurrfarë rreziku”.
Studiuesi në fjalë nxjerr në pah trimërinë e shqiptarit, indiferencën e tij ndaj besimit fetar dhe rendjen pas parasë, interesit material. Kjo duket qartë kur thotë: “Shqiptari nuk shkon në luftë për ”ndonjë interes shpirtëror”. Ky popull fanatik i lirisë, duke ndjerë forcën e tij, ashtu si bleta në kohën e shumëzimit, shpërthen jashtë kufijve të atdheut të vet..nuk niset nga asnjë mendim politik për vendin e huaj, por kërkon vetëm pasuri materiale, me qëllim që çdo person i veçantë të mund të jetojë i qetë dhe i pashqetësuar”.
Mungesa e përvojës politike dhe tendenca për të qëndruar larg saj, ka tërhequr vëmendjen e shumë të huajve. Fallemrayer, në librin e tij, shkruan se: “Kur bëjmë fjalë për një strukturë politike të Shqipërisë, duhet të kemi parasysh një turmë më të madhe a më të vogël krerësh të fiseve të rëndësishme, ose më pak të rëndësishme, të cilët mund të llogarisnin për bindje dhe besnikëri të pakushtëzuar, vetëm pjesëtarët e fisit, që i gjunjëzoheshin kreut të tyre, vetëm kur tufani u kalonte pranë dhe, kur atmosfera qetësohej, këta prapë ngrinin krye”.
Këta krerë fisesh tani janë zëvendësuar me kryetarët e partive, të cilët ofrojnë njerëzit e tyre në prag zgjedhjesh pas votimit i lenë ata në fatin e tyre për t’u kujtuar sërish kur interesi apo rreziku u troket në derë.
A mos duhet të vazhdojmë sërish në këtë mënyrë, të mos e gjejmë gjuhën as për interesa madhore të kombit? Fallemerayer, pohon se, kjo mangësi është shoqëruar me pasoja shumë të dëmshme për kombin, pasi “mospërmbajtja brutale dhe krekosja, si në kohët e vjetra dhe në ato të reja, u kanë përgatitur shqiptarëve, më se një herë, skena që janë kopje të gjalla të katastrofës se përgjakshme të Beratit”.

Parlamenti diskutoi këto ditë ligjin e dosjeve dhe mirë bëri. Po nuk u tha asnjë fjalë për ata persona që janë venë në shërbim të agjenturave të huaja. Dhe këta nuk janë pak. 150 vjet më parë, studiuesi gjerman, cituar më sipër, duke folur për tradhtinë e Moisiut, i cili i mundur nga Skënderbeu, u bashkua me turqit dhe, pas një viti, erdhi sërish në Shqipëri (1457), ku u prit me nderime dhe iu dhanë tërë postet honorifike dhe pronat e konfiskuara, Fallmerayer, thotë: “Tradhtia te shqiptarët falet shpejt e lehtësisht, si një nga mëkatet që rëndojnë më pak”. Nuk di sa e vërtetë është, por është lakuar një deklaratë e një deputeti serb, para pak më shumë se dy vitesh, sipas të cilit duhet të kufizohen fondet, pasi paguhen miliona euro për agjentët tanë në Shqipëri, të cilët nuk po bëjnë detyrën. Kush janë këta persona që i shërbejnë Serbisë? Janë të papunë apo nëpunës të shtetit? Po në shërbim të Greqisë sa persona janë? Në mos të dekonspirohen, pot ë jetë e mundur që të evidentohen, ata të paktën nuk duhet të mos mbahen në administratën shtetërore, duke mbijetuar me paga që burojnë nga të ardhurat e taksapaguesve të varfër shqiptarë.
Shpesh kur flasim për mbrojtjen e interesave kombëtare, hasim në disa kundërshti, të cilat mbulohen me vellon e globalizmit, të shuarjes së kufijve dhe më gjerë, pa u shfaqur qartë, nëse këto qëndrime janë me të vërtetë nga naiviteti, apo shkak i porosive të dhëna, i një strategjie jo fort të kamufluar, për mos bërjen e kombit shqiptar. Të hedhësh vështrimin në histori, nuk do të thotë se je nacionalist i pandreqshëm, por do të thotë që të jesh vigjilent, të duash vendin tënd, t’i kthehemi vetës sonë, përgjegjësive individuale dhe kolektive, në mënyrë që të nxjerrim mësim nga e kaluara, që të mos e pësojmë përsëri në të ardhmen, duke cunguar kombin, në vend të bashkimit të tij. Nuk kanë vlerë fajësimi i Evropës, as nënshtrimi ndaj saj, por duhet të punojmë shumë dhe seriozisht për konsolidimin kombëtar, me qëllim që të mos na përsëritet e kaluara. Ende nuk është kuptuar si duhet nga politika shqiptare, brenda dhe jashtë vendit, se pa pasur qëndrime të përbashkëta për çështjet kombëtare, pa funksionuar si një tërësi kombëtare, punët nuk do të na shkojnë si duhet.
Historikisht trojet shqiptare janë copëtuar nga fqinjët me mbështetjen e Fuqive të Evropës, të cilat kanë pasur si synim ta shuajnë Shqipërinë nga harta e kontinentit, edhe pse ajo popullohet nga një prej popujve më të vjetër. Copëtimi i Shqipërisë nuk ka pasur asnjë bazë historike, që të krijonin kushtet e duhura që Serbia, Mali i Zi dhe Greqia, të përligjnin lakmitë e veta ndaj trojeve shqiptare.
Copëtimi i trojeve shqiptare dhe aneksimi i më tepër se gjysmës së tyre ndodhi nga ana e monarkive fqinje. Me të drejtë studiuesi Esat Stavaleci, përmend faktin që Serbia bëri pastrimin etnik që në luftën ruso-turke (1877-78), ndërsa pas Konferencës së Ambasadorëve në Londër(1913), qeveritë e Beogradit, Cetinës dhe Athinës, filluan dëbimin e shqiptarëve nga trojet e tyre etnike dhe i dërguan të mërgonin në Turqi, sa më larg prej kufijve të tyre.
Shqiptarët e mbetur pa të drejtë përtej kufijve të Shqipërisë londineze, trajtohen çnjerëzisht. Prania e shqiptarëve në Greqi është shumë e hershme. Ata banojnë në ato troje prej mijëra vjetësh, troje të cilat janë në vazhdimësi të pandërprerë me territorin e Shqipërisë, pavarësisht nga kufijtë që u vendosën në vitin 1913. Çështja çame mbetet e hapur, por e paaktualizuar, as sa duhet dhe as si duhet nga shteti shqiptar. Problemi i pronave të shqiptarëve në Çamëri ka mbetur i pazgjidhur. Të pazgjidhura janë dhe problemi i njohjes të të drejtave dhe lirive kombëtare të shqiptarëve që jetojnë aty. Çështja çame kërkon trajtim politik dhe jo të shërbej për t’u fshehur nga politika për hir të “marrëdhënieve të mira me Greqinë”. Çështja çame mbetet njëra nga pikat kyçe, që mbajnë pezull marrëdhëniet ndërmjet dy vendeve, kur dihet se pa u zgjidhur drejt çështja çame, nuk mund të ketë marrëdhënie të mira ndërmjet Shqipërisë dhe Greqisë.
Trajtimi i shqiptarëve si pakica kombëtare në Maqedoni dhe Malin e Zi, nuk është i shkëputur nga mosgjetja e gjuhës së përbashkët të udhëheqësve të shqiptarëve, brenda dhe jashtë Shqipërisë. Fitimi i pavarësisë së Maqedonisë, shkëputja e saj nga Federata Jugosllave, mbase është bërë e nxituar pasi kemi të bëjmë me bashkim etnish, kur një të drejtë të tillë nuk e ka fituar ende Kosova, e cila popullohet në masën mbi 90 për qind prej shqiptarëve.

Bashkësia ndërkombëtare u angazhua për një “marrëveshje historike” ndërmjet shqiptarëve dhe sllavo-maqedonasve, por duhet pranuar se Marrëveshja e Ohrit nuk i promovoi shqiptarët si popull autokton, me tiparet e theksuara demografike të numrit të tyre dhe të koncentrimit të lartë dhe të gjerë në trojet e veta etnike, si dhe të përbashkëta jetësore në këtë republikë. Ata u trajtuan si “pakica kombëtare”, madje pa i përmendur fare, përveç se në kuadër të “bashkësive” që përbëjnë “shtetin shumetnik”, edhe pse shqiptarët, në fakt, përbëjnë grupin më të shquar etnik tek i cili është rritur vetëdija se ai është subjekt politik që, krejtësisht i barabartë me popullin maqedonas, ka të drejtë të jetë bartës i sovranitetit dhe shtet – formues. Për këtë shkak Marrëveshja e Ohrit nuk e eliminoi shkaktarin themelor të krizës në Maqedoni-trajtimin e shqiptarëve si minoritet.
Vetëm duke u çliruar nga koncepti “e dinë të mëdhenjtë”, “puna e shqiptarëve është marrë në dorë nga Amerika” e plotë slogane të tjera, duke punuar me përkushtim me një strategji të qartë të zhvillimit ekonomik e social brenda vendit, duke nxjerr në drejtim të sektorëve të ekonomisë por dhe të politikës njerëzit më të ditur dhe më të përkushtuar për çështjen kombëtare, në vend të atyre që dinë më shumë hile dhe bërtasin për interesin personal, do të mund ta bëjmë Shqipërinë. Në këtë kuadër të punojmë edhe për një plan më të gjerë kombëtar, në themel të të cilit të jetë qëndrimi i njëjtë dhe pikësynimi i bashkimit kombëtar, duke ua bërë mirë të qartë komunitetit botëror, edhe pse mund ta dinë, pasi vetëm kështu mund të korrigjohen gabimet e bëra një shekull më parë dhe kombi ynë të fitoj qëndrueshmëri dhe të bëhet faktor stabiliteti e paqeje në rajon.