Nga libri i autorit Adem Zaplluzha

nga **Agim Gashi** Sun Apr 17, 2011 1:07 am

Nga libri i autorit Adem Zaplluzha

LETER ATDHEUT 3

PËR TA FSHIRË PLUHURIN E KOHËS

As ti më nuk di
Se ku i ke lënë letrat
Jemi modernizuar jashtë kufijve
të mendjes
Dukemi si flokët e dëborës
Kur derdhen nëpër tokë

Pa u takua me djersën
Ato fije të thinjura
Shkrihen pambarimisht
Në fleta memece
Pergamene

E di i kemi hedhur
Diku në shportën e kujtesës
Me siguri
Aromat e letrave tona
Kanë marrë krah
Prej zogjve shtegtarë

Udhëtojnë diku
Nëpër monopatet e harresës
As unë e as ti
Nuk u ulëm asnjëherë pranë tastierës
Për ta fshirë pluhurin e kohës
Me prekjen e gishtave
Në këto pika shiu

KY GUR

Ky gur
Në këtë mur bisedonte me
Sogjetarët
Kur ngrysej qielli në këto anë

Ne nuk mund ta shohim
Historinë e qytetit
Pa e zhveshur kalanë
Pa hyrë
Në dhomat e gjumit
Atje poshtë buzë lumit

Ky gur
Dhe ky mur
Në vazhdimësinë e tyre
Tjerrin të kaluarën
Në fije të holla mëndafshi

Kurse këmishët e shqyera
Fshehin pas erës fjalët
Që mbetën peng
Të mos thahen si djersët

Kaluan këndej
Prostituta
Poet
E pashallarë
Dhe u larguan të përbuzur
Deri te lumëbardhi nëpër shkallët
E shekujve lavire

Ky gur
Mu në këtë mur
Sa krenar përbuzë shkumën e ujit
Kur ja shpon syrin e armikut
Që i shikon vëngër
Njomësit e zambakëve

ENDE KEMI KOHË

Të lutem miku im
Mos u deh me realitetit
Lëri pemët le të mbulohen
Edhe me këmishën e shtrezës
Veç le të jenë të mbuluara

Çdo hap që e përcollëm
Deri te lumi
Ecte me kohën
Asgjë nuk ishte jashtë kohe
Në gjumin e barit

Kur kaluam kah rrugët boshe
Në brendinë e frikës
Ulërinte vetëdija
Kurse ne ecnim me kokëfortësinë
E tmerrit
Deri te portat e Ferrit

Të lutem miku im
Lëri trëndafilat le të rriten
Në egërsinë e natyrës
Ende kemi kohë
T’i zhveshim pemët
Në kërcellin e tharë të ditës

E ARDHMJA E DITËS

Ngjyra e kësaj kohe
Po përngjan në diçka pa formë
Amorfe
Në skajshmërinë e kateteve
Prehen mizat

Në këtë mot fatkeq
Ndryshojnë trajtat e emrave
Kur kundërmon
Ngjyra e pjeshkës në degë

Shpeshherë zbresim nga transparenca
Duke u fshehur
Në krahët e shtrira të së keqes
Për dikë që i vret zogjtë
Jemi në gjendja ta pjekim ditën

Kur nga sytë tanë dalin mjegullat
Shndërrohemi në mishngrënës
I përdhosim fjalët
Që folëm pak më parë
Fare pa u skuqur ndërgjegjja e gështenjës

Kalojmë prej vetëdijes
Në një gjendje latente
Bisedojmë me milingona
Për të ardhmen deltinës

BIJVE U MBOLLËM NË KUJTESË

Mos ma ngacmoni palcën kurrizore
Nëse dua që prej ashtit tim
Ta ndërtojë anijen e përmbytjes

Ne na ftuan në dasmë
Kur ishim Zot prej një deti
Në detin tjetër

Ishim dhe mendoj se
Denbabaden do të jemi nismëtarët e farës
Që do ta mbjellë
Njeriun e ri në këtë botë

I duruam njëqind mijë kafshime
Dhe sot gjendemi
Akoma në fillim të rrugës
Për ta gjetur kopshtin e mollëve

II.

Juda as që ka lindur
E as që ka me u lind në tokën tonë
Jemi aq të fortë
Sa që çdo tradhtie
Që në fillim
Ia ngrehim kurthin

Bari që lëshon rrënjë dimrit
Asnjëherë s’e kemi kositur
Ashtu
Na kanë mësuar pleqtë
Kurse ne
Amanetin e tyre
Brez pas brezi
E mbollëm në gjakun tonë

Prej një deti
Në tjetrin i ndoqëm meduzat
Bijve u mbollëm në kujtesë
Tokën e Lekës
Dhe përbiruam nëpër histori
Deri në ditët e sotme

KËSHTU E KA KJO JETË

Kanë nisur njerëzit
Që në epruvetë t’i ruajnë kriminelët
Krejt të bëmat e liga
Ja veshin tjerëve
Që as pa
E as dëgjuar s’kanë
Për aso farë krimesh

Kështu e ka kjo botë
Duke e fshehur kriminelin e vërtet
Krijojnë bastardin
Prej njerëzve të pafajshëm

Ja ai që e torturonte zogun
Me cigaren e ndezur
Kaloi andej trotuarit
Kurse komshiu im
Vuan dënimin shumëvjeçar për të

Kështu e ka kjo jetë
Dikush me duar në xhepa bredh i lirë
Kurse miku im i pafajshëm
Bisedon në çelin nr. 7
Me kovën e urinimit
Lidhur për zinxhir

ENDE AJO BARRË

Qe një shekull
Po më ndjek kalorësi i padukshëm
Nuk lash shteg pa kërkuar
Për të pirë një gllënjkë ujë
Në lotin e dhembjes

Njerëzit menduan
Se edhe unë jam si ajri
I paprekshëm në esencë
Dhe i pakëndueshëm
Për syrin e tretë

Kur u takova për herë të parë
Me lahutarin e verbër
Më mahniti symprehtësia e tij
Aq bukur e shihte eposin
Sa që hyri në bendin e tij

Nuk di më
Se sa zota krijoj njeriu
Kjo hakmarrje e tmerrshme
Ende është duke na ndjekur

Po sa doli nga kopshti i gjelbër
E ngarkuan me disa lloje fajesh
Ende ajo barrë
I qëndron sot mbi kokë
Si degët e mollës
Që piqet në saçin e skuqur të diellit

NGA FUNDI I DETIT

Nëse mund t’i hipish valëve
Ti i ke hipur kalit të egër
Deti është i pa zë
Gjatë tërë kohës fle
Po që se
Nuk e zgjon hingëllima e ditës

Peshkatarin plak për herë të parë
E zuri gjumi
Kur valët lëshuan rrjetin
Në padukshmërinë e hapësirës

Mbrëmja dhe mëngjesi
Rrinin këmbëkryq
Poshtë ujit
Në syprinën e shkumës
Nga fundi i detit
Dolën nuset ujit

SOT DO TË LOZIM EDHE NE

Mbi këtë copë shkëmbi
Reflekset e ditës
I gjuajnë shikimet
Teposhtë qytetit
Që fle
Mbi gjethet jeshile të stinës

Djersët pluskojnë
Nga degët e pemëve
Në rrënjën e lulediellit
Shkrihet copa e akullt e ditës

Poshtë luadheve
Nuk ndalet vallja e kojrrilave
Sot do të lozim edhe ne
Me imazhin e imagjinatës
Që shtrihet
Tej padukshmërisë së maleve

DIELLI NA BËRI ME SY

Nga treni i natës që vjedh tym
Zbresim në stacion
Vdes një merimangë e murrme
Akrepi u ndalë te binarët
Që shkonin paralel
Diku në veri

Ishte një ditë e zakonshme
Në tregun e qytetit
Mbushur me mallra bujqësore
Vjen një malësor
Me çakshirët ngjyrëkafeje
Thua se pas tij
Vinin edhe malet

Shiu pluskonte mërzitshëm
Në xhamat e qebaptores
Valonte një flamur
Me disa ngjyra karakteristike

Pastaj nën mjegullat e plumbta
Fluturimi i aeroplanëve
Për herë të parë
Dielli na bëri me sy

VASHAT E BUKURA THURRËN

Një fëshfërimë në rrugë
Ma ndërroi mendjen
Qesja e najlonit
Rrëshqiti me mërmërimë
Nëpër këmbët e drunjta të merimangës

Fill pas kësaj ndodhie
Te çezma e vjetër
U mblodhën fqinjët
I pastruan rrugët
Pas njëqind viteve

Mbaj mend
Kafshimet e ujqërve
Lagja atëherë jetonte e vetmuar
Fasulja e zier në tenxhere
Kishte pak kokrra të shëndosha

Kaluan disa dimra të acarta
Nëpër shkumën e sapunit
Trikoja e kuqe e vëllait tim
U shndërrua në harresë
Sepse nëna dha besë

Vashat e bukura thurën
Çorapet e leshta për këtë dimër

KËMISHA IME E LAGUR

Një zog i vetmuar
Në degët krahëthatë
Hulumton lastarin e fundit
Të ditës së dhunuar

Pranvera ka kohë që kaloi këndej
Si shkuma e pështymës
Tretet dita
Në syrin e gjarprit

Isha i vetmuar në horizont
Deti përkundej në thellësi
Varka e thyer
Në valët e gjelbër
Tundej në zhgjëndrrën e shkumës

Më mbajtën të mbërthyer
Deri sa pushoi shiu
Këmisha ime e lagur
Përjargej
Pikat e gjakut kullonin
Nga tërbimet e dallgëve

AJO LARGËSI E PANGJYRË

Sa herë që i hapi dritaret
Të hyj dielli
Në kujtesën time
Çdo herë e më pak
Më kujtohen fjalët e tua

Fytyra disi më ofrohet
Si një vegim i largët
Preki ajrin
Nuk ndjej asnjë dridhje
Në qerpikët e ditës

Ti je diku larg
Në nënsqetullat e tua e fshehe
Vetminë time
Më lë kështu të hutuar
As pantallonat më nuk di se ku i kam
Ajo largësi e pangjyrë
Më ikën diku tej fjalëve

SËRISH PËRSËRISË

Dua që vetvetja e ime
Të ma kthej borxhin e ditëve
Të kafshuara
Nëse është sot e premte
Çfarë rëndësie ka e diela
Kur ti nuk vjen

Sërish përsërisë
E kaluara nuk ka ikur
Por ti u largove në padukshmëri
Të skajshmërisë

Hyre në gjumin e lumit
Me tërë forcën e fjalës
Dhe një kohë të gjatë
Mbete pengu i valëve

Mos shpreso kot
Ti e di se kur isha i vogël
Më frikonin me thonjtë e maces

Nëse nuk rri urtë
Do ma grithi fytyrën
Dhe kështu
Prej kokës së sëmurë
Shtrydhnin guximin e lëkurës

NËSE TË PREMTON KOHA

Nëse ke kohë për të humbur
Hyrë në poezinë time
Aty do të gjesh
Vetveten
Ose yllin tënd
Që t’i ndriçon rrugët

Çka do që kërkon
I gjen në trastën e lypsarit
Edhe ëndrrat e huazuara
Mund t’i kërkosh
Në xhepat e vegimit

Mos u bezdis
Nëse në kërkimet e tua
Nuk takohesh me vetveten
kjo i ngjanë çdokujt
Kur e kërkon të pamundurën

Posa të takohesh me imagjinatën
Kij kujdes
Mos e lëndo kujtesën
Loja as nuk fillon
E as nuk përfundon me këtë takim

Nëse të premton koha
Hyrë në poezinë time
Për ty
Gjithmonë do të jenë të hapura
Dyert e bardha
Lexuesi i im i dashur

FRYMËMARRJA E LISIT

Një krismë e shurdhët
Kafshon çatinë e vjetër
Nusja përtyp lotin e ditës
Nën mëllagën e kuqe
Disa pika gjaku

Ngadalë si një pendël
E zogut të plagosur
Nëpër ajrin e padukshëm
Zbret frymëmarrja e lisit
Dhe fshehurazi në këtë hapësirë
Fillon një ditë e trishtueshme

NUSET

Nga degët e një lisi
Zbriti cijatja e trishtuar
Pas qindra viteve
Merimanga tregoi fytyrën e padukshme

Kjo ishte imazhi i ditës
Për tregimin e këmishëve
Të endura
Nga një lloj mëndafshi artificial

Lotët e kristalta të nuseve
Ende presin në gjerdek
Ushtarin e trojeve tona
Që shkoi për ta sjellë lirinë

NË THINJAT E DIELLIT

Kur u zgjuam në mëngjes
Jonit ja kishin vjedhur kaiket
Këlcyra i shkulte
Flokët e gjata të besës

Në thinjat e diellit
Po rrotullohen
Shpirtrat e fantazmave

Pashai i madh
Edhe njëherë ngriti kokën
Sytë e kaltër të detit
Me mallëngjim e shikuan Jonin
Që nuk e ndalnin kujën

FJALËT

Fjalët janë bishta kuajsh
Krife luanësh
Prej çastit në çast
Rriten si flokët e fëmijëve

Herë turbullojnë lumin
E herë zhdukin lotin
E fluturimit të zogut

Fjalët flenë në lojën e gjuhës
Kur dhëmbët
Kafshojnë rrufetë
Ato zbuten
Shndërrohen në grimca ajri

Ato grimca janë aq të padukshme
Sa që nuk ekzistojnë
Nëpër librat e pluhurosur

Prej tyre ngjallen fantazmat
Të pashpirtëve japin infuzion
Fjalët
Që shembin malin
Kur i krehim si krifat e kuajve

DERI SA NE MARRIM FRYMË

Sa i paska buzët e thata
Kjo gotë e palarë
Kush piu mbrëmë verën e kuqe
Nga rrënjët e pjergullës
Dallëndyshet e ndalën frymëmarrje
Në telat elektrike

Këto janë ditë të veçanta
Kur e pjekim hënën
Çka ndodhi me flokët e tua
Që i shkurtoi nata
Zemërimet derdhen si nga shtamba
Kur i vjelim yjet

Këto duar tona të buta
E të papërcaktuara
Pambarimisht përqafojnë
Vështrimin e galaktikës
Deri sa ne marrim frymë
Si peshqit në këtë ajër të ndotur

IK

Ik tani
Mos më rri kaq afër
S’dua të gufojë nga brendia ime
Ky mllef
Që është grumbulluar me vite
Një ditë
Mund të mbytet Etna

Ik sa më larg
Ik përtej vetvetes
S’do të merrem sot me ty
Kam shumë gjëra të pakryera
Rreth kultivimit të luleve

Ti akoma mendon
Se ekziston
Mos vallë e harrove vdekjen tënde
Unë edhe i vdekur
S’mund t’i lë anash lulet
Që i ujita
Dikur me lot

ÇKA U BË ME JU

Kur ju të gjithë
Pa marrë parasysh se cili
U larguat këtej
Duke i harruar
Aromat e luleve më të bukura

Nga bleta punëtore
U bëtë miza të mërzitshme
Në kosharet e zbrazëta
Sot lodrojnë minjtë

Në të katër anët e mendjes
Ju kanë mbetur vëllazëritë
Asnjë shtambë poçari
Nuk e mbanë më ujin e kujtesës

I gjuajtët muzat
Në kanalizimin e harresës
Sa do që të këndoni
Nata nuk mbinë
Në ndërgjegjen e juaj

Çka u bë me ju
Ishit aq të mirë dje
Sa që ajo mirësi e kaluar
Sot po shndërrohet në hipokrizi

NË DAÇ RRI NË DAÇ IK

Hyre në këtë labirint
Si te nusja në gjerdek
Në të dy anët e jetës
Mbete njëqind vjet

Deshe të ikësh
Si skilja me bisht të djegur
Por mbete në gjysmë të rrugës
Si kungulli i pjekur

Në daç ik
E në daç rri mor mik
ti ia dole kësaj pune
Se kishe pas kaçik

TI SËRISH DO TË JESH

Të ecësh nëpër sinorët e kujtesës
Apo t’i kalërosh valët e detit
Nuk është njësoj
Sikurse vrapi
Në gjumin e merimangës

Ti ke një forcë në vete
Që të shtynë
T’i kapërcesh rrugët e pamundura
Në kokrrën e kripës

Të ecësh drejtë të panjohurës
Në zbulimin kontinenteve
Që janë fundosur
Para krijimit të botës

I di ti shtigjet e errëta
Kah rrëshqitën zvarranikët
Disa miliona vite më parë
kur u gjet zjarri
Ti e pjeke mishin e babait tënd

Edhe para kafshimit të mollës
Nuk ishin të befasishme
Këto shqetësime të tua
Derisa në kokrrën e një arre
I hulumton krahasimet e thelpinjve
Me trurin tim të rrudhur

Në daç kalëro
Me vetëtimat e zeza
Ose hyrë në gjerësinë
Apo në thellësinë e çmendurisë së detit
Ti sërish do të jesh
Në fillim të itinerarit të trishtuar

AQ SHUMË ZJARRE

Para se të krijohet njeriu
Nga kristalet e qiellit
U krijuan lotët
Pastaj syri
Hyri në përrallën e uritur
Me pangopësinë shpirtit
I tejkaloj hartat e vetëdijes

U krijuan edhe shumë gjëra
Të tjera
Me vlerë
E pa kurrfarë vlere
Në perimetrin e memories

Dikur më vonë
Lindi fjala në trurin e vogël
Që sot para çdo gjëje
Vret më keq se rrufeja

Nuk di
Nga kush e huazuan gjuhën
Nga kuçedra
Apo gjarpri me flokë të thinjur
Aq shumë zjarre pështynë
Ky zvarranik
Në qenien e njeriut
Sa që e djeg
Edhe zjarrin e Ferrit

Nëpër shtigjet e shpiritit të poetit Adem Zaplluzha

Kur njihesh me universin poetik të Adem Zaplluzhës, nuk mund të mos rrish e të përsiasësh gjatë. Para teje shfaqet një krijues me një varg poetik tejet origjinal. Ai t’i prek me ëmbëlsi telat e shpirtit dhe të bënë të endesh në botën e ëndërrimeve bredharake. Vargu i tij i ndier të gjendet si melhem për shpirtin, ta ngroh atë dhe të shëron dhimbjen. Herë-herë vargu i tij përcjell trishtim, herë-herë edhe vetë shpirtin e poetit e kaplon një dhimbje ndjesiplote, por prapëseprapë poeti nuk bie në pesimizëm dhe lexuesin e nxjerr drejt horizontesh me dritë të pashuar. Tematika e universit poetik të Adem Zaplluzhës është e pamatë. Ajo të rrëmben me larminë e saj fort befasuese dhe të bënë ta ndiesh veten mes një fushe të qëndisur me lule shumëngjyrëshe që nuk i duket as fundi, as ana. Një motiv tepër mbresëlënës në poezinë e Adem Zaplluzhës përbën mërgimi apo kurbeti. Braktisja e vendlindjes, braktisja e atdheut është një dukuri e kahmotshme, e njohur edhe për shumë popuj të tjerë. Por kurbeti për shqiptarët simbolizon një plagë të rëndë shoqërore, sepse asnjë etnie tjetër në Evropë nuk i ka qëlluar të përballojë 26 valë agresionesh të egra, duke filluar që nga antikiteti e deri në fundin e shek. XX.Pikërisht tema e mërgimit e përshkon tejendanë vëllimin poetik “Letër nga mërgimi”. Heroi mërgimtar i poezisë “Ç’ka t’i them unë?” kuvëndon me lexuesin se si ka nisur një letër me dhimbje e lot, të cilën e ka përcjellë me një dallëndyshe. Ja pikërisht këtu vijnë e dalin në të njëjtin shteg trishtues poeti Adem Zaplluzha si dhe poeti këngëtar Neço Muka nga Himara, me këngën “Vajzë e valave”, ashtu si dhe autori i panjohur i këngës popullore “Ç’bën, moj ti, atje përposh?”. Edhe heroi i Adem Zaplluzhës, si ai i “vajzës së valëve”, i drejtohet dallëndyshes për t’ia zgjidhur një brengë që shpirtin ia ka pushtuar cep më cep.”Përse hesht dhe je i mërrolur/Athua largësia po të ligështon/ Apo mallëngjimi të ka lodhur/Dhe në heshtje po mejton” edhe më tej i ndihet gjëma e poetit “Fol se plasa nga kjo mynxyrë/ Do të tretem si qiriu në errësirë/ Tregom i dashuri vëlla/ Si është tani në Kosovën e lire”/, njësoj si heroina e Neço Mukës, kur thotë: “Ju të bukur zogj, / Te ju kam një shpresë, / Ju që çani dete,male, / Dua t’ju pyés: / Rron apo nuk rron? / Ndonjë lajm a ndonjë shpresë? /Vallë më kujton?”. Por dëshpërimi i poetit për brengat e mërgimtarëve të djegur nga malli, apo të atyre që presin krahapur kthimin e tyre nga dherat e largëta, mbyllet me nota optimizmi në kushtet e reja, kur Kosova nuk lëngon më nën zgjedhën e huaj. Prandaj ai lëshon një thirrje zemërngrohëse për çdokënd që e quan veten shqiptar:“Tani është koha, / Zbardhi agimi i mbarë, / Të kthehet në atdhe / Ai që është shqiptar”. Motiv tjetër me shumë peshë në krijimtarinë poetike të Adem Zaplluzhës janë tronditjet e rënda që ai përjeton në hapësirat e shpirtit të vet për gjëmën që kishte pllakosur atdheun nën çizmen e huaj. Prandaj në shpirtin e tij ndihet një rënkatë dhe psherëtimë e thellë që gjakun ta trazon: “Dhembjen e kam të madhe, / Më kafshuan hijenat, / Si t’i shëroj plagët / Në trupin e atdheut?”. Por një katërvargësh befasues ta ndez edhe më shumë kërshërinë për të zbuluar individualitetin krijues të këtij poeti të talentuar, që fatin e vet nuk e përfytyron dot jashtë fateve të atdheut, pa lirinë e të cilit edhe jeta e tij nuk ka kuptim: “Kam mall, / Kam lakmi e nostalgji / Që s’jam / Në mesin e të rënëve. Ky katërvargësh me një strukturë të thjeshtë sintaksore, nxjerr në spikamë misionin e poetit për ta vënë veprën e vet në shërbim të atdheut, për të cilin është dhe duhet të jetë gati të vetëflijohet sa herë që koha e thërret të dalë në paraskenë. Ky katërvargësh mahnitës më kujton ca vargje jo më pak emocionuese të poetit kombëtar rus - Aleksandër Pushkinit. Kur ishte nxënës i Liceut të Carskoje Sjellosë, që matanë kangjellave ai dikur pati ndjekur me sy një vargan ushtarësh që qe nisur në marshim për t’u përballur me armatën e Napoleonit në betejën e Borodinosë. Prandaj në ato çaste poeti i ardhshëm hodhi në letër këto vargje kuptimplota: Bij të Borodinos’, ore heronj kulmianë! /Ju pash’ kur për në luftë nxitonit për matanë; /Me shpirt të ndezur flakë ju ndiqja si furtunë. Në të betejës fush’ pse s’derdha gjak dhe unë? Vargjet e sipërcituara dëshmojnë fare qartazi se dashuria për atdheun poetët i nxjerr vetvetiu në kapërcyellin e vetëflijimit të vullnetshëm. Por ca kujtime të pashlyeshme më ngjallin këto vargje nga poezia “Marshi i martirëve”: “Mos kalo i shkujdesur / Nëpër udhën e lotve, / Në atë varr të gjallë / Dhe pranë tij / Pushojnë eshtrat e martirëve të rinj”. Në gjysmën e dytë të vitit 1999, më qëlloi rasti ta vizitoja disa herë Kosovën, si shoqërues-përkthyes i ca grupe gazetarësh nga Ukraina dhe Rusia, që qenë dërguar me sponsorizimin e Zyrës së Shtypit të NATO-s në Bruksel. I ramë Kosovës kryq e tërthor, që nga Kaçaniku e deri në Pejë, që nga Prizreni e deri në Mitrovicë. Gjithandej sytë më zunë varre martirësh të lirisë, mbi të cilat kurorat ngjanin si lulëkuqe të mbjella anekënd Kosovës. Ishin çaste shumë prekëse. Duhej derdhur shumë gjak para se të vinte liria. Prandaj ngjyra e gjakut për ne shqiptarët është simbol lirie se liria jonë rrënjët gjithmonë i ka pasur të vaditura me gjak. Vargjet e mësipërme të poetit m’i tronditën sërish përjetimet e asaj kohe dhe që më sollën në kujtesë vargjet lapidare të Lame Kodrës: “Një kuçedër e tërbuar po pi gjak, / Një popull i robëruar kërkon hak”. Lufta për mbijetesë e popullit shqiptar të Kosovës, kreut të kombit shqiptar, vazhdimisht ka shërbyer si një motiv i fuqishëm për krijimtarinë letrare të shumë poetëve dhe shkrimtarëve kosovarë. Ajo ka qenë një luftë e gjatë, mbinjëshekullore, mes egërsisë së hienave serbe dhe dashurisë për jetën, të palës shqiptare. Është kjo arsyeja që poetit Adem Zaplluzha i del kjo ofshamë e thellë sfiduese që poshtë honeve të shpirtit të tij:“Nga na erdhët në këtë vend, / O djaj të zinj? / Mos dolët nga ferri i Dantes /Për t’i ikur kujtesës? / Por vonë e kuptuat / Se rrapi i ka rrënjët / Përtej çmendisë suaj, / Përtej amshimit”.Nga këto vargje që të duken sikur janë skalitur me durim në një masiv graniti nga dalta e një dore mjeshtërore, buron një ide e madhërishme që ka flatruar hijerëndë nëpër hapësirat mbarëshqiptare gjatë rrjedhës së shekujve: shqiptari ka qenë, është dhe do të mbetet një rrap me rrënjë bukur të thella në këto troje stërlashtore dhe nuk ka stuhi në botë që të mund t’ia trondisë ato sadopak. Prandaj edhe poeti Adem Zaplluzha del vetvetiu në të njëjtin kapërcyell, si edhe Noli ynë i madh që lëshonte një zë fort të kumbueshëm: “rron, or rron, dhe s’vdes shqiptari!” Mes gjithë këtij prodhimi të begatë poetik, poeti Zaplluzha ka botuar edhe dy vëllime satirike, të titulluara “Bajraktarët e Vatanit” dhe “Don Kishoti dhe Rosinanti”. Janë dy vëllime që përcillen sa me endje për tematikën boll të pasur, aq edhe me një zemërtrazim për ca dukuri jo pak të pështira që shëmtojnë realitetin shqiptar. Është kjo arsyeja që poetin e talentuar e bën ta mprehë mirë tehun e satirës së vet të pamëshirshme kundr dallkaukëve, gënjeshtarëve, ziliqarëve, parazitëve, smirëzinjve, të pabesëve, servilëve, lajkatarëve etj. Por në këtë mes, poetit ia lëndon më shumë shpirtin përçarja mes politikanëve; një plagë përjetësisht e pashërueshme kjo që mbartet edhe poshtë, në radhët e njerëzve të thjeshtë. Kjo përçarje e mallkuar, si puna e një mikrobi me një aftësi mbijetese të jashtëzakonshme, shqiptarët nuk i ka lënë të qetë për asnjë çast. Prandaj edhe armiqtë tradicionalë të kombit shqiptar kanë ditur ta shfrytëzojnë me shumë marifet këtë përçarje të gjëmshme, për të arritur deri aty, saqë trojet tona etnike të na i bëjnë çarçaf. Tani dëshiroj të ndalem pakëz edhe në lirizmin karakteristik të poezisë së Adem Zaplluzhës. Lirizmi i tij të rrëmben me thellësinë e ndjenjave të autorit, me pasurinë e papërsëritshme të mjeteve artistike si, metaforat elegante, krahasimet tejet të gjetura, epitetet karakteristike, personifikimet e pashembullta apo paralelizmat e goditura artistike.Në poezitë lirike të autorit gjallon jeta e një krijuesi me ndjenja të pastra, si pikat e vesës mbi gjethnajë. Mbresa të veçanta të lë poezia “Letrat” nga vëllimi“Zjarri dashurisë”, e sidomos vargjet: Ikën dallëndyshet, / Foletë mbetën të shkreta, / Në kositjen e barit / Fshihet e vërteta”.Ky katërvargësh më kujtoi korrikun e vitit 1999, kur, siç e përmenda më lart, Kosovën po e vizitoja për herë të parë. Ishte pisku i verës, por shumë parcela me grurë vazhdonin të mbeteshin të pakorrura. Dhe kjo për faktin se popullsia ishte njoftuar për minimin e territorit të Kosovës nga kriminelët serbë, të cilët, për shkak të disfatës në luftë me UÇK-në dhe NATO-n, në tërbim e sipër, kishin minuar zona të tëra.Ato parcelat e pakorrura nëpër Kosovë, më kujtuan asokohe një katërvargësh nga një poezi e Nekrasovit, me titull “Parcela e pakorrur”: “Ёshtë vjeshtë e tretë, / Stërqokat janë larguar, / Pylli është zhveshur, / Fushat janë shkretuar”. Pikërisht këtë katërvargësh nekrasovian, tani ma solli ndër mend zoti Adem me atë katërvargshin e sipërcituar. Kjo dëshmon për faktin se sa lehtë përqasen fantazitë e krijuesve në botën e magjishme të poezisë.Dashurisë poeti i këndon me një shpirtngrohtësi përflladitëse. Në poezinë“Sytë e tu”, poeti thotë: “Asgjë nuk ka mbetur këtu, / As lot më nuk kam / Për ta larë vesën e mëngjesit / Nën këmbët e tua”. Ky katërvargësh duket sikur janë sinonimi I vargjeve të Pushkinit, ku autori përshkruan valët e detit, të kapluara nga zilia se cila prej tyre do të shtrihet më shpejt poshtë këmbëve të së dashurës së tij: “Kujtoj një det para stuhisë: / Zilie valësh i përpirë, / Tek vinin radhë, duke azdisë, / Ndër këmb’ të saja për t’u shtrirë!..”.
Mendoj se poezia e Adem Zaplluzhës e ka përballuar dhe do ta përballojë me shumë sukses provën e kohës dhe do të hyjë plot dinjitet në thesarin e modeleve më të mira të poezisë shqiptare. Ai e ka pasuruar gjuhën tonë poetike, duke i dhënë hapësirën e duhur ligjërimit me një strukturë sintaksore tejet të larmishme. Poeti dhe përgjithësisht artisti është pasqyrë e vetëdijes kombëtare e popullit të vet. Kjo është edhe arsyeja që artisti shqiptar këmbët i ka të ngulura fort në tabanin kombëtar, kurse politikani shqiptar këmbët i ka të ngulura fort në kolltukun që gëzon falë politikës. Prandaj, në poezinë e A. Zaplluzhës, vetëdija kombëtare e politikanit shqiptar është e diskutueshme.Njohja nga afër me poezinë e Zaplluzhës, me traditën e tij poetike, na bën të bindemi se ajo ka hyrë në historinë e kombit shqiptar si pjesë përbërëse e kulturës së tij shpirtërore.Dëshiroj të shpreh bindjen se krijimtaria artistike e Adem Zaplluzhës ka tërhequr dhe do të vijojë të tërheqë vëmendjen e studiuesve të letërsisë, të kritikëve, të gjuhëtarëve, të cilët, me metoda shkencore do të mundohen të zbulojnë të fshehtat e shpirtit të poetit dhe t’i përgjigjen pyetjes se ku fshihet magjia e ndikimit të tij mbi shpirtin e njeriut.Trashëgimia poetike Adem Zaplluzhës jo vetëm që mishëron në vetvete vlera të larta artistike, por përfton edhe një tingëllim të ri. Në poezinë e tij vjen e shpërfaqet jo vetëm shpirti i vetë poetit, por edhe shpirti i mbarë popullit shqiptar.Poeti, ashtu si edhe puna e muzikantit, është mjaft i ndjeshëm ndaj kadencës së vargut dhe ndaj tingullit. Prandaj ky merak nuk i ndahet për asnjë çast edhe poetit Zaplluzha në strukturimin e vargjeve të tij, vargje të cilëve u u përshtaten fjalët e historianit të letërsisë gjermane, August Shlegelit, (1767-1854), për për shkrimtarin romantik gjerman Ludvig Tik (1773-1853):
“Gjuha në veprën e tij duket sikur ka hequr dorë nga shëmbëllimi lëndor dhe ka marrë trajtat e një flladi të lehtë. Fjala e tij të krijon përshtypjen sikur nuk shqiptohet, por tingëllon më e ëmbël se kënga”.
Në fund, dëshiroj të theksoj se krijimtaria poetike e Adem Zaplluzhës, si edhe e çdo krijuesi tjetër, duhet të shërbejë si objekt përsiatjesh edhe për psikologët, meqenëse përmes shpirtit të poetit lexuesi vëzhgon shpirtin e mbarë popullit.
Psikologu dhe filozofi i mirënjohur zviceran Karl Gustav Jung (1875-1961), në veprën e vet me titull “Psikologjia dhe krijimtaria poetike”, shkruan:
“Është mëse e qartë se psikologjia, duke qenë shkencë e proceseve të shpirtit, mund të hyjë në lidhje të drejtpërdrejtë me studimin e letërsisë, me kritikën letrare. Se shtrati kryesor i të gjitha shkencave, ashtu si edhe i çfarëdo vepre arti, është shpirti. Prandaj shkenca e shpirtit, besoj, duhet të jetë në gjendje të përshkruajë dhe të shpjegojë dy gjëra në ndërvarjen e tyre: së pari - strukturën psikologjike të veprës së artit dhe, së dyti, parakushtet psikologjike të individit artistikisht produktiv”

Tiranë, 20 nëntor 201o Prof. Dr. Eshref Ymeri

Përgaditi:Haxhi Muhaxheri

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30