TREGIME NGA LAZËR STANI-Me rastin e ditlindjes se shkrimtarit
Faqja 1 e 1
TREGIME NGA LAZËR STANI-Me rastin e ditlindjes se shkrimtarit
Me rastin e ditlindjes se shkrimtarit
TREGIME NGA LAZËR STANI
Shtrati i dytë i lumit
Ka do kohë që nuk dua ta ngrej më receptorin e telefonit. Mamaja erdhi mbrëmë shumë e shqetësuar tek unë, më këqyri me sytë e saj të vuajtur një copë herë, u mat të më kërkonte diçka që unë nuk e mora vesh, po sa herë bëhej gati të më fliste, fjalët e ngushtonin në fyt, gëlltitej, kryqëzonte duart mbi barkun e saj të shterrur dhe shqiptonte diçka krejt tjetër, ankohej se prizat e kuzhinës janë djegur ose thoshte se duhet të thërrasim hidraulikun se na është çarë një tub në banjo.
“Pashë një pllangë lagështire në murin e sallonit”, më tha. Asnjëherë nuk u bëmë mbarë në këtë shtëpi. Mamaja çdo ditë do të shpikë diçka të re: ose prishet dera e frigoriferit, ose digjen pllakat e sobës elektrike, ose çahet tubi i dushit, ose një virus ilegal futet në kompjuter nëpërmjet internetit, ose televizorit i ikën kujtesa e stacioneve dhe ne na ngatërrohen kanalet dhe figurat dyfishohen, trefishohen dhe ne shikojmë sekuencat e tre filmave njëkohësisht, një çift që puthet, burrin që prek me gishtrinjtë e zgjatur të dorës së djathtë seksin e femrës që përqafon, me hijen tjetër me kokë të lidhur, që qëllon me mitraloz dhe diçka tjetër të paqartë që mua më kujton filmin “Io ballo da sola”. Po mamaja këtë mbrëmje, nuk pati ardhur në studion time as për televizorin as për boljerin, as për shpinoren e divanit që ishte shtrembëruar, sikur ta kishte kapur një ngërç në kurriz.
Mamaja u kthye nga dritarja, po sytë i mbante të ulur, nuk po vështronte jashtë, ku diku në largësi feksnin dritat e autostradës.
“Sikur të blesh një telefon të ri”, tha mamaja.
Dera e studios qe hapur dhe unë pashë time shoqe, që kaloi nëpër sallon me hapa të shpejtë, sikur ngutej të hiqte tenxheren e gjellës nga soba. U shtriqa mbi shpinoren e karrikes rrotulluese, u ktheva nga mamaja dhe e këqyra drejt e në sy. Dy muaj më parë pata blerë në Vjenë aparatin e ri telefonik dhe nuk po kuptoja se përse mamasë i qe mbushur mendja të merrnim një tjetër, kur ai funksiononte për bukuri. “Ai telefon ndjell zi, tha mamaja, vetëm lajme të këqia na ka sjellë që kur e fute në shtëpi”. Kryqëzoi duart mbi gjoks, sikur e fshihte prej meje shterrjen e saj të pashmangshme, ngriti sytë nga tavani dhe tha një lutje për Zotin, i lëshoi sytë prapë poshtë dhe pëshpëriti me një zë të shuar: “Ka vdekur Mark Bigzeza. I shuemi, tha mamaja, vdiq e mbaroi”. Prapë ngriti sytë nga tavani dhe kërkoi mëshirë për të vdekurin. Iu lut Zotit ta ndjente për mëkatet, tha “I qoftë i lehtë dheu”. Fërkoi sytë sikur donte të zgjohej nga ankthi i asaj vdekjeje. Matanë, në dhomën e ndenjes njëra nga vajzat ia kishte ngritur zërin televizorit në kupë të qiellit. Këndonte Emminemi “Lose Yourself”-in e tij dhe ime bijë me siguri vallëzonte, duke ndjekur ritmin e shfrenuar të tingujve, që mua po më çirrnin veshët. “Ule atë dreq televizori se na çmendët”, i tha ime shoqe vajzës tonë të vogël pesëvjeçare.
Mamaja u lëshua në kolltuk, e kërrusur nga një dhimbje që unë nuk po e merrja vesh se nga vinte. Po në të njëjtën kohë më shfaqej para sysh fytyra e të vdekurit, ashtu siç e pata njohur unë qëkur isha fëmijë. Sytë e mëdhenj të vendosur larg njëri–tjetrit, të krijonin përshtypjen se Mark Bigzeza mund ta rrokte të gjithë botën me një vështrim të vetëm. Gjithmonë më merrte në shpinë të kalit, kur stërkatej si i krisur livadheve dhe unë kisha shumë frikë se do të na përmbyste të dyve e do të na thyente qafën. Kapesha me duart e mia të vogla pas krifës, ndërsa Marku me njërën dorë mbante frerin e lëshuar, kurse tjetrën ma lidhte mua rreth barkut që të mos i rrëshqisja nga prehëri. Dhe e tërhuzte kalin, që të fluturonte përmes livadheve aq sa të kthenin sytë e ta kundronin prej larg të gjitha gratë e katundit. “I shkreti Mark”, thashë me zë, pa iu drejtuar askujt.
“Ti e kishe mik, tha mamaja, të donte shumë. Ai gjithmonë thoshte se ti do të bëheshe i madh dhe se një ditë do ta bëje katundin tonë të njohur në të gjithë botën”.
Mamaja më tregoi edhe njëherë ëndrrën që pati parë Marku këtu e shumë vjet të shkuara kur unë isha shtatë vjeç. Më kishte parë duke zbritur nga kodra hipur mbi një gjog të bardhë arab, të veshur si mbret, me një përkrenare prej ari në kokë. Edhe rrobat i kisha të stolisura në ar, edhe pendët që kisha mbi përkrenare ishin prej ari. “Kjo ëndërr sjell fat”, thoshte Mark Bigzeza i shtruar për shtatë palë qejfe në mejhanen e vetme të katudit, me krye të rënduar nga pija. Askush në anët tona nuk është shfaqur ashtu, i ngrirë në ar”.
Mamaja e tregoi edhe njëherë ëndrrën, kurse unë ndjeja fuqinë e zisë që po më pushtonte. Mark Bigzeza gjithçka e kishte patur me shumicë; edhe zinë e kishte të bigëzuar në mbiemrin e tij, si një lumë dyshtratësh.
“Ti me siguri do të shkosh në varrimin e tij, tha mamaja. E kishe mik, nuk ke si të mos shkosh”. U ngrit nga kolltuku e doli nga studioja ime, duke tërhequr një hije të errët pas vetes.
Unë ndërkaq nuk gjendesha më në studion time. Po përpiqesha të vrapoja në rrugicat e fshatit si dikur, duke ngritur pluhur me shputat e këmbëve të zbathura. Kërcinjtë e këmbëve dhe gishtërinjtë e duarve i kisha gjithë vraga plagësh dhe gërvishtjesh, madje edhe lëkurën e barkut e kisha të çjerrë, duke iu ngjitur pas trungjeve të pemëve që në fshatin tonë kërkojnë të shkojnë sa më lart, sikur duan t’i mbajnë frutat e tyre larg njerëzve, ose ku ta dish, i lidhin ata vetëm për zotat. Isha i vetmi që ngjitesha edhe në pemët më të vështira që e kishin trungun të gjatë e të lëmuar si shtyllat e betonit të linjave elektrike. Babai më ndukte çdo mbrëmje flokët në tëmtha, duke më kërcënuar se do të më zhdepte në dru, po të merrte vesh se jam ngjitur herë tjetër nëpër pemë. Po ndërsa babai më kërcënonte dhe ishte nga ata burra që e mbanin fjalën, si për mirë ashtu edhe për keq, mua mendja me rrinte tek qershia e Tomit, në kodër, më e larta dhe më e vështira. Frutet e saj i hanin vetëm zogjtë dhe ne, kalamajve na mbetej vetëm ndonjë kokërr që u shpëtonte atyre nga sqepi. Atë paradite e kisha soditur me lakmi një copë herë, shikoja degët që kuqëlonin prej qershive të pjekura. Nuk dija qershi ta kishte kokrrën aq të madhe sa ajo. Tomi shtriqej në barin e butë poshtë saj, më tregonte histori për të shkuarën e tij të largët, thoshte se dikur kishte patur një mikneshë nja dy katunde më larg, që lëngëzonte kur e shtije në dorë, si ato qershi, që “unë plak dhe ti fëmijë, më thoshte, nuk i mbërrijmë dot”. E kisha vendosur që të ngjitesha në atë qershi të nesërmen, edhe pse e dija se po ta merrte vesh babai, kësaj radhe do ta pësoja keq. Këtë premtim ia pata bërë edhe Tomit, po ai më tha se gratë e bukura dhe pemët e larta të thyejnë qafën, se ato nuk janë krijuar për njeriun, po për shejtanin. “Ruaje veten, tha, mos u zgjo zilinë njerëzve se do të ta nxijnë jetën”.
Si në një film, më shfaqet vetja si një babuin duke u kacavjerrë nëpër degët e kurorës së lartë të qershisë, kapja kokrrat e mëdha e të lëngshme dhe i lëshoja një nga një poshtë në bar që t’i mblidhte Tomi.
“Thyeja degët, më thoshte, thyeja dhe hidhi poshtë. Mos u lodh t’i mbledhësh një nga një. Askush përveç zogjve nuk ka për t’u ngjitur më në atë qershi”.
Lëkura e barkut më digjte. Një gërvishtje e gjatë më fillonte poshtë sqetullës së majtë e përfundonte rrëzë kofshës së djathtë, rrëzat e kofshëve me digjnin nga fërkimi pas lëkurës së qershisë. Po degët nuk më shkonte mendja t’i thyeja, edhe pse e dija se aty nuk do të ngjitesha më kurrë.
E mbaj mend ditën kur vdiq Tomi. Dha shpirt mbasdite i rrethuar nga djemtë, e shoqja dhe shumë fshatarë të tjerë, që e lutnin pa pushim të fuste diçka në gojë. Siç më kanë treguar më vonë, ia prunë shpirtin në majë të hundës, duke e lutur të merrte diçka nga të gjitha ato pako me ushqime të zgjedhura që kishin gatuar amvisat e fshatit, për ditën e tij të fundit. “Po fut diçka në gojë, burr i dheut, një lugë mjaltë, i grimë peshk. Troftat i zuri për ty djali i Martinit, a e mban mend, Mateon?”
Tomi e kishte ngulur shikimin në tra dhe nuk përgjigjej. Këqyrte gjindjen e me siguri më kërkonte me sy midis asaj turme të bezdisshme të gjindjes, që s’po e linte rehat, po unë atë kohë, po zgjidhja në dërrasë të zezë një ushtrim algjebre që mësuesi ma kishte dhënë për dënim.
“Po s’i nuk po fut asgjë në gojë, Tom, a don ndonjë gjë tjetër?”
Atëherë Tomi, zëmërplasur nga prania e gjindjes që i lutej të fuste diçka në gojë, tha atë që donte e që i la pa frymë dhe i çakërdisi fshatarët:
“Dua pidh”, tha dhe e lëshoi zemra, sikur në atë fjalë mëkatare të na paskësh qenë përqëndruar tërë kuptimi dhe vuajtja e jetës së tij.
Fshatarët u tërhoqën të turpëruar, disa dolën kokëulur nga dhoma e tij e vdekjes, kurse djemtë dhe e shoqja, të tmerruar qëndronin të shtangur, duke mallkuar në heshtje të vdekurin: “Edhe ditën e mbrame na e more fytyrën. Shkofsh në Ferr!”, mallkuan.
Kur po kthehesha nga shkolla pashë tymin e zi që ngjitej nga oxhaku i lartë i shtëpisë së Tomit. Gjithmonë ai oxhak mbi kulmin e shtëpisë, më ishte dukur si një njeri i zi, që rrinte në këmbë, duke përgjuar me vrimat e tij të zeza rretherrotull gjindjen që kalonte nëpër urën që lidhte dy lagjet e fshatit. Dhe nxirrte tym, herë të dobët dhe të tejdukshëm, që humbiste duke bërë disa laradashe të pakuptimta në qiell, e herë të zi dhe të errët, që e ndante hisen e qiellit të fshatit në dy gjysma të barabarta. Atë pasdite tokës i kishte rënë një hije e keqe, e zymtë dhe zindjellëse, aq sa mua mu futën të ngjethura në trup. Oxhaku mbi shtëpinë e Tomës lëshonte shtëllunga tymi të errët, që krijonin ca figura të frikshme, ndërsa zhvendoseshin me ngadalë në qiellin e fshatit. Matanë kodrave, dielli ndriste pafuqishëm, duke i rrëshqitur rrezet me mundim shpateve, sikur po jepte shpirt në një humbëtirë të tejbotshme. I shpejtova hapat që të mbërrija sa më parë në shtëpi, i përndjekur nga një frikë e pashpjegueshme. Kur iu afrova portës së oborrit, pashë se në kopshtin ku ne mbanim kosheret e bletëve qe shtrirë Tomi, i veshur me një xhaketë të re ushtarake. Për koke mbante lidhur një shami të kuqe. Një bletë i qe ngjitur në kurriz dhe po çlodhej para se të ngrihej edhe njëherë e të gjente zgjoin e saj.
Hapa portën dhe u futa në shtëpi. Mamaja më përkëdheli kokën, më pyeti se si kisha dalë në shkollë, kërkoi diçka në një sirtar, u kthye prapë nga unë e më pyeti nëse doja diçka për të ngrënë. Tha me vete, sikur unë të mos isha fare aty: “Vdiq i marruar faqeziu”.
“Kush?”, pyeta unë.
“Tomi, kush tjetër,” tha mamaja e nxehur, sikur unë të kisha bërë ndonjë faj.
“Tomi ia ka këputur gjumit në kopshtin tonë të bletëve i thashë. Sapo e pashë.”
“Lëri dënglat, tha mamaja. Nuk bën të tallesh me të vdekurit.”
“Unë e pashë, këmbëngula. Kishte veshur një xhaketë të re ushtarake dhe një bletë i qe ulur në kurriz.”
“Çfarë Tomi, tha mamaja. Tomi ka dy orë që ka vdekur. Dhe vdiq për faqe të zezë.”
U bëra gati të dilja e të shikoja Tomin që po flinte në kopshtin tonë të bletëve, por s’ma mbajti. Mamaja më tmerroi me zërin e saj të ashpër.
Po Tomin unë e pashë, për këtë jam i sigurtë, të shtrirë në kopshtin e bletëve, të veshur me xhaketë ushtarake, zbathur, që të mos i djersinin shputat e këmbëve (mbaj mend se këpucët i kishte lënë njëra mbi tjetrën te deriçka e kopshtit) dhe bletën që prehej në kurriz të tij, duke marrë rrezet e fundit të diellit të asaj dite… .
Kur pashë trupin e të ndjerit, të veshur me kostum të zi, shtrirë mbi një tabut të freskët, u binda se vdekja nuk ishte e vërtetë. E krahasova trupin e të ndjerit me lëkurën e vjetër që gjarpërinjtë lënë në pranverë të kacavjerrë në degët e shkurreve. Tomi me siguri, pasi ka lënë këtu këtë lëkurë të vjetër, mbi të cilën askush nuk qan, tallet me ne duke na vështruar nga një qoshe e fshehtë.
Edhe Tomi, pas shumë rropatjeve në këtë jetë, më së fundmi e kishte çkyçur atë portë misterioze që i ndan të vdekurit prej të gjallëve. Po në të vërtetë, çfarë qëndronte pas asaj porte? Ata që arrinin ta çkyçnin këtë portë dhe futeshin në botën tjetër, ishin aq zemërkëqinj, sa asnjëherë nuk vinin të na tregonin se çfarë misteri fshihej pas asaj porte, po na linin të vuanim e të vrisnim mendjen duke bërë njëmijë hamendje, pa e gjetur kund fillin. Vetëm mendoja se në atë botë të gjithë vishnin rroba të reja.
Papritmas e mblodha veten, kërkova në tryezë paketën e cigareve, po nuk po gjeja kund shkrepsen. Vdekja e Mark Bigzezës më pati tronditur thellë, më thellë nga të gjithë pleqtë që kishin vdekur gjatë gjithë këtyre viteve që unë jetoja larg fshatit. Tomi, Vuksani, Nikolla, Martini, Gjergji, Pjetri, Pali, Kola, Hila, Zefi, Deda, Prela, o Zot, sa shumë kishin vdekur dhe unë i kisha përcjellë një nga një, duke lëshuar nga një grusht dheu të zi mbi dërrasën e freskët të arkivolit. Mark Bigzeza ishte plaku i fundit i katundit, i fundit që unë mbaja mend nga ata pleq të fshatit, që më përcollën deri te stacioni i autobusit, kur u largova përgjithmonë nga fshati në moshën trembëdhjetë vjeçare.
“Kam mbetur pa vendlindje”, thashë i pikëlluar me vete, duke kërkuar i hutuar në grumbullin e librave dhe shkresave të lëna rrëmujë në tryezë, sikur aty të gjendej ndonjë udhërrëfyes, që do të më shpinte në kohët e dikurshme.
Me një ngutje të padurueshme qenë ndarë nga kjo botë të gjithë ata burra të hershëm që e patën mbushur fëmijërinë time plot me histori dhe më patën mësuar se sa barrë e vështirë është në këtë jetë të lindësh burrë i njëmendët, ashtu siç pandehnin ata se kisha lindur unë, që ia kisha këputur kokën gjyshit tim të njohur.
Kur po ngjitesha në autobus, ata më porositën që të jetoja edhe për ta. “Jeto edhe për ne”, më thanë, se ky katundi ynë është i nëmur qysh prej krijimit. Mark Bigzeza, mu afrua ngadalë, ma shtrëngoi kryet pas gjoksit, aq sa mua mu futën në gojë qimet e ashpra dhe të thinjura të gjoksit të tij dhe pa më pyetur më futi në xhepin e pantallonave një shuk parash.
“Udhë të mbarë, më tha, më këqyri edhe njëherë sikur po përcillte për larg birin e tij, ktheu kryet mënjanë që të fshihte lotët prej meje dhe shtoi: Na e ke borxh nga një grusht dhè, na e ke borxh se të kemi dashur shumë”.
Unë atëherë as që mendoja për botën e përtejme dhe habitesha se si burrat në fshatin tonë mendonin aq shumë për vdekjen, flisnin për të si për një mikeshë të vjetër, me dhembshuri dhe ndruajtje, sikur trembeshin se mos e lëndonin.
Autobusi u nis me uturimë, duke vënë me mundim në lëvizje pistonat e vjetër të dieselit të tij. Unë ndjehesha krejt bosh dhe i trembur për vdekje. Aty, në fshat, ndjehesha i sigurt, kurse atje ku do të shkoja nuk e dija se çfarë më priste, nuk e dija a do t’ia dilja mbanë të mbaroja shkollën, të bëhesha i rëndësishëm, si ata burrat që shikoja mbrëmjeve në televizion gjatë rubrikës televizive të lajmeve.
“Vdiq e mbaroi”, shqiptova instinktivisht fjalët e mamasë, duke sjellë ndërmend edhe njëherë Mark Bigzezën. U ngrita nga karrikja rrotulluese dhe iu afrova dritares. Atje në thellësi dëgjoheshin të qeshura, nga Pub-i “Pantera e Zezë” vinin tinguj të çakorduar, ritme të shthurura të përziera me të qeshura, klithma, zëra të dehur njerëzorë. U përpoqa të shikoj këndet e errët, malin e fundosur në terr atje përballë. Prisja të më shfaqej nga ajo errësirë fytyra eshtake e Mark Bigzezës, prisja të dëgjoja të qeshurën e tij shkundëse, sikur shkulte vendit themelet dhe rrënjët e pemëve, u mundova të shquaj zërin e tij midis atyre zërave të përçartë, po ai tashmë ishte i humbur përgjithnjë dhe priste vetëm një grusht të ftohtë dhèu mbi dërrasën e freskët të arkivolit, i vetmi mesazh besnikërie që unë mund t’i dërgoja në këtë gjendje.
Aty për aty më erdhi në mendje Lena, e shoqja e Markut. Tani me siguri rrinte te kryet e të ndjerit, me fytyrën të mbuluar me një shami të zezë, të madhe si ferexhetë që mbajnë gratë arabe ose zonjat e vjetra të qytetit në lagjen muslimane. Qante të shoqin ose ku ta dish, lutej që i Lumnueshmi t’i falte mëkatet e shumta, ngaqë Mark Bigeza nuk qe rrëfyer kurrë në kishë. Gratë e tjera të fshatit hyjnë e dalin nga dhoma e të vdekurit. Shara, nëse është ende gjallë, thotë ndonjë histori me të vdekurit që ngrihen nga varri e enden rrugëve shtatë ditë e shtatë netë, duke i shkelur për së vdekuri të gjitha ato rrugë e vende që i patën shkelur për së gjalli. “Ditën e shtatë, thotë Shara, të vdekurin e marrin engjëjt, nëse e ka rrugën të çelur për në Parajsë ose djajtë, nëse në këtë jetën tonë të rrejshme, nuk i ka lënë dy gurë bashkë”.
Mamaja u fut prapë në dhomën time, tha diçka për jetën e përtejme dhe më pyeti nëse do të nisesha të nesërmen në mëngjes herët me makinë apo do të prisja të merrja linjën e trenit të shpejtë. “Do të nisem tashti”, i thashë. Desha të shtoj se nata është më e përshtatshme për një udhëtim zije, por nuk munda.
“Nuk po shkon për shëtitje”, tha mamaja e pakënaqur. Ngriti nga dyshemeja një këmishë timen që e kisha hedhur pa e vrarë mendjen lëmsh në mes të dhomës, tha se këpucët mi kishte lustruar, kostumin e zisë ma kishte pastruar dhe fshirë dhe se e kisha gati në garderobë.
Dy orë më vonë gjendesha në mesin e autostradës së shkretë në atë pasmesnatë të shurdhët. Rrëzë kodrave atje tej ndriçonin dritat e qytezave dhe fshatrave të ngjeshur pas njëri-tjetrit, kurse rruga drejt veriut ngjante e errët dhe e braktisur, sikur pas vdekjes së Mark Bigzezës, të mos kishte mbetur më frymë njeriu në ato anë. E dija se do të arrija atje në mëngjes, se njerëzia do ta zgjatnin kokën për të parë se kush na paska ardhur në fshat kaq herët, se te mejhania e fshatit, që tashmë është shndërruar në restorant dhe bar modern ndonjë nga djemtë haramë, që se mban shtëpia brenda do të më ftojë për kafe, edhe pse unë për të do të jem thjeshtë një i panjohur që vjen nga larg. Fshati ka ndryshuar shumë gjatë gjithë këtyre viteve, sa unë pothuajse nuk e njoh më, po vetëm kureshtja për të huajin ka mbetur po ajo e dikurshmja.
E shtova shpejtësinë në autostradën e zbrazët, i trembur nga ngutja e akrepave të orës dhe prapë më doli para syve Lena, e veshur krejt me të zeza me sy të enjtur nga lotët e derdhur për të shoqin.
Marku thoshte gjithmonë se nuk ka grua si Lena Bigzeza. Një natë të flesh me të e ta heq mallin e gruas për shtatë vjet. Unë skuqesha deri te veshët kur Marku më fliste për punët e grave, ulja kokën dhe gjuha më lidhej në fyt. “U bëre burrë, më thoshte Marku, kur ende nuk i kisha mbushur trembëdhjetë vjeçët. Zoti e krijoi gruan për të kënaqur burrin, djalli e zhveshi gruan dhe shpiku martesën që t’i hakmerrej burrit. Satanai nuk e duronte vetminë e tij dhe çmendej nga zilia kur e shihte burrin të shoqëruar nga gruaja e tij. Ai e shpiku martesën, ai djalli koqelëshuar, që i tërheq hallatet zhag kur endet rrugëve të fshatit”.
Unë ktheja kokën në anën tjetër, përpiqesha që të mos e dëgjoja, po ai e ngrinte zërin, këmbëngulte të më bënte burrë.
“Po pate turp me femrat more fund, thoshte. Gratë i duan burrat e pacipë, i tallin ata që u skuqet faqja kur duan t’u thonë një fjalë”. Fliste i sigurtë në vete, sikur këto të vërteta vetëm ai i dinte, fërkonte qafën e trashë, duke i ngulur bulat e gishtërinjve në mish, zgurdullonte sytë dhe aty për aty më kthehej, gati me inat: “Gratë veç te zdërveku i burrit e kanë mendjen”.
Unë isha mbledhur sa një grusht, dridhesha dhe më vinte për të vjellë nga fjalët e ndyra, që Marku i përdorte me shumicë, pa iu dridhur qërpiku. Njëherë kisha parë një grua të zhveshur, të gurët e zinj, një verë më përpara. Po lahej në piskun e vapës, kur gjindja ishin mbyllur nëpër shtëpi e po bënin pushimin e drekës. Pellgu, që përroi krijonte midis tre gurëve të mëdhenj që mbështetin kokën te njëri - tjetri, ishte i errët dhe i fshehur. Aty gjatë verës mblidheshin peshqit më të mëdhenj të lumit dhe unë shkoja shpesh për të peshkuar ose thjeshtë për të soditur peshqit në kullosën e tyre. Fshihesha mbrapa gurit, zgjasja kokën dhe sodisja për orë të tëra pellgun, duke ndjekur me sy lëvizjet e peshqve, ndjekjen e gaforreve fatkeqe, kapjen në befasi të fluturave të ujit ose luftën e troftave me njëra - tjetrën në kërkim të gjahut.
Atë drekë, pata ikur fshehurazi nga shtëpia dhe shkova si zakonisht te gurët e zinj që të sodisja pellgun. Kur u afrova dëgjova llokoçitje në ujë. Zgjata kokën dhe pashë gruan cullak. Fytyrën nuk ia shikoja, po gjoksin e varur dhe atë gjënë e errët midis këmbëve ia dalloja qartë. Në dorën e djathtë ajo mbante një makinë rroje si të babait, kurse me të majtën, po e fërkonte me sapun leshin e errët aq sa e mbuloi krejt me shkumë të bardhë. Po rruante qimet e gjata dhe të errëta, duke zbuluar një bardhësi marramendëse. Shtëllungat e vogla të leshit notonin mbi ujin e pellgut. Valëzimi i ngadaltë i ujit i shtynte ato drejt meje.
U tmerrova dhe ia dhashë vrapit, duke shkaktuar pas vetes një zhurmë të llahtarshme.
Askujt nuk ia tregova atë që kisha parë te gurët e zinj, po pas disa ditësh pashë një ëndërr të tmerrshme: disa burra të veshur krejt me të zeza më kishin lidhur këmbësh e duarsh pas trungut të blirit në oborr të shkollës dhe beqaresha e fshatit, Kaçuta, po më zbërthente kopsat e pantallonave. Donin të më turpëronin në sy të të gjithë shkollës. Vajzat nxirrnin gjuhën, kurse djemtë zgërdhiheshin në mënyrë të paturpshme. Kur më doli gjumi e kisha trupin të mbuluar me djersë. Atë natë e gdhiva pa gjumë, duke menduar se mëkati më i rëndë në këtë jetë është të përgjosh një grua të zhveshur.
Nga ky ankth më shkundi po atë ditë Mark Bigzeza. Më mori mes krahëve më ngriti përpjetë drejt qiellit, më hodhi lart e më priti me duart e tij të fuqishme, tha se kur të rritesha do të bëhesha një burrë tërheqës që do t`i çmendja gratë e katundeve rreth e rrotull. Papritmas ai më uli në tokë, nxori një paketë cigaresh nga xhepi, ndezi një cigare dhe u tret në mendime. “Kush i lakmon kësaj jete, s’din gja”, tha, duke e ngulur vështrimin mbi duart e tij të mëdha. Dhe sikur të fliste me veten shtoi: “Po unë as asaj jetës tjetër nuk i lakmoj”.
Papritmas u kthye nga unë, më këqyri drejt e në sy. “A të pëlqejnë vajzat?”
Unë u skuqa dhe nuk i ktheva përgjigje. “Nuk është turp të të pëlqejnë vajzat”, iu përgjigj po vetë pyetjes së tij. “Në këtë jetë duhet t’i shpenzosh të gjitha fuqitë, trupin, zemrën, shpirtin, mendjen, të gjitha. Të thonë si të donë, po Mark Bigzeza nuk i ka lënë gjë mangut kësaj jete. Dhe gratë ma kanë mbajtur gjallë këtë shpirt…”.
Kisha dëgjuar si nëpër mjegull se Mark Bigzeza e tradhtonte gruan, se madje këtë e dinte edhe e shoqja Lena, po ajo nuk e jepte veten. “Nderin gjithkush e ka për vete”, u pati thënë ajo grave të fshatit, duke ua prerë fjalën shkurt, sikur të mos bëhej fjalë për të shoqin, po për një të panjohur të largët.
“Kush nuk i do gratë ka shpirt të keq”, tha Mark Bigzeza, duke flakur tutje bishtin e cigares. U ngrit dhe iku me vrull, sikur të ishte vonuar për një takim dashurie, kurse mua më la në udhëkryq, pa ditur se nga duhej t’ia mbaja.
Sapo kishte zbardhur dita e re, kur mbërrita në hyrje të fshatit. Frenova makinën mbi urë, zbrita dhe, duke u mbështetur për parmak, ia ngula sytë lumit. Një erë e lehtë frynte nga jugu, duke më prekur pandjeshëm në fytyrë dhe në flokë. Matanë lumit qenë ndërtuar shumë shtëpi të reja, të larta, që ngjanin me një bllok vilash të fshehura në mes të gjelbërimit. Matanë, në vend të mejhanes së vjetër, ngrihej një motel trekatësh i ndërtuar me një arkitekturë tipike alpine, i ngjashëm me motelet luksozë që jemi mësuar të shikojmë në Alpet e Zvicrës apo të Austrisë. Një grua e re po endej midis tryezave që ishin shpërndarë në oborrin e motelit të mbushur me lule shumëngjyrëshe. Të pi një kafe njëherë pas këtij udhëtimi të gjatë, thashë me vete, pastaj shkoj nga shtëpia e të ndjerit.
U futa pas pak në lokalin e zbrazët që gruaja e re sapo e kishte pastruar. Zura një tavolinë në qoshe dhe prita të vinte ndonjë kamarier që të më shërbente. Pas një farë kohe doli prapë gruaja e re, më përshëndeti plot mirësjellje në dialektin vendas, që unë po e dëgjoja me aq mallëngjim mbas kaq vitesh dhe më ftoi të futesha brenda, se jashtë tha ajo bën shumë fresk mëngjeseve e mund të marrësh ndonjë të ftohur pa e kuptuar.
Iu binda zërit urdhërues të saj, e ndoqa mbrapa, u futa në një bar të vogël, ku ishin vendosur disa kolltuqe të shtrenjtë dhe disa tavolina të vogla, si ato që zakonisht mbajmë në dhomat e pritjes. Gruaja, pasi më pyeti se çfarë dëshiroja, tha se i shoqi ende nuk ishte zgjuar, se lodhej e këputej gjatë gjithë ditës dhe se në këtë vend të mallkuar ende nuk i kishin nxjerrë lekët që kishin shpenzuar për ndërtimin e këtij moteli, pasi këtu vizitorët janë të rrallë, kurse vendasit pijnë vetëm kafe dhe pije të lira.
Ajo bëri shpejt e shpejt dy kafe, solli një shishe me ujë sipas porosisë time, dhe mori një shishe me uiski e mbushi dy gota, një për mua dhe një për vete. I bëra shenjë se nuk doja të pija kaq herët po ajo kundërshtoi:
“Në anët tona, tha, kafja nuk pihet thatë.”
U rehatua në kolltuk përballë meje, tha se po të doja unë ajo mund të zgjonte të shoqin që flinte ende, dhe si për të shtyrë bisedën, që papritmas u gjend në fundin e saj, më pyeti se ç`e mirë më kishte sjellë në këto anë.
I thashë se jam nga këto anë dhe se kam ardhur të marr pjesë në varrimin e Mark Bigzezës. Gruaja e re zgurdulloi sytë e tmerruar, u tërhoq mbrapa në kolltukun e saj, më këqyri e çakërdisur dhe tha:
“Mark Bigzeza ka shtatë vjet që ka vdekur?!”
Unë shtanga. Gruaja e re po më këqyrte me vëmendje, papritmas u çel në fytyrë, tha se unë duhej të isha Antoni, ai fëmija i prapë që e braktisi fshatin trembëdhjetë vjeç dhe që thonë se është bërë i madh e merret me qeveritë e botës. Gruaja aty për aty ia krisi të qeshurit. “Ah more Anton, tha, sa u pëpoqëm të të merrnim në telefon atëherë, se Mark Bigzeza e la me amanet të të njoftonim. Gjithë fshati u përpoq, po linjat atë ditë nuk punonin…”.
Gruaja mori një cigare nga paketa ime dhe e ndezi. Dukej se e ndizte shumë rrallë se thithja e cigares i shtrembëroi fytyrën dhe i shkaktoi një të kollitur të lëngshme. “O Zot, tha, shtatë vjet qenka endur nëpër botë ajo telefonatë që të mbërrijë tek ti.”
“Po e shoqja pyeta unë, Lena, a është gjallë?”
“Edhe ajo ka vdekur, tha gruaja e re. U bënë dhjetë vjetë a më shumë.”
Mora shishen e uiskit, mbusha një got plot dhe e ktheva me fund që të merrja veten. Gruaja e re tha se në fshat tashmë të gjithë ishin të rinj e se, pas vdekjes së Mark Bigzezës, gjindja në këtë fshat nuk plakeshin më. Gruaja u ngrit, e afroi kolltukun e saj afër meje dhe duke u ulur më përshpëriti në vesh: “Po të rrish me ne, brenda javës do të bëhesh dhjetë vjet më i ri”.
Dikush u fut në barin e vogël dhe qëndroi në anën tjetër kundruall nesh. Gruaja e re i bëri shenjë të priste.
“Do të shkojmë bashkë në varreza, që të vendosësh një tufë lule të freskëta në varrin e Mark Bigëzezës”, tha gruaja e re.
“Dhe një grusht dhè të zi” shtova unë, krejtësisht i humbur, pa mundur ta marr dot veten pas atij udhëtimi të gjatë, rraskapitës.
Gruaja me të zeza
Imgjysh po më tregonte, ndoshta për të njëqindtën herë, se si erdhi i pari ynë në këtë fshat para dyqind vjetësh e që tash mban emrin e tij, kur te porta e madhe e oborrit u shfaq fqinja jonë Dilana, që mua mu duk se po vazhdonte të fliste me vete.
“Ah, kjo dreq, sa shumë fjalë ka”, u ankua gjyshi dhe shkoi gishtërinjtë e tij të gjatë nëpër flokët e thinjur, duke zbuluar ballin e lartë dhe tërheqës, edhe pse i kish kaluar të gjashtëdhjetat.
Dielli i pasdites qe ulur mbi kodër dhe një rreze që rrëshqiste pjerrtas nëpërmjet gjetheve të drurëve të mëdhenj që rrethonin shtëpinë tonë ra mbi fytyrën e gjyshit, duke e ndriçuar atë si ajo rrezja e vetmuar që vjen nëpër errësirën e kinemasë dhe ndriçon figurat në bezen e bardhë. Gjyshi u ngrit, mblodhi gazetat dhe librat që mbanim në tryezën që gjendej në oborr e ku kalonim mbasditet duke biseduar ose lexuar, sa herë koha ishte e mirë dhe e ngrohtë, pra deri nga fundi i tetorit. Kur u fut në oborr, Dilana i bëri shenjë gjyshit që të mos luante, tha diçka për kohën që pritej të prishej dhe diçka tjetër që unë nuk e mora vesh. Para se gjyshi të thoshte një fjalë, ajo shtoi se i pëlqente të rrinim këtu jashtë se brenda i zihej fryma. Ajo tha se kjo verë e zgjatur deri në tetor, nuk po ia bënte qejfin se kushedi pastaj se çfarë rrebeshesh do të vinin nga Podgorica, se kur po vinte te ne, kishte vërejtur qiellin dhe i qe dukur i shpëlarë e disi i çartur, jo si dikur.
“Qielli nuk është më si tridhjetë vjet më parë, Koko”, tha Dilana, më mori mua mes krahëve dhe më përqafoi, më puthi fort në faqe, duke mi ngjitur buzët pas lëkurës e që mua më shkaktuan një ndjesi jo si herët e tjera: mu dukën më të ngrohta dhe më të lagështa. Me gishtërinjtë e dorës së djathtë kërkoi të më prekte seksin e strukur nën pantallona, po unë ia shtyva dorën me forcë, pothuajse i trembur nga ky zakon i saj i keq.
“I doli lezeti dreqit, tha. U rrit.”
Unë tërhoqa çantën time të librave nga tryeza e drunjtë dhe u bëra gati të largohesha. Nuk e duroja Dilanën edhe pse ishte e pastër e vishej mirë, krihej e çkrihej e mbërthehej me kopsa se fliste shumë fjalë të pista që bënin të më skuqeshin veshët, kurse gjyshi, edhe pse nuk përdorte kurrë fjalë të tilla, argëtohej me fjalët e saj, shkrihej së qeshuri, i shkëlqenin ata sytë e mëdhenj e të zinj, kurse në buzë i varej një tallje e lehtë, e patëkeq, që unë nuk e kuptoja se me kë e kishte: me Dilanën që llapaçiste mbarë e prapë apo me mua, që skuqesha e turpërohesha prej marrëzive të saj që nuk kishin të sosur. Më dukej se te kjo krijesë e vjetëruar qenë mbledhur gjithë të zezat. Fjalët e ndyra, ëndrrat e këqia, historitë e shumta dhe të pakuptimta që të linin në kllapi, sidomos kur zbulonin të fshehtat e grave.
Ajo shfaqej te porta e madhe, atëherë kur nuk e prisje, ndalej një çast te pragu, shkundej e ngrinte kryet lart, sikur gëlltiste diçka që mbllaçiste në gojë dhe këpuste ndonjë fjalë që mua më linte pa mend e më frikësonte, më bënte të mbyllesha në vete.
Tjetërkujt në katund nuk ia shkelte derën. Gjithmonë thoshte: “Çfarë burrash janë këta, i lag shiu kot!” Qëkur dy djemtë e saj gjetën punë në qytet dhe ajo mbeti vetëm me të shoqin në fshat, hynte e dilte nga tre-katër herë në ditë në shtëpinë tonë, gjithnjë i thoshte nënës që të mos pështjellohej e të merrej me punët dhe shtrohej në bisedë me gjyshin, sikur të mos ishin parë prej kushedi sa vitesh. Fliste shumë e papushim, gjithmonë sillte një lajm të ri, të mirë a të keq, tregonte ndonjë ngjarje të sapondodhur dhe e peshonte me gjyshin, sikur ata dy të vendosnin për secilën ngjarje fundin e përcaktuar.
Dilana merrte e jepte me duar, zgjaste kokën përpara e mprehte sytë shkëndijues, i thoshte gjyshit se Marlekët na qenkëshin një racë robi e mbaruar se edhe me ndrikullat e veta na paskëshin pasë punë. Ose ndodhte që i lëshonte krahët poshtë, ngrinte sytë lart, lëshonte një psherëtimë të thellë, aq sa më dukej se i këputej fryma, shqiptonte diçka të turbullt për të ritë e saj dhe fliste si me vete: “Kush i lakmon kësaj jete është shtazë”.
“Po edhe asaj jetës tjetër s´po ia gjejmë fillin”, i thoshte gjyshi përhumbshëm e dyshues, edhe pse mbante kryq në qafë e lutej të kremteve.
Imgjysh fliste shtruar, rrjedhshëm, po fjalët e tij më rëndonin e më ngjallnin trishtim. Po më shpëtonte gjithnjë Dilana që ia priste gjyshit fjalën në mes, i kujtohej ndonjë histori e shkuar ose i kërcente në mendje ndonjë dalldi, kukurisej e llapaçiste për dy fyçkat e saj, nuset e djemve që s´merrnin erë nga kjo jetë. Kur merrte zjarr, goja nuk dinte t´i ndalej, i përfliste të gjitha të fshehtat e fshatit derë për derë, dinte huqet dhe tekat e grave në shtrat, madje njëherë po i thoshte gjyshit se nusja e Shados na paskësh ardhur me atë leshin të parruar, për faqe të zezë.
Imgjysh e dëgjonte me një të qeshur të ngujuar në sy, që unë nuk e kuptoja.
“Veç ti ke mbetë në këtë anë o Kokë, tjerët janë mo’Zo ma keq. Shkuan në atë anë”, thoshte dhe ia ngulte sytë paturpësisht gjyshit.
Nuk e dija se kush e pati thirrur për herë të parë gjyshin tim me emrin Kokë, ndoshta ndonjë stërgjysh që nuk rronte më, po atë në fshat të gjithë e thërrisnin Kokë dhe rrallëkush ia shqiptonte emrin e vërtetë Andrea.
Gjyshi bëhej në qejf kur vinte Dilana, i thërriste nënës që t’u bënte nga një kafe dhe ndonjëherë, kur ishte shumë në qejf mbushte edhe gotat me verë. E dija se atëherë biseda do të zgjaste, shihja sytë e gjyshit që shkëlqenin, lëvizjet që i gjallëroheshin, duart që nuk i zinin vend dhe bëhesha gati të shkoja në dhomën time e të merresha me mësimet. Në përgjithësi imgjysh me Dilanën nuk ruheshin prej meje, flisnin ç’t’iu vinte për mbarë sikur unë të mos isha aty, po edhe kur largohesha nuk e ndjenin mungesën time, edhe pse gjyshi, sapo Dilana kthehej në shtëpi të saj më përsëriste: “Sa shumë fjalë ka kjo grua”.
Dilana po më dukej ndryshe nga herët e tjera, sikur nuk po e mbante vendi, merrte e jepte me gjyshin, kur papritmas ia këputi:
“Më ka tradhtuar burri!”
Imgjysh qeshi më zë të lartë, siç nuk e kisha dëgjuar kurrë më parë. Qeshi shumë, e pastaj e zuri një kollë e zgjatur, po prapë, kur iu qetësua kolla, vazhdoi me të qeshurën e tij tashmë të shtruar dhe të ëmbël, e cila të mbetej në vesh për një kohë të gjatë. Unë pashë se edhe Dilana po qeshte, madje mu duk se ndjehej e lumtur nga kjo tradhti. Nuk po kuptoja se çfarë po ndodhte midis atyre të dyve, pse po qeshnin aq shumë kur të paktën Dilana duhej t’ia plaste të qarit. Më erdhi keq për fqinjin tonë, Lucën, edhe pse nuk e doja se më ndiqte me një zdap kur ngjitesha në kumbullat e tij që ishin më të mirat në fshat, më kërcënonte se do të më lëshonte qenin e zi veshcuran, që do të më shqyente katërqind copash. Imgjysh me Dilanën mu duk se po e tallnin, kurse unë e dija, nuk e kishte zemrën e keqe.
“Hë o Kokë, ç’i thonë kësaj të tradhtojë burri pas katërdhjetë vjetësh martesë? Kësaj ç’i thonë?”, vazhdonte me të sajat Dilana. Sytë i shkëlqenin fort, kurse gjyshi, kur u qetësua, i tha se po dërdëlliste kot se nuk i besonte, se Luca tërë jetën e tij më shumë ka shikuar lopët se sa gratë.
E mora inat tim gjysh dhe u bëra gati të shkoja në dhomën time e të merresha me mësimet. Po Dilana më tha të lija çantën aty e t’i sillja një gotë ujë të ftohtë se po i thahej fyti. “Dhe i thuaj nënës të na bëjë dy kafe”, tha gjyshi që e thërriste time ‘më njësoj si unë “Nënë”.
Kur u ktheva me gotën e ujit, Dilana po tregonte historinë e të shoqit. Ajo po thoshte se ia tregoi vetë, sapo hyri në shtëpi. “Ishte bërë si gjynah, qyqari”, vazhdonte Dilana gjithë afsh. Piu deri në gjysmë gotën e ujit që i solla unë, vendosi gotën me kujdes në tryezën e vjetër, duke u kujdesur që të mos i rrëzohej në plasat e zgjeruara të dërrasave, dhe tregoi historinë, pa i shtuar e pa i hequr asgjë, ashtu siç i ishte rrëfyer asaj nga i shoqi.
Imgjysh e dëgjonte moskokëçarës, duke thithur llullën e tij, ndërsa mua çdo fjalë e saj më ngulitej në tru, aq e jashtëzakonshme dhe tërheqëse më dukej e gjithë historia. E ndjeva se isha skuqur. Zemra më rrihte fort, trupi më dridhej si i pushtuar nga ethet.
Ky Luca na paskësh shkuar atë paradite në shtëpinë e Dragës se i pihej një kafe, po burrat e shtëpisë nuk na qenkëshin gjendur aty. Ata na paskëshin pasë shkuar të thurnin një megjë në anën tjetër të lumit, ndërsa Draga, na e paskësh pritur me gjithë të mirat, me kafe e me pije e madje, na i paskësh afruar edhe një tryezë të vogël përpara ku kishin lënë gotat e pijeve dhe kafet. Dhe i qe ulur ngjitur në minder dhe po pinin kafe si njerëz, kur ajo na paskësh hapur këmbët dhe e kishte tërhequr Lucën mbi vete.
“As brekë nuk kishte veshur, kuçka”, i kishte treguar më vonë së shoqes, Luca.
“Zoti më mori mendjen dhe u ndyva”, i kishte thënë ai së shoqes dhe një kokërr loti i kishte zbritur faqeve, aq shumë ishte penduar. Zemërplastë qe lëshuar në karrike e me zë të mbytur, i ishte lutur të shoqes që t’i bënte gati dushin. Donte të pastrohej prej aromës së saj të shpifur, të fshinte mbetjet e puthjeve dhe lëngjeve të saj nga trupi.
“Burrat nuk qajnë kurrë”, ia kishte pritur Dilana duke i dhënë zemër. Gjuha e Dilanës është djegëse, helmuese, si gjuha e nëpërkës. “Mbaje të dashur e mos çaj kryet. Kur të shkoj në pazar do të të blej dhurata për të dashurën tënde. Edhe brekë të reja për të do të të sjell nga qyteti. Mbaje dhe gëzoje se një e dashur në këtë moshë që ke, të gjallnon, të bën burrë”. Luca i qe betuar së shoqes se nuk do t’ia shkelte më kurrë pragun e derës asaj bishtpërdredhure dhe kurrë më nuk do t’ia shihte sytë. Dhe ashtu bëri në ata gjashtë muaj aq sa jetoi, se pas asaj dite u lig e mbaroi, sikur ajo grua e çthurur të na i paskësh ngjitur ndonjë dergjë të pashërueshme.
Imgjysh që e dëgjoi historinë njësoj si unë, ndjehej i kënaqur dhe fliste me të qeshur.
“Epo u bë burrë edhe Luca!”, thoshte, po sikur fliste me vete e jo me Dilanën.
Kur Dilana u ngrit e shkoi, gjyshi shqiptoi frazën e tij të zakonshme: “O Zot sa e marrë është kjo grua. Të lodh kryet”. Unë dyshoja në fjalët e gjyshit, e dija se ai nuk thoshte të vërtetën se njëherë pata dëgjuar Nikun, mikun e vjetër të tij, që i thoshte me të qeshur: “Nuk hoqe dorë nga gratë edhe tash që po bëhesh gati të shkosh me të shumtët”. Dhe tim gjysh që i përgjigjej: “Të mbeti pidhi në gojë!”.
U ngjita në dhomën time, po nuk mund të lexoja mësimet e lëna përgjysmë. Mendjen e kisha te historia e Lucës me Dragën, e shikoja ngjarjen si në film, i ndihmuar edhe nga imagjinata ime e papërmbajtshme. Prisja që të nesërmen fjala të merrte dhenë, po as kur shkova në shkollë, dhe as kur u ktheva në shtëpi, kurrkush nuk e përmendi më këtë histori. Unë mora librin e leximit të klasë së shtatë, dola nga shtëpia, se më duhej të mësoja përmendësh një vjershë për flamurin. Gjyshi, si zakonisht ishte ulur në një karrike, pranë tryezës së vjetër në oborr dhe po lexonte gazetën që sapo e kishte sjellë postieri.
Te ne në fshat, gazetat e ditës, vinin zakonisht pasdite dhe gjithmonë imgjysh në mbasditet e vona lexonte gazetat, që i fillonte nga faqet e fundit, andej nga botoheshin lajmet e botës. Kur më pa që po dilja, më pyeti se ku po shkoja. I thashë se po dilja nga lumi të mësoja përmendësh një vjershë për flamurin. Atje mund të përpëlitesha, të lexoja me zë e të recitoja sa të doja, se zakonisht pasditeve nuk kish frymë njeriu rrotull. Sapo kalova portën pashë Dilanën që po vinte te shtëpia jonë dhe iu shmanga që të mos e takoja. Doja ta hiqja nga mendja historinë e Lucës me atë gruan e përdalë, po mendja më rrinte po aty. U betova me vete se kur të rritesha e të martohesha, kurrë nuk do ta tradhtoja gruan time dhe vazhdova rrugën që të mësoja vjershën për flamurin. Sapo iu afrova bregut të lumit, dëgjova zërin e dikujt që fliste. Pashë se nën arrën e vjetër buzë ujit, ishte Luca me tre lopët e tij, Murrën, Larukën dhe Shegën që po kullosnin duke përfshirë me gjuhën e gjatë e të lagësht barin e paktë të mbirë midis zallishtes. Të gjithë në fshat e dinin se Luca fliste me lopët e tij, njësoj siç flitet me njerëzit. I ledhatonte me fjalë, i mburrte, i nxiste që ta pëlqenin kullosën e njomë se po avitej dimri e nuk do të kishin më ku ta gjenin, u fliste për hallet e tij, u këndonte këngë të vjetra nga ato që diheshin në fshat. Njëra nga lopët, Laruka e Madhe, kishte ngritur kokën dhe po e vështronte Lucën me sytë e saj të mëdhenj e të pikëlluar, sikur e ndjente vuajtjen e tij. Dy lopët e tjera kullosnin afër një grumbulli shkurresh duke shkrofëtirë, si t'i kishte zënë rrufa e duke trembur me bisht mizat që nuk i linin të qeta.
“Po si nuk iu dridh syri kur i thashë, si nuk u shkreh në vaj, si nuk më zu me grushta e shqelma, si nuk më gjuajti me fshesë a stol kokës?” po i fliste lopës së tij që e vështronte me sy të pikëlluar dhe të pastër, sikur ia kuptonte dhimbjen. “Po më tha edhe që ta mbaja, pa le, më tha se do të më blente edhe dhurata në pazar për të, më tha, oh, ç’nuk më tha, me tha se do të gjallnohesha...”. Ishte ulur mbi një trung të prerë, shtrëngonte kokën midis pëllëmbëve dhe vazhdonte t’i fliste lopës së tij, Larukës: “A e merr vesh ti këtë punë? Këtu diçka ka, diçka ka që unë nuk e paskam ditur prej katërdhjetë vjetësh”. Lopa nxori gjuhën, pastroi hundët duke i lëpirë, ndërsa Luca vazhdonte t’i bënte asaj pyetje të çuditshme, sikur kafsha të na qenkësh e vetmja mike besnike, e aftë ta kuptojë vuajtjen e tij. U largova fshehtas kur filloi të dëneste.
Kur Luca vdiq pas gjashtë muajsh nga sëmundja e pashërueshme që iu shfaq në stomak, unë u përpoqa shumë të kuptoj se cila ishte e fshehta që ai ndante me lopën e tij, Larukën e Madhe. Ndalesha shpesh dhe e vështroja lopën e madhe në kullosë, pëpiqesha ta kuptoj nga sytë e saj të fshehtën, po qe e pamundur. Ata sy të mëdhenj e të bukur, të thellë e të kthjellët ishin si puse të brengosur, që kërkonin më kot livadheve të zonë e humbur.
Unë vazhdova prapë shkollën, edhe pse pata një rënie të dukshme në mësime atë vit, aq sa drejtori zemërgur paralajmëroi babain se nëse edhe në klasë të tetë do të vazhdoja ashtu, duhej të më bënte gati një kazmë e një lopatë që të punoja tokën se për shkollë nuk do të isha. Po parashikimet e drejtorit zemërlig nuk dolën, se klasën e tetë e mbarova shkëlqyeshëm dhe po atë vit, pa i mbushur ende katërmbëdhjetë vjetët, u largova nga fshati, ku u ktheva vetëm verërave ose gjatë pushimeve dimërore dhe të kremteve.
Dilana, edhe pse i vdiq i shoqi nuk e braktisi fshatin, jetoi aty edhe shumë vjet të tjera dhe siç më kanë treguar çdo ditë vinte nga tre-katër herë në shtëpinë tonë, ashtu siç bënte edhe kur unë jetoja atje. Gjyshi im vdiq atë vit që unë rashë në dashuri me Nevilën, gruan time të parë, po ai nuk arriti ta njihte edhe pse shumë herë më pati kërkuar të fejohesha se po u afrohesha të tridhjetave dhe sipas tij burri i sojmë nuk duhet ta shkojë dëm kohën me mendjen te gratë e botës.
Vdekja e tij qe shumë e rëndë për mua, më ligështoi e më vetmoi se ai qe njeriu më i dashur në këtë botë dhe më i miri nga të gjithë burrat që njoha e do të njihja në të ardhmen. Kur hyra në shtëpi dhe pashë trupin e tij të madh, të veshur me kostum të ri, shtrirë mbi tabutin e mbuluar me cohë të bardhë, më lëshuan këmbët dhe mu ndal fryma. Burrat që gjendeshin aty më bërtitën, më shkundën përkrahësh, kurse ime ‘më lëshoi një klithmë lutëse: “Ndihmojeni se mbaroi”. Ashtu i përhumbur nga dhimbja dëgjova nëpër mjegull zërin e Dilanës që po thoshte: “S’ka faj djali, nuk la shoq mbi këtë dhè!”.
Edhe sot e kësaj dite sa herë shkoj në qytetin e vogël ku banojnë prindërit e mi, tashmë të lodhur e të drobitur nga pleqëria, i pyes edhe për Dilanën, në rron a s’rron më dhe a mbahet. Dhe gjithmonë, im atë ma pret me inat: “Ende nuk e ka marrë dreqi hisen e vet. Karafilja nuk i hoqi kurrë rrobat e zisë qyshkur vdiq ai, gjyshi yt i bukur”. Dhe flet me urrejtje, sikur imgjysh të mos ishte babai i tij.
Shenime per autorin
Shkrimtari Lazër Stani ka lindur me 17.01. 1959 në Pult, Shkodër. Në vitin 1985 u diplomua në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Tiranë, në degën Biologji-Kimi. Prej asaj kohe është marrë me letërsi dhe gazetari, eseistikë dhe kritikë letrare. Tregimet e para i botoi në fillim të viteve nëntëdhjetë në gazetat e kohës „Drita“, gazetë kulturore e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve dhe „Zëri i rinisë“, gazetë që në ato vite botonte edhe krijime të avanguardës. Kritika letrare e ka vlerësuar atë si një ndër prozatorët më të veçantë ne letrat e sotme shqipe.
Deri tani shkrimtari Lazër Stani ka botuar këta libra:
1993, „Misteri i hijeve“, vëllim me tregime, botim i Shtëpisë Botuese të LSHA-së
1995, “Shplakja e Santa Marisë”, vëllim me tregime, botim i Shtëpisë Botuese “Eurorilindja”
1995, “Me dzmbëdhjetë çelësa”, libër me përralla dhe legjenda të Veriut, botim i Shtëpisë botuese të LSHA-së
1998, “Në Bregenc shkohet për të vdekur”, vëllim me tregime, botim i shtëpisë Botuese “Albinform”
1999, “Feniksi i kuq”, vëllim me tregime, botim i Shtëpisë Botuese, “Buzuku”, Prishtinë
2005. “Dënesje në dru”, botim i shtëpisë botuese “Ideart”, Tiranë
Gjithashu Lazër Stani është nderuar me çime të ndryshme letrare. Ndër çmimet më të rëndësihme janë:
Çmim kombëtar për librin e parë më të mirë më tregime botuar në vitin 1993. Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve
Çmimin e vitit për librin më të mirë të botuar nga Shtëpia botuese “Eurorilindja”, 1995.
Çmim kombëtar për librin më të mirë të botuar me tregime në vitin 1996, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve.
Tregimet e zgjedhura për këtë faqe janë marrë nga libri i fundit “Dënesje në dru”
___________
Keto dy tregime publikohen ne "Sofra poetike" me rastin e ditlindjes se shkrimtarit Lazer Stani.
H.Muhaxheri
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Similar topics
» Me rastin e ditlindjes POEZI DHE TREGIME NGA BISER MEHMETI
» Me rastin e ditlindjes me 24.06.2011-TREGIME NGA ARQILE GJATA
» Me rastin e ditlindjës së shkrimtarit:BUQETË KRIJIMESH NGA ZIKO KAPURANI
» POEZI NGA FRAN UKCAMA-Me rastin e ditlindjes
» Me rastin e ditlindjes, me 20.06.2011:POEZI NGA ALI SH. BERISHA
» Me rastin e ditlindjes me 24.06.2011-TREGIME NGA ARQILE GJATA
» Me rastin e ditlindjës së shkrimtarit:BUQETË KRIJIMESH NGA ZIKO KAPURANI
» POEZI NGA FRAN UKCAMA-Me rastin e ditlindjes
» Me rastin e ditlindjes, me 20.06.2011:POEZI NGA ALI SH. BERISHA
Faqja 1 e 1
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi
Tue Mar 14, 2017 8:17 pm nga Agim Gashi
» IDRIZ ZEQIRAJ - SHIPTARËT NUK JANË "ME BYTHË NË PRUSH", PËR TË FALUR TOKAT
Mon Feb 27, 2017 6:54 pm nga Agim Gashi
» Akuzat kundër Shefqet Krasniqit Prokurorisë ia kishte konfirmuar edhe BIK-u (Dokument)
Mon Feb 27, 2017 5:20 pm nga Agim Gashi
» Aktakuzë kundër imamit Shefqet Krasniqi
Mon Feb 27, 2017 4:32 pm nga Agim Gashi
» Zbulohen tensionet gjatë dialogut në Bruksel, Nikoliqi Thaçit: Ti je kriminel
Fri Feb 03, 2017 7:40 pm nga Agim Gashi
» Faruk Tasholli - RJEPENI NANËN
Fri Feb 03, 2017 12:22 pm nga Agim Gashi
» FAMILJA E HAKI IMERIT: AI U VRA NË KOHËN KUR NË PUSHTET ISHIN HASHIM THAÇI E REXHEP SELIMI
Wed Jan 25, 2017 12:39 am nga Agim Gashi
» AGIM GASHI - O NE TREN PËR MITROVICË
Wed Jan 18, 2017 11:08 pm nga Agim Gashi
» Vëllai i tij u pajtua me Thaçin, por ja si ishte kidnapuar Haki Imeri në Brojë e më pas ishte vrarë
Wed Jan 18, 2017 8:13 pm nga Agim Gashi
» Fadil Maloku:Aferim, Prokurori e Kosovës!
Wed Jan 18, 2017 8:00 pm nga Agim Gashi
» Djali i Haki Imerit del kundër axhës: Nuk ia fali Thaçit, nuk dua drejtësi kanunore
Wed Jan 18, 2017 7:12 pm nga Agim Gashi
» IDRIZ ZEQIRAJ:Copëza biografike dhe kujtime për Ibrahim Rugovën
Wed Jan 18, 2017 5:13 pm nga Agim Gashi
» Presidenti Thaçi i “lahet me 124 pleq” Imer Imerit se nuk ka gisht në vrasjen e vëllait të tij
Wed Jan 18, 2017 4:00 pm nga Agim Gashi
» Adem Salihaj akuza të rënda ndaj Hashim Thaçit, ja si po mundohet të shpërlahet nga krimet e shumta që ka bërë
Wed Jan 18, 2017 3:53 pm nga Agim Gashi
» Ndodh edhe ky skandal: Njeriu që grisi fotografinë e Presidentit Rugova merr certifikatën e veteranit të UÇK-së
Tue Jan 17, 2017 7:55 pm nga Agim Gashi
» BERAT ARMAGEDONI:Lamtumirë, Joshua i Pejës!
Tue Jan 17, 2017 12:15 am nga Agim Gashi
» Biografia e Presidentit Rugova - Biografi e shkurtër
Mon Jan 16, 2017 10:32 pm nga Agim Gashi
» ILIR MUHARREMI : Treni provokativ, artistët në gjumë
Sun Jan 15, 2017 11:32 pm nga Agim Gashi
» Përveç ROSU-së, ky është shqiptari që rrezikoi jetën për ta ndalur trenin e Serbisë
Sun Jan 15, 2017 9:53 pm nga Agim Gashi
» ENVER PETROVCI - IN MEMORIAM SEFEDIN NUREDINIT- SEFA
Sun Jan 15, 2017 9:07 pm nga Agim Gashi