ForumShkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
Faqja 1 e 1
Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Wed Dec 03, 2008 12:34 am
Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
Nga Cerciz Loloci
 |
| Kadare |
E përcolla me kurreshtje aktivitetin e Kadaresë dhe shqetësimet e tij. E admirova për faktin se dukej sikur nga Parisi kishte ardhur për ta mbrojtur Skënderbeun në Shqipëri. Më pëlqeu që ishte këmbëngulës dhe shprehte një guxim qytetarie. Kjo më shumë se kurrë dukej t'i kishte hije. Shkrimtari ynë i madh që jeton në hapësirat mes litarit dhe altarit, kësaj radhe i bëri një shërbim të jashtëzakonshëm vendit të tij. Thjesht u ndjeva krenar me faktin se edhe unë mund të jem pjesë e tij.
Ndaj përgëzime për shkrimtarin tonë, por edhe për ty Loloc që je kaq i kujdesshëm.
Ndaj përgëzime për shkrimtarin tonë, por edhe për ty Loloc që je kaq i kujdesshëm.
(Bardh Frangu)
Shkrimtari më i njohur shqiptar dhe nje prej personaliteteve me te rendesishme shqiptare sot ne bote, vjen ne nje interviste te posacme per "Opinion" te gazetarit Blendi Fevziu ne Tv Klan, e cila fokusohet ne dy evenimente. Ne dy evenimente por te cilat kane lidhje nje te perbashket, sepse lidhen me nje gje te perbashket qe eshte letersia. Pak dite me pare shtepia botuese "Onufri" ka publikuar romanin me te ri te Ismail Kadare, te titulluar "Darka e gabuar". Ështe ky roman nje prej veprave me interesante te autorit, te pakten personalisht po e them kete, si edhe ka vazhduar seria e veprave te botuara po nga kjo shtepi botuese, botimi me luksoz qe Shqiperia ka arritur te nxjerre deri me sot dhe nje permbledhje e cila do te shkoje sipas parashikimit ne 20 vepra.
Po e nis me romanin "Darka e gabuar". Ai nis me një histori, me Gjirokastren në vitin 1943 ku trupat gjermane po hynin, ato italiane ishin larguar, komunistët endeshin neper qytet. Pararoja e pare gjermane, e bejme pak a shume te ditur per lexuesit, u godit, me sa duket nga partizanet. Gjermanet hyne ne qytet, moren te pakten 80 veta peng nga qyteti dhe do t'i pushkatonin ne rast se nuk dorezoheshin ata qe kishin qelluar. Atehere nje doktor, te cilin e identifikoni me emrin Gurameto ne romanin tuaj, fton per darke kolonelin gjerman, me te cilin sipas romanit, kishin qene shoke shkolle. E bind ne ate darke te gjate qe ai t'i liroje pengjet dhe te mos i ekzekutoje. Ketu fillon ne fakt dhe fatkeqesia e jetes se tij, e cila pak vjet me vone, shnderrohet ne tragjike per te. Ështe nje histori e vertete?
Historia eshte pjesa e pare e saj, pothuajse e vertete. Por kjo per letersine nuk ka ndonje rendesi te madhe. Kjo eshte nje histori nga ato qe lidhen me darkat, qe kane brenda nje mister. Ështe nje tradite e njerezimit, duke filluar qe nga Bibla ku pershkruan darken e fundit te Krishtit, e cila ka dicka te pashpjegueshme, thuhet se eshte e shpjegueshme. Zakonisht ne darka kane ndodhur ngjarje te medha te njerezimit. Prandaj vetvetiu nje darke, eshte nje miniere floriri per letersine ne qofte se ka brenda sigurisht, aq lende artistike sa te lejoje autorin te krijoje dicka qe i bindet ligjeve te letersise ne radhe te pare dhe pastaj ligjeve te jetes ne radhe te dyte.
Dhe ne vepren tuaj ajo darka, darka misterioze dhe jo e zakonshme, ajo darka qe del nga perditshmeria, qe del nga "banaliteti", por qe shnderrohet ne mister, qe fillon te komentohet, qe duket sikur ka dicka te vecante ka qene e pranishme ne vepren tuaj, nuk eshte darka e pare te ciles ju i kushtoni nje roman...
Po eshte e vertete. Por jo tek une, ne pergjithesi te shkrimtaret darka ze nje vend te vecante dhe shume te ndjeshem.
Si shpjegohet, a ka nje shpjegim?
Po sepse darka eshte afer nates. Nata eshte pjesa gjithmone interesante per letersine, nata eshte prane gjumit, gjumi eshte prane vdekjes. Shikoni pra se si lidhen me njera-tjetren. Ka nje lloj shkallezimi qe lidhet me universin letrar.
Po e nis me romanin "Darka e gabuar". Ai nis me një histori, me Gjirokastren në vitin 1943 ku trupat gjermane po hynin, ato italiane ishin larguar, komunistët endeshin neper qytet. Pararoja e pare gjermane, e bejme pak a shume te ditur per lexuesit, u godit, me sa duket nga partizanet. Gjermanet hyne ne qytet, moren te pakten 80 veta peng nga qyteti dhe do t'i pushkatonin ne rast se nuk dorezoheshin ata qe kishin qelluar. Atehere nje doktor, te cilin e identifikoni me emrin Gurameto ne romanin tuaj, fton per darke kolonelin gjerman, me te cilin sipas romanit, kishin qene shoke shkolle. E bind ne ate darke te gjate qe ai t'i liroje pengjet dhe te mos i ekzekutoje. Ketu fillon ne fakt dhe fatkeqesia e jetes se tij, e cila pak vjet me vone, shnderrohet ne tragjike per te. Ështe nje histori e vertete?
Historia eshte pjesa e pare e saj, pothuajse e vertete. Por kjo per letersine nuk ka ndonje rendesi te madhe. Kjo eshte nje histori nga ato qe lidhen me darkat, qe kane brenda nje mister. Ështe nje tradite e njerezimit, duke filluar qe nga Bibla ku pershkruan darken e fundit te Krishtit, e cila ka dicka te pashpjegueshme, thuhet se eshte e shpjegueshme. Zakonisht ne darka kane ndodhur ngjarje te medha te njerezimit. Prandaj vetvetiu nje darke, eshte nje miniere floriri per letersine ne qofte se ka brenda sigurisht, aq lende artistike sa te lejoje autorin te krijoje dicka qe i bindet ligjeve te letersise ne radhe te pare dhe pastaj ligjeve te jetes ne radhe te dyte.
Dhe ne vepren tuaj ajo darka, darka misterioze dhe jo e zakonshme, ajo darka qe del nga perditshmeria, qe del nga "banaliteti", por qe shnderrohet ne mister, qe fillon te komentohet, qe duket sikur ka dicka te vecante ka qene e pranishme ne vepren tuaj, nuk eshte darka e pare te ciles ju i kushtoni nje roman...
Po eshte e vertete. Por jo tek une, ne pergjithesi te shkrimtaret darka ze nje vend te vecante dhe shume te ndjeshem.
Si shpjegohet, a ka nje shpjegim?
Po sepse darka eshte afer nates. Nata eshte pjesa gjithmone interesante per letersine, nata eshte prane gjumit, gjumi eshte prane vdekjes. Shikoni pra se si lidhen me njera-tjetren. Ka nje lloj shkallezimi qe lidhet me universin letrar.
Dua t'ju pyes: Prej sa kohesh e ruani kete brenda vetes, e keni menduar ta shkruani me pare?
Ky ka qene ne shenimet e mia, une kam mjaft shenime, nje lloj depozite sic mbajne njerezit disa gjera te cmuara, disa unaza, pra kam disa shenime qe si cdo shkrimtar nje pjese i nxjerr dhe nje pjese nuk arrin t'i shkruaje. Te gjithe shkrimtaret kane. Fjala shenime eshte shume e varfer, ka disa embrione, disa tharma nga te cilat mund te lindin vepra ose do te mbeten te pakryera dhe nuk mund te dalin dot kurre.
Ju keni qene 7 vjec kur kjo histori ka ndodhur. Do te doja te dija se si ka qene perceptimi juaj. Si e kujtoni?
Me sa kujtohet, Gjirokastra ka perjetuar nje ankth. Ne fillim u tha qe do te hidhej ne ere sepse u be nje goditje dhe gjermanet e kishin zakon qe po t'i godisje do te merrnin hak si te thuash.
Ishte nje ligj lufte i shpallur i gjermaneve...
Absolut. Kjo mbante gjalle me sa duket moralin e gjermaneve qe te ndiheshin te pathyeshem, qe ne nuk na godasin ose po te na godasin do te paguheshin shume shtrenjte. U goditen nga njerez qe ende nuk u mesuan kurre dhe u hap fjala qe do te hidhej qyteti ne ere. Qyteti filloi te bombardohej nga tanket dhe pas nje ore a dy erdhen trupat. Ne fillim u godit pararoja. Pararoja u thye, kane qene te plagosur dhe te vdekur, ose kane bere sikur kane vdekur. Nga shtepia ime dukej gjithcka, gjysma e qytetit dhe une i kam pare me sy te gjithe nga dritarja, si erdhen tanket. Ata u vendosen perballe qytetit dhe filluan te kryejne ate qe u hap fjala dhe filluan te gjuajne ne periferi te qytetit per te zbritur drejt qendres, per ta rrenuar qytetin. Pastaj dikush u tha se e dorezoi qytetin. Nuk eshte marre vesh kurre se kush e ngriti nje cope te bardhe, nje carcaf te bardhe. U tha eshte e vertete. Nuk dihet. Njeriu qe e ngriti nuk dihet sepse njeriu qe e ngriti nuk mund ta thoshte pasi do te quhej nje njeri qe e dha qytetin me koke te vet. Por ka edhe nje mundesi tjeter qe vete gjermanet te thoshin se qyteti u vetedorezua dhe une e kam trajtuar ne nje mister artificial, pasi u be nje gje krejtesisht e pashpjegueshme. Qyteti u dorezua ose kjo shenje sherbeu per dorezimin e qytetit dhe kjo sherbeu qe gjermanet ta shnderronin ne nje ndeshkim me te lehte. Kapen ne 10 porta nga nje peng edhe kane zene peng 80 qytetare te cilet do te pushkatoheshin nese nuk do te dorezoheshin sipas tyre terroristet, ata qe qelluan.
Dhe 80 qytetaret qendronin te grumbulluar ne qender te qytetit...
Po, qendronin gati per t'u pushkatuar. Atehere ndodhi kjo darke e cuditshme, u degjua edhe muzike, ne shtepine e personazhit kryesor qe une e kam pershkruar, pasi une e kam shume afer. U hap fjala pastaj qe shtepine e doktorit, qe une e quaj Gurameto, e quaj keshtu sepse eshte nje personazh i krijuar artistikisht, ka pasur edhe reagime nga familja. Thane qe per darke te doktori eshte komandanti gjerman pasi kishin qene shoke shkolle, krejt si ne ato baladat e vjetra kur vellai njeh vellane prej kohesh. Keshtu ndodhi kjo ngjarje e cila nuk u shpjegua per vite me radhe ne menyre te ndryshme dhe nuk dihet se si qelloi qe pengjet u liruan gjate darkes.
Pengjet u liruan pa mbaruar darka?
Pengjet u liruar pa mbaruar nata.
A flitej ne femijerine tuaj per kete darke?
Ky ka qene ne shenimet e mia, une kam mjaft shenime, nje lloj depozite sic mbajne njerezit disa gjera te cmuara, disa unaza, pra kam disa shenime qe si cdo shkrimtar nje pjese i nxjerr dhe nje pjese nuk arrin t'i shkruaje. Te gjithe shkrimtaret kane. Fjala shenime eshte shume e varfer, ka disa embrione, disa tharma nga te cilat mund te lindin vepra ose do te mbeten te pakryera dhe nuk mund te dalin dot kurre.
Ju keni qene 7 vjec kur kjo histori ka ndodhur. Do te doja te dija se si ka qene perceptimi juaj. Si e kujtoni?
Me sa kujtohet, Gjirokastra ka perjetuar nje ankth. Ne fillim u tha qe do te hidhej ne ere sepse u be nje goditje dhe gjermanet e kishin zakon qe po t'i godisje do te merrnin hak si te thuash.
Ishte nje ligj lufte i shpallur i gjermaneve...
Absolut. Kjo mbante gjalle me sa duket moralin e gjermaneve qe te ndiheshin te pathyeshem, qe ne nuk na godasin ose po te na godasin do te paguheshin shume shtrenjte. U goditen nga njerez qe ende nuk u mesuan kurre dhe u hap fjala qe do te hidhej qyteti ne ere. Qyteti filloi te bombardohej nga tanket dhe pas nje ore a dy erdhen trupat. Ne fillim u godit pararoja. Pararoja u thye, kane qene te plagosur dhe te vdekur, ose kane bere sikur kane vdekur. Nga shtepia ime dukej gjithcka, gjysma e qytetit dhe une i kam pare me sy te gjithe nga dritarja, si erdhen tanket. Ata u vendosen perballe qytetit dhe filluan te kryejne ate qe u hap fjala dhe filluan te gjuajne ne periferi te qytetit per te zbritur drejt qendres, per ta rrenuar qytetin. Pastaj dikush u tha se e dorezoi qytetin. Nuk eshte marre vesh kurre se kush e ngriti nje cope te bardhe, nje carcaf te bardhe. U tha eshte e vertete. Nuk dihet. Njeriu qe e ngriti nuk dihet sepse njeriu qe e ngriti nuk mund ta thoshte pasi do te quhej nje njeri qe e dha qytetin me koke te vet. Por ka edhe nje mundesi tjeter qe vete gjermanet te thoshin se qyteti u vetedorezua dhe une e kam trajtuar ne nje mister artificial, pasi u be nje gje krejtesisht e pashpjegueshme. Qyteti u dorezua ose kjo shenje sherbeu per dorezimin e qytetit dhe kjo sherbeu qe gjermanet ta shnderronin ne nje ndeshkim me te lehte. Kapen ne 10 porta nga nje peng edhe kane zene peng 80 qytetare te cilet do te pushkatoheshin nese nuk do te dorezoheshin sipas tyre terroristet, ata qe qelluan.
Dhe 80 qytetaret qendronin te grumbulluar ne qender te qytetit...
Po, qendronin gati per t'u pushkatuar. Atehere ndodhi kjo darke e cuditshme, u degjua edhe muzike, ne shtepine e personazhit kryesor qe une e kam pershkruar, pasi une e kam shume afer. U hap fjala pastaj qe shtepine e doktorit, qe une e quaj Gurameto, e quaj keshtu sepse eshte nje personazh i krijuar artistikisht, ka pasur edhe reagime nga familja. Thane qe per darke te doktori eshte komandanti gjerman pasi kishin qene shoke shkolle, krejt si ne ato baladat e vjetra kur vellai njeh vellane prej kohesh. Keshtu ndodhi kjo ngjarje e cila nuk u shpjegua per vite me radhe ne menyre te ndryshme dhe nuk dihet se si qelloi qe pengjet u liruan gjate darkes.
Pengjet u liruan pa mbaruar darka?
Pengjet u liruar pa mbaruar nata.
A flitej ne femijerine tuaj per kete darke?
Flitej po. Te gjithe prisnin qe doktori te denohej pasi kur erdhen ne qytet partizanet, duhet te kete pasur telashe here pas here. Ishte nje kirurg jashtezakonisht i degjuar, kishte mbaruar ne Gjermani, ishte teper i njohur dhe e mbaj mend personalisht. Madje me kujtohet qe mbante nje kapele bavareze, e kishte kete te drejte, nuk e hiqte, ishte tipike gjermane. Vajzen e tij e kam pasur ne klase, kishte nje autoritet te padiskutuar ne qytet. Vecanerisht i sublimuar. Cuditerisht qe ishte edhe nje Gurameto i vogel, nje doktor tjeter, qe quhej i vogli. Quheshin i madhi dhe i vogli.
Qe eshte tipike per jeten e Gjirokastres dhe te provinces...
Po, pikerisht. Kjo eshte baza. Kjo nuk mund te ndodhte fare, mund te ishte edhe krijuar, por me sa duket dicka keshtu ka qene.
Ka dicka nga Doruntina, nga miti i saj ne kete roman?
Nga baladat e shume popujve ajo eshte nje legjende shume e njohur, lidhur me nje te vdekur qe vjen ne darke. Fakti qe nje njeri vjen ne darke dhe mbeti e pashpjeguar ardhja e tij, une atehere ketu perfitova, fuqia e artit dhe ketu ligjet e tij e marrin ne dore subjektin.
Qe eshte tipike per jeten e Gjirokastres dhe te provinces...
Po, pikerisht. Kjo eshte baza. Kjo nuk mund te ndodhte fare, mund te ishte edhe krijuar, por me sa duket dicka keshtu ka qene.
Ka dicka nga Doruntina, nga miti i saj ne kete roman?
Nga baladat e shume popujve ajo eshte nje legjende shume e njohur, lidhur me nje te vdekur qe vjen ne darke. Fakti qe nje njeri vjen ne darke dhe mbeti e pashpjeguar ardhja e tij, une atehere ketu perfitova, fuqia e artit dhe ketu ligjet e tij e marrin ne dore subjektin.
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Wed Dec 03, 2008 12:36 am
Nuk ishte nje person real, ishte hija, pavaresisht se e kujt i ishte...
Ishte apo s'ishte vertete shoku i tij, ishte apo s'ishte gjalle shoku i tij ne ate kohe, hetimi eshte shume interesant, hetimi gati-gati konkurron me nje legjende boterore. Qe eshte e njohur sidomos ne boten gjermanike, por edhe ne substratin e vjeter evropian, kudo.
Si ka qene Gjirokastra ne lufte? Gjirokastra ne kujtimet e nje femije 4, 5, 6, 7, 8 vjec deri ku ka mbaruar lufta.
Ka qene me te vertete teatri i luftimeve. Vete vendosja e shtepive, si nje llozhe dhe prej Gjirokastres mund te shikoje nje pjese te luftes dhe ka nje sekret lufta, kur e sheh me sy eshte me pak e tmerrshme se kur e perjeton ne bodrum. Une e kam perjetuar ne Vietnam kur kam qene, ne kulmin e bombardimeve, ishte me mire te ishe perjashta, qe t'i shikoje me sy dhe dukeshin te vegjel dhe gati-gati e kontrolloje me sy rrezikun, me mire se sa te ishe ne bodrum.
Kete pershtypje kam pasur edhe une nga udhetimet ne Irak, Afganistan, Kosove, Maqedoni, kur ka qene lufte, gjithmone lufta eshte me pak e rrezikshme kur je prane saj se sa kur e sheh nga televizori.
Po, por edhe nga shtepia kur e shikoja, shikoja ushtrite qe leviznin, ushtrite greke drejt veriut, levizte revanshi italian kunder grekeve, bombardonin anglezet aviacionin italian dhe une e kam pershkruar kete, i dija te gjithe avionet...
Madje ju keni shkuar nje varg momental ne te cilen thoni se brezi juaj i njeh avionet nga zhurma por jo emrat e zogjve...
Ështe e vertete.
Nje pyetje tjeter qe lidhet me jeten e Gjirokastres ne ate kohe. Ju lidhni Gjirokastren relativisht te re te asaj kohe, me Gjirokastren otomane, me perfaqesues te vjeter, zyrtare, qe ishin kthyer atje dhe qendronin per nje fare kohe.
vijon
Ishte apo s'ishte vertete shoku i tij, ishte apo s'ishte gjalle shoku i tij ne ate kohe, hetimi eshte shume interesant, hetimi gati-gati konkurron me nje legjende boterore. Qe eshte e njohur sidomos ne boten gjermanike, por edhe ne substratin e vjeter evropian, kudo.
Si ka qene Gjirokastra ne lufte? Gjirokastra ne kujtimet e nje femije 4, 5, 6, 7, 8 vjec deri ku ka mbaruar lufta.
Ka qene me te vertete teatri i luftimeve. Vete vendosja e shtepive, si nje llozhe dhe prej Gjirokastres mund te shikoje nje pjese te luftes dhe ka nje sekret lufta, kur e sheh me sy eshte me pak e tmerrshme se kur e perjeton ne bodrum. Une e kam perjetuar ne Vietnam kur kam qene, ne kulmin e bombardimeve, ishte me mire te ishe perjashta, qe t'i shikoje me sy dhe dukeshin te vegjel dhe gati-gati e kontrolloje me sy rrezikun, me mire se sa te ishe ne bodrum.
Kete pershtypje kam pasur edhe une nga udhetimet ne Irak, Afganistan, Kosove, Maqedoni, kur ka qene lufte, gjithmone lufta eshte me pak e rrezikshme kur je prane saj se sa kur e sheh nga televizori.
Po, por edhe nga shtepia kur e shikoja, shikoja ushtrite qe leviznin, ushtrite greke drejt veriut, levizte revanshi italian kunder grekeve, bombardonin anglezet aviacionin italian dhe une e kam pershkruar kete, i dija te gjithe avionet...
Madje ju keni shkuar nje varg momental ne te cilen thoni se brezi juaj i njeh avionet nga zhurma por jo emrat e zogjve...
Ështe e vertete.
Nje pyetje tjeter qe lidhet me jeten e Gjirokastres ne ate kohe. Ju lidhni Gjirokastren relativisht te re te asaj kohe, me Gjirokastren otomane, me perfaqesues te vjeter, zyrtare, qe ishin kthyer atje dhe qendronin per nje fare kohe.
Pikerisht ata i jepnin qytetit per femijet, per artistet e ardhshme, per ta para boten te pasqyruar me te pasur nga ajo qe ishte. Sepse ishin banore te jashtezakonshem, flisnin nje shqipe te jashtezakonshme, kishin nje veshje te jashtezakonshme...
Cdo te thote kishin nje veshje te jashtezakonshme?
Mbanin ato zhgunet e vjetra, dekoratat i vinin here-here, kishin zakone zoterinjsh. Gjirokastra ishte jo otomane, por bizantino-otomane, ishin te perzier te dy botet. Dihej ndikimi i forte i Bizantit qe gjithashtu ka ndikuar ne perandorine otomane, por sidomos ishte zona tipike bizantine afer Greqise. Ne keto shtepi kishte nje perzierje te cuditshme, nje zotnilleku otoman, perzier me nje fare me te vjeter, me universale, kishte njerez te cuditshem, maniak te cuditshem. Kishte njerez qe kishin alfabete sekrete.
Ju e keni pershkruar kete. Ishte reale kjo?
Reale, krejtesisht. Kishte shtepi qe komunikonin me njera-tjetren me kalime te nendheshme qe nuk diheshin pse ishin bere. Qe ishin rrjedhoje me njera-tjetren apo nje grindje qe ishte kthyer ne te kunderten. Une tani qe kam shkuar ne shtepine time, arkitekti me tregoi qe kishte zbuluar kalimin e nendheshem te shtepise sone. Une s'e kam ditur. Une dija qe ne shtepi kishim nje burg familjar.
Kush e perdorte?
Nuk dihej pse perdorej kjo. Si duket ishte ajo marredhenia e nderlikuar e klanit familjar me shtetin. Shtepia ishte nje lloj minishteti te vogel. Ajo kishte nje burg te vetin ne ate kohe.
Nuk perdorej ne ate kohe?
Jo, ai e kishte rikonstruktuar te gjithe, nje kthine qe nuk kishte porte, por zbritej me litar dhe qe i burgosuri i hamendesuar do te zbriste me litar dhe do te ngjitej me litar kur t'i mbaronte denimi. Kam pyetur gjyshen time nese eshte denuar dikush, por nuk mbante mend asgje. Thoshin per stergjyshen tone qe ishte futur vete, e kam pershkruar ne nje liber, a eshte e vertete apo jo s'e di, apo ishte nje legjende urbane sepse ne shtepi te tilla ka histori te qene dhe te pa qene.
Si shpjegohet ky univers i tille brenda nje qyteti kaq te vogel dhe provincial?
Ështe vertete ndoshta i pa hetuar mire, i pahulumtuar mire ende. Une tani pashe dhomat qe gjate meremetimeve o lindin dhoma te tjera, ose zhdukeshin disa, kishte mjedise shume te nderlikuara. Ishte absurde qe te jetonin ne Gjirokaster 6 veta me nje shtepi sepse nuk ishte ajo tradite patriarkale qe te gjithe vellezerit te jetonin bashke, ato ndaheshin. Shpesh shtepite kishin dy krahe, njeri vella hynte nga nje krah dhe tjetri nga krahu tjeter. Nje shenje megallomanie, shenje absurditeti.
Gjithsesi ju s'e dinit qe ne shtepine tende kishit nje burg, nje hapsane, ju nuk e dinit dhe qe kishit edhe nje kalim te nendheshem te cilin ju e zbuluat tani.
Nuk e dija, arkitekti tani sapo ma tregoi para disa ditesh. Ende ai po e hulumton dhe se shpejti do te me tregoje se ku te dergonte kalimi i nendheshem.
Nuk e dinin as ne shtepi?
Cdo te thote kishin nje veshje te jashtezakonshme?
Mbanin ato zhgunet e vjetra, dekoratat i vinin here-here, kishin zakone zoterinjsh. Gjirokastra ishte jo otomane, por bizantino-otomane, ishin te perzier te dy botet. Dihej ndikimi i forte i Bizantit qe gjithashtu ka ndikuar ne perandorine otomane, por sidomos ishte zona tipike bizantine afer Greqise. Ne keto shtepi kishte nje perzierje te cuditshme, nje zotnilleku otoman, perzier me nje fare me te vjeter, me universale, kishte njerez te cuditshem, maniak te cuditshem. Kishte njerez qe kishin alfabete sekrete.
Ju e keni pershkruar kete. Ishte reale kjo?
Reale, krejtesisht. Kishte shtepi qe komunikonin me njera-tjetren me kalime te nendheshme qe nuk diheshin pse ishin bere. Qe ishin rrjedhoje me njera-tjetren apo nje grindje qe ishte kthyer ne te kunderten. Une tani qe kam shkuar ne shtepine time, arkitekti me tregoi qe kishte zbuluar kalimin e nendheshem te shtepise sone. Une s'e kam ditur. Une dija qe ne shtepi kishim nje burg familjar.
Kush e perdorte?
Nuk dihej pse perdorej kjo. Si duket ishte ajo marredhenia e nderlikuar e klanit familjar me shtetin. Shtepia ishte nje lloj minishteti te vogel. Ajo kishte nje burg te vetin ne ate kohe.
Nuk perdorej ne ate kohe?
Jo, ai e kishte rikonstruktuar te gjithe, nje kthine qe nuk kishte porte, por zbritej me litar dhe qe i burgosuri i hamendesuar do te zbriste me litar dhe do te ngjitej me litar kur t'i mbaronte denimi. Kam pyetur gjyshen time nese eshte denuar dikush, por nuk mbante mend asgje. Thoshin per stergjyshen tone qe ishte futur vete, e kam pershkruar ne nje liber, a eshte e vertete apo jo s'e di, apo ishte nje legjende urbane sepse ne shtepi te tilla ka histori te qene dhe te pa qene.
Si shpjegohet ky univers i tille brenda nje qyteti kaq te vogel dhe provincial?
Ështe vertete ndoshta i pa hetuar mire, i pahulumtuar mire ende. Une tani pashe dhomat qe gjate meremetimeve o lindin dhoma te tjera, ose zhdukeshin disa, kishte mjedise shume te nderlikuara. Ishte absurde qe te jetonin ne Gjirokaster 6 veta me nje shtepi sepse nuk ishte ajo tradite patriarkale qe te gjithe vellezerit te jetonin bashke, ato ndaheshin. Shpesh shtepite kishin dy krahe, njeri vella hynte nga nje krah dhe tjetri nga krahu tjeter. Nje shenje megallomanie, shenje absurditeti.
Gjithsesi ju s'e dinit qe ne shtepine tende kishit nje burg, nje hapsane, ju nuk e dinit dhe qe kishit edhe nje kalim te nendheshem te cilin ju e zbuluat tani.
Nuk e dija, arkitekti tani sapo ma tregoi para disa ditesh. Ende ai po e hulumton dhe se shpejti do te me tregoje se ku te dergonte kalimi i nendheshem.
Nuk e dinin as ne shtepi?
Ndoshta e dinin dhe s'ma tregonin.
Si ka qene jeta e nje femije ne nje shtepi me hapsane me nje kalim te nendheshem...
Ishte shume stimulonte per fantazine artistike. Dhomat ishin nje pjese qe nuk banoheshin, per nje femije ishin disa te ndaluara te hyje. Si duket gjate luftes nuk ishin meremetuar dhe dy dhoma ishin te ndaluara, ishin me trare kryq dhe ndaloheshin te hyje.
Dhe nuk hyte kurre sa ishit femije?
Nuk kam hyre. Tani arkitekti po i ben vete.
Nuk ishit kurioz?
Po, por tani eshte duke i mbaruar.
C'forme po merr shtepia juaj ne Gjirokaster?
Ate forme qe ka qene, ka pasur fotografi. Arkitekti eshte nje fqinj i imi dhe e njihte shume mire, qe kur ne ikem dhe e braktisem dhe ikem ne Tirane. Kemi lene shume dhe me tha qe ka marre djepin qe jemi rritur ne dhe do ta vendosim aty.
Kur ju pyeta c'forme do te marre, e kisha fjale te cfare lloji muzeumi?
Une nuk e di. Une ia kam falur qytetit, bashkise, prej kohesh. Ata te bejne cfare te duan.
Si shpjegohet qe nje univers kaq i vogel ne nje province te tille te beje te bashkejetoje ish-funksionar te larte te perandorise otomane te cilet vazhdimisht kane qene besnik te kesaj perandorie dhe te behet djepi ku lindi lideri komunist i kohes?
Si ka qene jeta e nje femije ne nje shtepi me hapsane me nje kalim te nendheshem...
Ishte shume stimulonte per fantazine artistike. Dhomat ishin nje pjese qe nuk banoheshin, per nje femije ishin disa te ndaluara te hyje. Si duket gjate luftes nuk ishin meremetuar dhe dy dhoma ishin te ndaluara, ishin me trare kryq dhe ndaloheshin te hyje.
Dhe nuk hyte kurre sa ishit femije?
Nuk kam hyre. Tani arkitekti po i ben vete.
Nuk ishit kurioz?
Po, por tani eshte duke i mbaruar.
C'forme po merr shtepia juaj ne Gjirokaster?
Ate forme qe ka qene, ka pasur fotografi. Arkitekti eshte nje fqinj i imi dhe e njihte shume mire, qe kur ne ikem dhe e braktisem dhe ikem ne Tirane. Kemi lene shume dhe me tha qe ka marre djepin qe jemi rritur ne dhe do ta vendosim aty.
Kur ju pyeta c'forme do te marre, e kisha fjale te cfare lloji muzeumi?
Une nuk e di. Une ia kam falur qytetit, bashkise, prej kohesh. Ata te bejne cfare te duan.
Si shpjegohet qe nje univers kaq i vogel ne nje province te tille te beje te bashkejetoje ish-funksionar te larte te perandorise otomane te cilet vazhdimisht kane qene besnik te kesaj perandorie dhe te behet djepi ku lindi lideri komunist i kohes?
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Wed Dec 03, 2008 12:37 am
Thuhej se Gjirokastra ishte djepi komunist i kohes. Madje sikur te fitonin ballistet atje do te ishin po aq te fuqishem sa komunistet, sikur te ishte lobi gjerman ose italian, ekzistonin te gjitha mundesite.
Si ishte kontakti i Gjirokastres me vendet e tjera te botes?
Ishte nje rrezatim nga ky qytet, kishte dhene shume jurist dhe ata sigurisht kur ktheheshin sillnin udhetar tipike nga ata qe sillnin lajme, histori dhe ndihesh kjo prurje. Nga nje ane ishte superprovincial dhe nga nje ane nuk ishte aspak provincial, kishte dicka qendrore, i kishte te dyja. Ishte nje qytet i mbyllur, por nga ana tjeter kishte dicka te brendshme dhe te habitshme, qe merrte e jepte me boten.
Menyra se si perceptohet ne veprat qe ju i sillni ne menyre teper interesante...
Ne qytet ku flitej kryesisht per politiken e jashtme boterore.
Si shpjegohet nje vend qe nuk kishte asnje influence?
Ishte kjo mendoja nje cike groteske.
Si ishte kontakti i Gjirokastres me vendet e tjera te botes?
Ishte nje rrezatim nga ky qytet, kishte dhene shume jurist dhe ata sigurisht kur ktheheshin sillnin udhetar tipike nga ata qe sillnin lajme, histori dhe ndihesh kjo prurje. Nga nje ane ishte superprovincial dhe nga nje ane nuk ishte aspak provincial, kishte dicka qendrore, i kishte te dyja. Ishte nje qytet i mbyllur, por nga ana tjeter kishte dicka te brendshme dhe te habitshme, qe merrte e jepte me boten.
Menyra se si perceptohet ne veprat qe ju i sillni ne menyre teper interesante...
Ne qytet ku flitej kryesisht per politiken e jashtme boterore.
Si shpjegohet nje vend qe nuk kishte asnje influence?
Ishte kjo mendoja nje cike groteske.
Dhe plakat flisnin per politikat e jashtme?
Absolutisht po, te gjitha shtepite flisnin. Per sa i perket politikes se jashtme, afer meje ka qene familja Fico, e cila nxori ministrin te Jashtem me te shquar te Shqiperise.
Nderkohe personazhi kryesor per ju, Gurameto i madh, familja e doktor Labovitit thoshte qe ngjashmeria eshte e madhe, por nuk eshte real...
Nuk kam te drejte ta gjykoj nje gje te tille. Ështe normale qe kur vjen per puna per familjet e tyre nuk jane te detyruara te hyjne ne jeten e letersise, ku jeta hyn ne makinen e letersise dhe del ndryshe, si hyne personazhe te ndryshme dhe dalin ndryshe. Tani nese ato kane te drejte qe njeriu i tyre te mos duket ashtu fare. Por nga ana tjeter ai ishte nje martir dhe duhet t'i pranojne te dyja. Duke pranuar kete, duhet t'i pranojne te dyja, fati i tij nuk ishte ai qe kisha shkruar une ne pjesen e dyte.
Kur shkuat ne Gjirokaster, si ju priten?
Sapo kishte dale, sapo kishte filluar te lexohej. Ështe e kuptueshme sepse kur lexohet ate qe ka ndodhur per qytetin tend, eshte traumatike per banoret qe jetojne ne nje qytet te mbyllur, sepse Gjirokastra eshte e mbyllur.
Kontaktet me ta si ishin, ka nje kod mes jush?
Une nuk i kam dhene rendesi kesaj gjeje. Por konstatova qe njerezit ishin te mencur si me pare. Une shkova ne takim me nje kureshtje qe jane aq te mencur sac kane qene.
Do te doja te perqendrohesha tek vepra juaj. "Onufri" po boton vepren tuaj te plote, qe eshte nje nga me te mirat ne Shqiperi qe une kam pare, shume luksoz. Perse botohet nje veper e tille?
Ështe nje dhurate qe e ben koha. Ka arsye sepse eshte arsye e te qenit, sepse duhet bere. Nuk ka shkrimtar ne bote qe kur i paraqitet ky rast te mos ndjeje nje gezim.
Ështe hera e dyte qe botohet vepra juaj e plote?
Ështe e katerta. Per here te pare eshte botuar ne Kosove. Dhjete vellime.
Ne cilin vit?
Me 1980 dhe parathenien e ka bere Ibrahim Rugova. Ishte thjesht shkrimtar dhe studiues dhe as qe mendohej se do te behej President. Ishte nje botim luksoz, ishte nje befasi. Isha i ftuar dhe 2 muaj e gjysme me pas filloji ngjarja tragjike e prillit te 1981.
Vepra e dyte eshte botuar nga shtepia botuese Naim Frasheri?
Po, ishte nje botim qe i behej te gjithe shkrimtareve, barazimi ishte princip numer nje i kohes. E treta ishte e shtepise botuese franceze qe e botoi vepren time ne dy gjuhe. Ishte teper e rralle qe nje shkrimtar t'i botohej me gjuhen e vendit ku botohej dhe gjuhen origjinale. Ishte nje nder per mua.
Dhe me nje cilesi shume te mire...
Shume te larte, meqenese behet nje liber ne vit, une pata rast ta shikoj nga ana teknike, nga ana gjuhesore, artistike, te evitoj te shmang perseritje. Ky nuk mund te behej pa qene botimi ne shqip. Une kam punuar ne ate per 12 vjet, botimi francez eshte serioz.
Absolutisht po, te gjitha shtepite flisnin. Per sa i perket politikes se jashtme, afer meje ka qene familja Fico, e cila nxori ministrin te Jashtem me te shquar te Shqiperise.
Nderkohe personazhi kryesor per ju, Gurameto i madh, familja e doktor Labovitit thoshte qe ngjashmeria eshte e madhe, por nuk eshte real...
Nuk kam te drejte ta gjykoj nje gje te tille. Ështe normale qe kur vjen per puna per familjet e tyre nuk jane te detyruara te hyjne ne jeten e letersise, ku jeta hyn ne makinen e letersise dhe del ndryshe, si hyne personazhe te ndryshme dhe dalin ndryshe. Tani nese ato kane te drejte qe njeriu i tyre te mos duket ashtu fare. Por nga ana tjeter ai ishte nje martir dhe duhet t'i pranojne te dyja. Duke pranuar kete, duhet t'i pranojne te dyja, fati i tij nuk ishte ai qe kisha shkruar une ne pjesen e dyte.
Kur shkuat ne Gjirokaster, si ju priten?
Sapo kishte dale, sapo kishte filluar te lexohej. Ështe e kuptueshme sepse kur lexohet ate qe ka ndodhur per qytetin tend, eshte traumatike per banoret qe jetojne ne nje qytet te mbyllur, sepse Gjirokastra eshte e mbyllur.
Kontaktet me ta si ishin, ka nje kod mes jush?
Une nuk i kam dhene rendesi kesaj gjeje. Por konstatova qe njerezit ishin te mencur si me pare. Une shkova ne takim me nje kureshtje qe jane aq te mencur sac kane qene.
Do te doja te perqendrohesha tek vepra juaj. "Onufri" po boton vepren tuaj te plote, qe eshte nje nga me te mirat ne Shqiperi qe une kam pare, shume luksoz. Perse botohet nje veper e tille?
Ështe nje dhurate qe e ben koha. Ka arsye sepse eshte arsye e te qenit, sepse duhet bere. Nuk ka shkrimtar ne bote qe kur i paraqitet ky rast te mos ndjeje nje gezim.
Ështe hera e dyte qe botohet vepra juaj e plote?
Ështe e katerta. Per here te pare eshte botuar ne Kosove. Dhjete vellime.
Ne cilin vit?
Me 1980 dhe parathenien e ka bere Ibrahim Rugova. Ishte thjesht shkrimtar dhe studiues dhe as qe mendohej se do te behej President. Ishte nje botim luksoz, ishte nje befasi. Isha i ftuar dhe 2 muaj e gjysme me pas filloji ngjarja tragjike e prillit te 1981.
Vepra e dyte eshte botuar nga shtepia botuese Naim Frasheri?
Po, ishte nje botim qe i behej te gjithe shkrimtareve, barazimi ishte princip numer nje i kohes. E treta ishte e shtepise botuese franceze qe e botoi vepren time ne dy gjuhe. Ishte teper e rralle qe nje shkrimtar t'i botohej me gjuhen e vendit ku botohej dhe gjuhen origjinale. Ishte nje nder per mua.
Dhe me nje cilesi shume te mire...
Shume te larte, meqenese behet nje liber ne vit, une pata rast ta shikoj nga ana teknike, nga ana gjuhesore, artistike, te evitoj te shmang perseritje. Ky nuk mund te behej pa qene botimi ne shqip. Une kam punuar ne ate per 12 vjet, botimi francez eshte serioz.
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Wed Dec 03, 2008 12:38 am
Sa volume do te jene?
Te gjithe do te jene te plote, por jo te fryre ne menyre artificiale.
Do ta kete te gjithe vepren tuaj brenda?
Pothuajse.
Cfare mbetet jashte?
Gjera te parendesishme fare. Duke filluar nga veprat e mia kryesore. Deri tek romani im qe ka marre namin si i keq, "Dasma".
Do te perfshihen brenda dhe poezi te plota apo vetem poezi te zgjedhura?
Vete koha do ta seleksionoje dhe do t'i beje si te parendesishme. Ne poezi dihet se skarciteti eshte shume i madh.
Po publicistika?
Jo, do te kete disa vepra kryesore. Ështe nje veper ne fund te fundit eshte e zgjedhur. Nuk ka vepra qe te jene perjashtuar se jane botuar ne komunizem.
Ne ate qe ju quajtet ripunim i vepres eshte thjesht redaktimi apo revizionim i vepres?
Me kete eshte bere nje spekulim. Une kam bere ate qe ben cdo shkrimtar. Kur ka rast qe t'i shikon qe ke nje dobesi, e heq, kur ka motive te perseritura i heq. Absolutisht nuk ka per ndryshim politik.
Ne kete veper perfshihen 3 tregime te reja te pabotuara me vete...
Po.
Nuk keni vendosur t'i botoni vetem, do t'i fusni vetem ne veper?
Po.
Pse kane mbetur kaq kohe pa u botuar?
Sepse i kisha botuar vone. Nje eshte "Darka e gabuar", njeri eshte nje roman qe eshte botuar ne France, "Aksidenti".
Ka rend kronologjik?
Po, padyshim. Nuk mund te rend kronologjik absolut sepse nje veper mund te kaloje ne disa vite kur nderkaq mund te kaloje nje tjeter dhe ti nuk e din se ke te vesh perpara dhe prapa.
Te gjithe do te jene te plote, por jo te fryre ne menyre artificiale.
Do ta kete te gjithe vepren tuaj brenda?
Pothuajse.
Cfare mbetet jashte?
Gjera te parendesishme fare. Duke filluar nga veprat e mia kryesore. Deri tek romani im qe ka marre namin si i keq, "Dasma".
Do te perfshihen brenda dhe poezi te plota apo vetem poezi te zgjedhura?
Vete koha do ta seleksionoje dhe do t'i beje si te parendesishme. Ne poezi dihet se skarciteti eshte shume i madh.
Po publicistika?
Jo, do te kete disa vepra kryesore. Ështe nje veper ne fund te fundit eshte e zgjedhur. Nuk ka vepra qe te jene perjashtuar se jane botuar ne komunizem.
Ne ate qe ju quajtet ripunim i vepres eshte thjesht redaktimi apo revizionim i vepres?
Me kete eshte bere nje spekulim. Une kam bere ate qe ben cdo shkrimtar. Kur ka rast qe t'i shikon qe ke nje dobesi, e heq, kur ka motive te perseritura i heq. Absolutisht nuk ka per ndryshim politik.
Ne kete veper perfshihen 3 tregime te reja te pabotuara me vete...
Po.
Nuk keni vendosur t'i botoni vetem, do t'i fusni vetem ne veper?
Po.
Pse kane mbetur kaq kohe pa u botuar?
Sepse i kisha botuar vone. Nje eshte "Darka e gabuar", njeri eshte nje roman qe eshte botuar ne France, "Aksidenti".
Ka rend kronologjik?
Po, padyshim. Nuk mund te rend kronologjik absolut sepse nje veper mund te kaloje ne disa vite kur nderkaq mund te kaloje nje tjeter dhe ti nuk e din se ke te vesh perpara dhe prapa.
Pse nuk e keni perfshire publicistiken?
Ato qe jane kryesore do te jene. Per shembull, eshte "Ditari i Kosoves". Me me vlere do te jene.
Nje lexues i juaji dhe cdo qytetar qe do ta kete, duke pasur keto vepra ka veprat tuaja ne biblioteken e tij?
Po, me keto po. Kjo eshte vepra me serioze, me e plote dhe sic e ka quajtur parathenesi Mark Marku, kjo eshte botim testamentar, ky qe duhet ta le une.
Nese ju do te keni ne keto kohe krijimtari tjeter do te kete nje volum te 21-te?
Nuk besoj se do te kem, ndoshta.
Si?
S'ka ndonje gje, po ta kem, vellim te 21 s'do te kete. Por do te kete nje apendiks, me 4 vellime, me kureshti, pjese te pabotuara, sinopse, plane, ato jane shpesh shume interesante sidomos per studiuesit. Vepra te lena pergjysme. Per shembull, "Perbindeshi im" ka dy versione, nje qe e kam botuar nga fundi i komunizmit dhe i pari qe eshte botuar dhe eshte ndaluar, per shembull, ai do te behet ne apendiks, ai eshte botuar ne nje reviste dhe kurre ne nje liber.
Kur do te botohet ky apendiks?
Menjehere. Keshtu qe, po te kete nje veper te re do te futet brenda saj.
Kalojme ne disa ceshtje qe megjithese nuk kane lidhje me vepren, jane koherente, te diteve te fundit. Ju jeni shprehur publikisht me shikimin me realist te figures se Skenderbeut...
Une nuk jam perfshire ne debat, por gjate takimit ne Gjirokaster me kane pyetur dhe kam dhene nje pergjigje shume te shkurter, ky nuk eshte debat qe ka lindur tani, por ka shume vite qe zhvillohet ne Shqiperi, e kam quajtur nje turp dhe mendoj se eshte nje turp.
A ka nje himnizim, krijimin e nje miti se sa nje figure reale...
Perkundrazi, ai vazhdon te jete i nenvleftesuar.
Ne c'sens?
Ne te gjitha senset. Ai eshte padyshim figura me e madhe shqiptare, me e madhja ne Ballkan, pa asnje diskutim. Po ju them nje shembull, homologu i tij, eshte hungarez, nuk eshte fare aq i famshem sa Skenderbeu. Rrezatimi i tij, po ta shikosh neper bibliotekat e botes eshte shume here me i madh. Ja ku jane dy heronj qe jane te dy aleat, nuk eshte thyer as njeri dhe as tjetri. Per nje kureshtje, Ponjadi ka bere luften e dyte te Kosoves qe nuk e permend asnje njeri. Pas luftes se pare, eshte bere nje beteje e dyte dhe ballkanasit nuk u bashkuan, ajo lufte vazhdoi deri ne fund. Prandaj Skenderbeu eshte figura me e plote, eshte njeriu qe ktheu, krijoi nje vizion te ri ne Ballkan, eshte nje vizionar i ri ne Ballkan, e ktheu veshtrimin ballkanik drejt Evropes perendimore, ketu eshte rendesia e tij dhe ketu eshte arsyeja perse luftohet.
Ato qe jane kryesore do te jene. Per shembull, eshte "Ditari i Kosoves". Me me vlere do te jene.
Nje lexues i juaji dhe cdo qytetar qe do ta kete, duke pasur keto vepra ka veprat tuaja ne biblioteken e tij?
Po, me keto po. Kjo eshte vepra me serioze, me e plote dhe sic e ka quajtur parathenesi Mark Marku, kjo eshte botim testamentar, ky qe duhet ta le une.
Nese ju do te keni ne keto kohe krijimtari tjeter do te kete nje volum te 21-te?
Nuk besoj se do te kem, ndoshta.
Si?
S'ka ndonje gje, po ta kem, vellim te 21 s'do te kete. Por do te kete nje apendiks, me 4 vellime, me kureshti, pjese te pabotuara, sinopse, plane, ato jane shpesh shume interesante sidomos per studiuesit. Vepra te lena pergjysme. Per shembull, "Perbindeshi im" ka dy versione, nje qe e kam botuar nga fundi i komunizmit dhe i pari qe eshte botuar dhe eshte ndaluar, per shembull, ai do te behet ne apendiks, ai eshte botuar ne nje reviste dhe kurre ne nje liber.
Kur do te botohet ky apendiks?
Menjehere. Keshtu qe, po te kete nje veper te re do te futet brenda saj.
Kalojme ne disa ceshtje qe megjithese nuk kane lidhje me vepren, jane koherente, te diteve te fundit. Ju jeni shprehur publikisht me shikimin me realist te figures se Skenderbeut...
Une nuk jam perfshire ne debat, por gjate takimit ne Gjirokaster me kane pyetur dhe kam dhene nje pergjigje shume te shkurter, ky nuk eshte debat qe ka lindur tani, por ka shume vite qe zhvillohet ne Shqiperi, e kam quajtur nje turp dhe mendoj se eshte nje turp.
A ka nje himnizim, krijimin e nje miti se sa nje figure reale...
Perkundrazi, ai vazhdon te jete i nenvleftesuar.
Ne c'sens?
Ne te gjitha senset. Ai eshte padyshim figura me e madhe shqiptare, me e madhja ne Ballkan, pa asnje diskutim. Po ju them nje shembull, homologu i tij, eshte hungarez, nuk eshte fare aq i famshem sa Skenderbeu. Rrezatimi i tij, po ta shikosh neper bibliotekat e botes eshte shume here me i madh. Ja ku jane dy heronj qe jane te dy aleat, nuk eshte thyer as njeri dhe as tjetri. Per nje kureshtje, Ponjadi ka bere luften e dyte te Kosoves qe nuk e permend asnje njeri. Pas luftes se pare, eshte bere nje beteje e dyte dhe ballkanasit nuk u bashkuan, ajo lufte vazhdoi deri ne fund. Prandaj Skenderbeu eshte figura me e plote, eshte njeriu qe ktheu, krijoi nje vizion te ri ne Ballkan, eshte nje vizionar i ri ne Ballkan, e ktheu veshtrimin ballkanik drejt Evropes perendimore, ketu eshte rendesia e tij dhe ketu eshte arsyeja perse luftohet.
Po luftohet apo historiografia po perpiqet te tregoje aspektin e tij me irealist?
Absolutisht jo. Cfare do me thene aspektin e tij jorealist? Cfare duhet te themi per heroinen e Frances, Zhan Dark, ka qene nje vajze 16 vjece qe shikonte zera dhe degjonte vizione, gjeja e pare qe mund te themi eshte qe nuk eshte serioze si figure. Cfare duhet te themi per personazhe te tille qe jane me pikepyetje. Megjithate popujt nuk shpejtojne t'i shkelmojne dhe t'i hedhim poshte.
A ju ka intriguar Skenderbeu ne femijeri?
Po.
A vazhdon t'ju intrigoje?
Po, sepse nuk ka qene e mbushur me mister dhe me ate boten fantastike feminore, ka qene figure qe ka qene shume prane historikes dhe reales, dhe per femijet natyrisht eshte me pak interesant se sa figurat e krijuara nga letersia plot enigma dhe mister, me vone i kam kuptuar permasat e tij. Nuk kuptohet arsyeja pse ne duhet te veme ne pikepyetje Skenderbeun kur asnje popull nuk e ben kete. Nuk ka mit te Skenderbeut te demshem. Per shembull, kane rumunet nje hero, Drakulen, me sa duket eshte kunderthenes i gjithi, me sa duket ka qene nje luftetar kunder perandorise osmane, saqe pjesa e eger e humbi pjesen e tij heroike dhe Evropa e njeh si nje gje monstruoze. Po ta kishte Skenderbeu nje ane te tille do te humbte. Por nuk kemi asnje arsye. Pse akuzohet? Polemika ka kohe. Problemi eshte ketu, qe Shqiperia ka njerez te tille qe thone se Skenderbeu ishte negativ ne historine shqiptare sepse ai ngriti doktrinen e rezistences, e qendreses. Ne me turqit do te kalonim me mire po te mos kishim Skenderbeun, ketu ndahen. Domethene ne Shqiperi, per turpin e kombit, po tentohet per te krijuar nje filozofi te roberise, doktrine te roberise, nderkohe ne jemi shqiptar, por edhe gjysme rober. Ne jemi i vetmi popull ne Evrope qe rrezikojme te damkosemi me nje turp te tille, te themi qe kemi qene te pushtuar pra, jemi identifikuar si ato prodhimet biologjike te modifikuar. Perse nuk u modifikuan greket, rumunet sllavet, pse ne duhet te modifikohemi?
Zoti Kadare, nuk dua t'i hyje debatit qe keni pasur per identitetin e shqiptareve sepse eshte nje ceshtje qe keni trajtuar dhe shume i gjate. Por do te doja te trajtoja ceshtjen e ketyre diteve, qe lidhet me 100 vjetorin e Kongresit te Manastirit, nje eveniment ku nje grup shqiptaresh, shume pak njerez, te iluminuar vendosen alfabetin latin dhe shikimin e nje Shqiperie krejtesisht orientale, dhe e izoluar ende pjese e perandorise otomane drejt Evropes. Si e gjykoni?
Pikerisht kjo eshte nje nga ato gjerat e ndritura qe ka bere, ose ky grup elitar i Shqiperise te gjeje prerjen natyrale te Shqiperise, nuk krijuan ata prirje artificiale, ajo prirje ishte te kombi shqiptar. Por prirja ishte e pergjumur pas nje terrori te gjate 500 vjecar. A e dini cdo te do thote 500 vjet te mos kete shkolle nje popull? Ishte i vetmi popull ne Ballkan qe iu ndaluar gjuha dhe shkollat. Turqia nuk ua ndaloi te tjereve. Ajo zgjodhi kete vend, do ta turqizoje Shqiperine dhe shqiptaret qe kujtonin se ishin me te favorizuar, shqiptaret ishim me te diskriminuar nga te gjithe, truri i kombit shqiptar pesoi nje tragjedi. Tre vjet pa shkolle te jete nje popull eshte nje tragjedi, 500 vjet pa shkolle. Nderkohe kam nje shkrimin tim, ne fund te shekullit te XIX, ne Shqiperi kishte 3000 shkolla, 1200 shkolla publike turke, 1200 private greke, 300 shkolla bullgare, greke dhe nje shkolle shqip dhe ajo iu vra drejtori, Pandeli Sotiri dhe u mbyll. Pse te gjitheve u lejuan. Pse do te na duken ne per cudi kjo perandori nje mikeshe e madhe per ne.
Absolutisht jo. Cfare do me thene aspektin e tij jorealist? Cfare duhet te themi per heroinen e Frances, Zhan Dark, ka qene nje vajze 16 vjece qe shikonte zera dhe degjonte vizione, gjeja e pare qe mund te themi eshte qe nuk eshte serioze si figure. Cfare duhet te themi per personazhe te tille qe jane me pikepyetje. Megjithate popujt nuk shpejtojne t'i shkelmojne dhe t'i hedhim poshte.
A ju ka intriguar Skenderbeu ne femijeri?
Po.
A vazhdon t'ju intrigoje?
Po, sepse nuk ka qene e mbushur me mister dhe me ate boten fantastike feminore, ka qene figure qe ka qene shume prane historikes dhe reales, dhe per femijet natyrisht eshte me pak interesant se sa figurat e krijuara nga letersia plot enigma dhe mister, me vone i kam kuptuar permasat e tij. Nuk kuptohet arsyeja pse ne duhet te veme ne pikepyetje Skenderbeun kur asnje popull nuk e ben kete. Nuk ka mit te Skenderbeut te demshem. Per shembull, kane rumunet nje hero, Drakulen, me sa duket eshte kunderthenes i gjithi, me sa duket ka qene nje luftetar kunder perandorise osmane, saqe pjesa e eger e humbi pjesen e tij heroike dhe Evropa e njeh si nje gje monstruoze. Po ta kishte Skenderbeu nje ane te tille do te humbte. Por nuk kemi asnje arsye. Pse akuzohet? Polemika ka kohe. Problemi eshte ketu, qe Shqiperia ka njerez te tille qe thone se Skenderbeu ishte negativ ne historine shqiptare sepse ai ngriti doktrinen e rezistences, e qendreses. Ne me turqit do te kalonim me mire po te mos kishim Skenderbeun, ketu ndahen. Domethene ne Shqiperi, per turpin e kombit, po tentohet per te krijuar nje filozofi te roberise, doktrine te roberise, nderkohe ne jemi shqiptar, por edhe gjysme rober. Ne jemi i vetmi popull ne Evrope qe rrezikojme te damkosemi me nje turp te tille, te themi qe kemi qene te pushtuar pra, jemi identifikuar si ato prodhimet biologjike te modifikuar. Perse nuk u modifikuan greket, rumunet sllavet, pse ne duhet te modifikohemi?
Zoti Kadare, nuk dua t'i hyje debatit qe keni pasur per identitetin e shqiptareve sepse eshte nje ceshtje qe keni trajtuar dhe shume i gjate. Por do te doja te trajtoja ceshtjen e ketyre diteve, qe lidhet me 100 vjetorin e Kongresit te Manastirit, nje eveniment ku nje grup shqiptaresh, shume pak njerez, te iluminuar vendosen alfabetin latin dhe shikimin e nje Shqiperie krejtesisht orientale, dhe e izoluar ende pjese e perandorise otomane drejt Evropes. Si e gjykoni?
Pikerisht kjo eshte nje nga ato gjerat e ndritura qe ka bere, ose ky grup elitar i Shqiperise te gjeje prerjen natyrale te Shqiperise, nuk krijuan ata prirje artificiale, ajo prirje ishte te kombi shqiptar. Por prirja ishte e pergjumur pas nje terrori te gjate 500 vjecar. A e dini cdo te do thote 500 vjet te mos kete shkolle nje popull? Ishte i vetmi popull ne Ballkan qe iu ndaluar gjuha dhe shkollat. Turqia nuk ua ndaloi te tjereve. Ajo zgjodhi kete vend, do ta turqizoje Shqiperine dhe shqiptaret qe kujtonin se ishin me te favorizuar, shqiptaret ishim me te diskriminuar nga te gjithe, truri i kombit shqiptar pesoi nje tragjedi. Tre vjet pa shkolle te jete nje popull eshte nje tragjedi, 500 vjet pa shkolle. Nderkohe kam nje shkrimin tim, ne fund te shekullit te XIX, ne Shqiperi kishte 3000 shkolla, 1200 shkolla publike turke, 1200 private greke, 300 shkolla bullgare, greke dhe nje shkolle shqip dhe ajo iu vra drejtori, Pandeli Sotiri dhe u mbyll. Pse te gjitheve u lejuan. Pse do te na duken ne per cudi kjo perandori nje mikeshe e madhe per ne.
Ka pikerisht nje nostalgji?
Pikerisht kjo nostalgji per Skenderbeun eshte nje nostalgji otomaniste sepse historiografia otomane e quan Skenderbeun renegate dhe tradhtar. Renegatet tane shqiptare kane te njejtin vleresim per te, figure negative, e keqe qe ka tradhtuar Shqiperine. Kjo eshte e verteta, nuk eshte ky debati i fundit, ky eshte bisht i tij.
Nobelin e fundit e ka fituar Le Kezjo, nje shkrimtar francez, dukshem me pak i konsideruar se sa ju. Si shpjegohet qe i vini rrotull ketij cmimi dhe nuk mund ta fitoni?
Nuk besoj se cmimi i Nobelit mund te shpjegohet, sepse eshte veshtire t'i afrohesh te vertetes, nuk besoj se ka nje arsye te percaktuar, eshte nje gershetim rrethanash.
A eshte e vertete qe nje ish-ambasador shqiptar ka derguar ne jurine e Nobelit nje leter ku kerkonte qe te mos u jepej ky cmim?
Ju e pate ne gazete, mua ma bene kete pyetje ne Gjirokaster, une thashe po. Pati nje reagim nga ambasadori. Pastaj nje diplomate dhe shkrimtare, Natasha Lako, qe ka punuar atje, ka perpunuar nje material te madh qe e shpjegon kete gjeresisht, nuk ishte thjesht nje leter. Nuk e kam kuptuar kurre, ka qene nje propagande qe vazhdoi gjate, une e pashe ne shtypin suedez, nuk eshte e vertete ajo qe thote ai.
Quhej Bashkim Kokalari ne mos gaboj...
Po. Ai mund te mos kete bere letren por ka bere nje propagande me shume se sa leter.
Kush ishte arsyeja?
Nuk e di, nuk e njoh. Pas deshmise se Natasho Lakos. ai e pranoi ne heshtje ate qe ka bere.
A ka pasur raste te tjera?
Ka gjithmone me shqiptare, ndodhin keto, por nuk besoj se jane themelore.
Ju kane shqetesuar?
Keto te krijojne nje merzi te keqe, nje merzi ku njerezit tuaj nuk duan qe te fitosh. Por nuk besoj se vertete ka ndikuar. Mundet se Shqiperia ne ato kohe sapo permbysi komunizmin dhe ndoshta ne kete kah mund te kete ndikuar sepse ka folur si nje perfaqesues i nje demokracie. Pak me vone ai ka ikur dhe ka kerkuar azil politik.
A ndiheni optimist sa here ktheheni ne Shqiperi, apo perkundrazi?
Te dyja jane, nje dite duket keshtu, nje dite thua ku erdha, nje dite thua sa mire qe erdha. Kam pyetur njerezit dhe me kane thene te njejten gje, me sa duket kjo eshte tablo mikse e Shqiperise, rrezatimi i saj keshtu eshte.
Pikerisht kjo nostalgji per Skenderbeun eshte nje nostalgji otomaniste sepse historiografia otomane e quan Skenderbeun renegate dhe tradhtar. Renegatet tane shqiptare kane te njejtin vleresim per te, figure negative, e keqe qe ka tradhtuar Shqiperine. Kjo eshte e verteta, nuk eshte ky debati i fundit, ky eshte bisht i tij.
Nobelin e fundit e ka fituar Le Kezjo, nje shkrimtar francez, dukshem me pak i konsideruar se sa ju. Si shpjegohet qe i vini rrotull ketij cmimi dhe nuk mund ta fitoni?
Nuk besoj se cmimi i Nobelit mund te shpjegohet, sepse eshte veshtire t'i afrohesh te vertetes, nuk besoj se ka nje arsye te percaktuar, eshte nje gershetim rrethanash.
A eshte e vertete qe nje ish-ambasador shqiptar ka derguar ne jurine e Nobelit nje leter ku kerkonte qe te mos u jepej ky cmim?
Ju e pate ne gazete, mua ma bene kete pyetje ne Gjirokaster, une thashe po. Pati nje reagim nga ambasadori. Pastaj nje diplomate dhe shkrimtare, Natasha Lako, qe ka punuar atje, ka perpunuar nje material te madh qe e shpjegon kete gjeresisht, nuk ishte thjesht nje leter. Nuk e kam kuptuar kurre, ka qene nje propagande qe vazhdoi gjate, une e pashe ne shtypin suedez, nuk eshte e vertete ajo qe thote ai.
Quhej Bashkim Kokalari ne mos gaboj...
Po. Ai mund te mos kete bere letren por ka bere nje propagande me shume se sa leter.
Kush ishte arsyeja?
Nuk e di, nuk e njoh. Pas deshmise se Natasho Lakos. ai e pranoi ne heshtje ate qe ka bere.
A ka pasur raste te tjera?
Ka gjithmone me shqiptare, ndodhin keto, por nuk besoj se jane themelore.
Ju kane shqetesuar?
Keto te krijojne nje merzi te keqe, nje merzi ku njerezit tuaj nuk duan qe te fitosh. Por nuk besoj se vertete ka ndikuar. Mundet se Shqiperia ne ato kohe sapo permbysi komunizmin dhe ndoshta ne kete kah mund te kete ndikuar sepse ka folur si nje perfaqesues i nje demokracie. Pak me vone ai ka ikur dhe ka kerkuar azil politik.
A ndiheni optimist sa here ktheheni ne Shqiperi, apo perkundrazi?
Te dyja jane, nje dite duket keshtu, nje dite thua ku erdha, nje dite thua sa mire qe erdha. Kam pyetur njerezit dhe me kane thene te njejten gje, me sa duket kjo eshte tablo mikse e Shqiperise, rrezatimi i saj keshtu eshte.
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Thu Dec 04, 2008 11:39 pm
Shkrimtari i madh shqiptar, rrëfehet në spektaklin e njohur "E Diell", në "Top Channel" Shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare, në një rrëfim të gjatë dje, në spektaklin e njohur "E Diell", në "Top Channel", foli për Gjirokastrën, vendlindjen e tij, librin, lirinë, shqiptarët, Parisin etj. Megjithatë, përgjigjet e tij ndaj pyetjeve të prezantuesit të njohur, Adi Krasta, ishin në vetvete edhe një rrëfim fantastik për veten.
Dua të besoj që unë bëj pjesë tek ata që do të mundohen t‘i tregoj publikut elemente të vogla, në dukje të parëndësishme, por njerëzit herë pas here pyesin në ambientet e tyre private për Ismail Kadarenë. Fjala vjen... për shembull, Selman Ruzhdi ka shkruar që Ismail Kadare, Andriç, Markezi, janë të lidhur ngushtë me fatin e kombeve të tyre. Mua më duket shumë e fortë kjo dhe e vendos në vështirësi një shqiptar?
Koha kur shkrimtarët humbin shumë nga kjo ka kaluar. Zakonisht në Ballkan, shkrimtarë të njohur dhe që kanë marrë përsipër rolin e misionarit, kanë humbur shumë nga arti i tyre, d.m.th. kanë flijuar artin e tyre për hir të këtij roli. Është përgjithësisht një barrë e rëndë për letërsinë dhe është dëmtuese.
Në një intervistë të rëndësishme tuajën, që më ka impresionuar, më ka bërë përshtypje për vërtetësinë e patosin me të cilin ju keni folur, keni thënë një shprehje që më ka mbetur në mendje: "Unë nuk kam kontratë me popullin shqiptar për të qenë një njeri i mirë". Le të themi që kjo më ka befasuar dhe ka qenë një përgjigje e shkëlqyer. Në fakt, a ka një kontratë, sidoqoftë?
Nuk besoj se e kam thënë saktësisht kështu, për të qenë njeri i mirë. Nuk e di, diçka... Kam thënë që s‘kam një kontratë për të bërë këtë apo atë gjë që do ky popull. Këtë mund ta kem thënë. Madje, kam shtuar se, nuk jam zgjedhur me vota, se një shkrimtar nuk mund të zgjidhet me vota dhe nuk ka asnjë detyrim, para askujt, veçse ka detyrim para ndërgjegjes së vet, artit të vet në radhë të parë. Këtë e kam thënë, sepse shpeshherë nga shkrimtarët kërkohen gjëra të pamundura, kërkohet që ata t‘i përshtaten atij mendimi që ka lexuesi apo populli për ta. Po të ndodhte kjo, mendoj se do të ishte e mirë për ata, por ndoshta katastrofë për shkrimtarët.
Mund të konsiderohet që shkrimtari, me lirinë e tij i vë pak njerëzit e zakonshëm në një farë shqetësimi "sa i lirë është ai", përderisa krijon aq shumë dhe ka një përmasë të madhe?
Natyrisht që i vë. Shkrimtari i vë për disa gjëra, krijon ndoshta dhe acarim te njerëzit. I vë për disa gjëra të rëndësishme. Një nga ato është, p.sh., që shkrimtari në vendet totalitare quhet një fajtor, fakti që është shkrimtar quhet fajtor, sepse ai është individ që punon pa u konsultuar dhe këshilluar me askënd. Nuk përgjigjet para askujt, në qoftë se është shkrimtar i denjë për këtë emër dhe kjo gjë bie në kundërshtim me mendësitë që kanë këto lloj vendesh totalitare. Populli mësohet ta shikojë shkrimtarin si njeri-fajtor potencial dhe ai, e do, edhe e lexon dhe e përgjon nga ana tjetër. Kjo ka ndodhur me të gjithë shkrimtarët e shquar në ato vende që janë vërtet totalitare, ku ata mund të kenë mungesa në lirinë e tyre.
Kam lexuar një parathënie të një libri tuaj, shkruar nga një koleg që e respektoj, i cili kishte shkruar një gjë plotësisht të vërtetë: Ismail Kadare, që në momentet e para ka qenë një shkrimtar i pazakontë. Dhe kjo nuk më çudit. Por unë kam një pyetje për ju. Keni qenë ju një djalosh i pazakontë le të themi njëzet e ca vjeçar... Çfarë ju dallonte nga shokët tuaj?
Kjo varet nga qytetet ku kam jetuar, ku kam qenë. Deri në moshën 17 vjeç e gjysmë, kur kam mbaruar gjimnazin, kam jetuar në qytetin tim të lindjes, Gjirokastër. Natyrisht është një qytet allasoj, gjysmë i mençur, gjysmë i marrë dhe ndoshta kam përfituar nga kjo. Pastaj kam qenë student në Tiranë, ku ka qenë tjetër jetë, më pas student në Moskë, po një tjetër jetë. Kështu që jeta ime, ajo që thoni ju "djalosh", ka qenë në tri qytete të ndryshme, në tri tablo të ndryshme, që nuk i bashkonte asgjë.
Keni qenë ndër djemtë e zgjedhur, le të themi, në kuptimin që të bëni përshtypje, që të bini në sy, krijoni një lloj kurioziteti te miqtë dhe shokët, një lloj xhelozie...
Kjo po, sepse kur kam botuar librin e parë kam qenë në klasën e tretë gjimnaz dhe në atë kohë po të botoje një libër... e kam botuar në ‘53 ose ‘54, diçka e tillë. Librin e kam çuar kur kam qenë në klasë të tretë dhe ka dalë kur kam qenë në klasë të katërt. Në universitet kam qenë shkrimtar i njohur. Ndërkaq kam botuar librin e dytë kur isha në vitin e dytë dhe vetvetiu krijohet një njohje e tillë. Në Moskë gjithashtu... Libri im i parë i botuar jashtë shtetit, në Moskë kur kam qenë student. Zakonisht botimi im i parë quhen botimet në Francë, por në fakt nuk është e vërtetë. Kam pasur 2-3 botime në vende të tjera, por meqë ato botime nuk luajtën asnjë rol, apo jo të rëndësishëm për njohjen time ndërkombëtare, janë harruar tani.
Ju përmendet Gjirokastrën. Maks Velo është shprehur se kur ne e pyesim çfarë produkti është Kadare, ai thotë se Kadare nuk është një produkt shqiptar, nuk është një produkt francez, por është një produkt gjirokastrit. Tani ia vlen t‘ju bëhet një pyetje. Sa për qind gjirokastrit keni mbetur?
Maksin e kam mik, thotë gjëra shumë të mençura, por këtu nuk ka kuptim nocioni i shkrimtarit gjirokastrit ose jo. S‘është e vërtetë që jam produkt gjirokastrit. Sigurisht qyteti i lindjes luan një rol të jashtëzakonshëm, sikurse luan fëmijëria, sikurse luan shtëpia ku je rritur. Do të thosha se më shumë se qyteti vetë, ose bashkë me qytetin ka luajtur rol shtëpia ime, që ishte tipike e qytetit dhe që mendoj se luante rol për çdo njeri. Një shtëpi si të gjitha ato shtëpitë gjirokastrite, me atë arkitekturën e saj të brendshme, me pazakonshmërinë e saj, sigurisht që e zhvillonte mendjen e njeriut në drejtime të papritura. Pa qenë shkrimtar, mund të ishe thjesht qytetar, por mendja jote punonte në mënyrë artistike, ose në një mënyrë artistike që është afër delirantes, që është shumë e pakontrolluar.
Para disa ditësh ju u kthyet në Gjirokastër dhe e vizituat shtëpinë tuaj. Çfarë ndjesie morët, kur shikuat një shtëpi, që kam përshtypjen e njihni mirë. Dhe e dyta, ka një vend në atë shtëpi që e njihni vetëm ju, një e ndarë, një gjë mbrapa që hapet, një kanatë, që ka qenë sekreti juaj personal?
Natyrisht ka... Ka qenë një vend, meqë muret e shtëpisë kanë qenë të trasha, ku doja të mbyllesha, në një dritare që ishte në mur, e cila kishte një pjesë të qelqtë, kishte një kanatë që mbyllej nga brenda dhe në mes ishte gati një metër gjerësi. Kur isha i vogël më dukej si një kabinet shumë intim të mbyllesha aty. Ndodhej në katin e tretë, kishte dhe pamje të bukur. Atje kisha vënë dhe një ndenjëse të vogël, se mbaj mend mirë në ishte ndonjë tryezë a një gjë e sajuar në formë tryeze dhe aty kisha qejf të lexoja, apo të shkarravisja. Ato ishin shkrimet e para si të thuash.
Ju u kthyet në Gjirokastër këto kohë me një qejf, me një dëshirë, apo kishte diçka që sikur e bënte shumë pak ndoshta të komplikuar rivajtjen në shtëpinë tuaj?
Kisha njëfarë kohe që kisha vendosur se duhej të shkoja, sepse arkitekti i shtëpisë, i cili po e rikonstrukton, pasi ajo ka qenë shkatërruar dhe vitet e fundit kishte pësuar një fatkeqësi, donte të shikoja se çfarë kishte bërë. Pak a shumë e ka rindërtuar dhe donte patjetër që ta shihja. I kisha dhënë fjalën dhe kështu që e pashë shtëpinë time të komentuar nga arkitekti, i cili e njihte shumë mirë, sepse është nga lagjja. Arkitekti im banonte, jetonte në rrugën më të çuditshme të qytetit, në atë që quhet "Sokaku i të marrëve", ku në fund të saj, isha unë dhe zakonisht njerëzit që banojnë atje. Ndërsa tani i kam vënë re që e kanë me qejf, meqë thuhet se turistët tregojnë interes për këtë emër të çuditshëm, që nuk e shpjegon asnjeri pse është vënë, sepse atje mund të shkonte vetëm një i marrë, të ecte, apo sepse atje mund të ketë banuar, mund të kenë qenë banorët e çmendur, ose për ndonjë arsye tjetër.
Vetë jam kurioz, çfarë e shtyn atë popullatë të jetë cinike?
Ajo që quhet cinike, mendoj unë, më tepër se cinizëm është një ftohtësi në pamjen e gjërave. Ky qytet është dalluar për njëfarë rezerve, për një farë rezervimi të shfaqjeve të emocionit. E kam shkruar edhe në librat e mi, që Gjirokastra dhe gjirokastritët e mbanin veten për më të mençurit e Shqipërisë dhe besonin se ishin ashtu. Kështu që, kishin një pikëpamje të tyre për botën. Madje njëherë, kur kemi diskutuar, kam shkruar që ato gratë e vjetra, duke pirë kafenë, përdornin dylbitë, shikonin peizazhin dhe kjo quhej kafe me dylbi dhe njëherë u komentua kështu: këto janë gra me pikëpamje.
Me pikëpamje ishin, madje të zgjeruar...
Po, po, kjo gjë ishte e rrallë në Shqipëri për kohën, bëhet fjalë për gratë që kishin qenë vajza, ose gra të vjetra në kohën e Perandorisë Osmane. Gratë me pikëpamje nuk ishin kaq të shpeshta në perandori.
Të bën përshtypje që Gjirokastra në vetvete, pikërisht për këto arsye shumë interesante, ka pasur njëlloj izolacionizmi, sikur nuk përzihej me pjesën tjetër, njëri-tjetrin e ndihmojnë sidomos kur janë në qytete të tjera dhe menjëherë të vjen natyrshëm të bësh një pyetje: Në fakt është e kërcënuar Gjirokastra prej një lloj greqizmi që vjen nga poshtë?
Kjo është një gjë shumë kundërthënëse. Mund të duket kështu sot, por në kohën kur unë kam qenë atje, adoleshent, fëmijë, ka qenë e kundërta. Po të shikoje qytetin thoshe: si është e mundur që këtu banojnë vetëm njerëz të fisëm, ose në kuptimin me shtëpi të mëdha. Mendoje: ku janë të tjerët? Njerëzit e thjeshtë, pra nuk binin në sy. Një pjesë kishin pensione të larta dhe kishin prona në fshatrat afër, që ishin të banuara nga grekët, nga minoriteti grek. Kur isha fëmijë mendoja se Shqipëria e sundon Greqinë, sepse grekët punonin, ishin fshatarë, si të thuash, punonin në tokat e qytetarëve të Gjirokastrës, i kishin shtëpitë në tokat e gjirokastritëve dhe për mendësinë e qytetit, ishin si të thuash një popullatë e thjeshtë dhe ashtu ishin vërtet. Kjo ana senjorale e qytetit bashkuar me pronësinë, që ishte elementi ekonomik i rëndësishëm, krijonte idenë, sidomos te fëmijët e adoleshentët, që Greqia ishte nevojtare ndaj këtij qyteti, gjë që nuk ishte e vërtetë sigurisht, por kjo përshtypje krijohej. Plus kësaj, e gjithë kjo u shoqërua me një mjerim që i ra Greqisë gjatë luftës, ku mijëra e mijëra grekë, në zinë e luftës, kalonin në Shqipëri dhe kryesisht në Gjirokastër, të dërrmuar, të leckosur, lypnin për të ngrënë dhe kjo e theksoi edhe më tepër.
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Thu Dec 04, 2008 11:40 pm
Në çështje të marrëzisë, në "Darkën e Gabuar", ka personazhe shumë interesante, Remzi Kadareja, ju flisni pastaj për fisin e nënës suaj, të babait... Pra, më në fund vijnë Kadaretë në librat tuaj "fiction". Ia vlen të thuhet më në fund se pse nuk e keni bërë përpara dhe pse natyrshëm e bëtë tani?
Ndoshta është një emancipim i brendshëm i shkrimtarit që guxon të bëjë humor dhe me vetveten. Ne në Ballkan, sidomos në Shqipëri, kemi zakon që mburrim fisin. Natyrisht babai ishte shumë i mirë, mjaft zemërbardhë, shumë i mençur, gjyshi akoma më tepër, gjyshja një engjëll mbi dhe, tezet po ashtu, të gjithë. Unë prej kohësh kam pasur një... Asnjëherë nuk e kam bërë këtë glorifikim, gjithmonë kam qenë neutral me familjen time, asnjanës me fisin. Pastaj e kam çuar edhe më tej, më ka pëlqyer kjo gjë.
Mund të jetë pak anglosaksone ai vetëngacmimi, i cili luan një rol shumë pozitiv në pranimin nga të tjerët...
I çon përpara popujt, syri vetëkritik, mundësia, forca për të bërë humor me veten. Kurse tjetra është fatale, etja për lavdi e klanit të fisit, sidomos kur vjen në jetën moderne, shoqërore e politike. Kështu që tribalizmi është fatkeqësi e rëndë e një kombi.
Ju keni qenë një fëmijë i lumtur? Me cilin nga prindërit keni pasur raport më të mirë kur keni qenë i vogël?
Kur kam qenë i vogël nuk mund të them se kam qenë fëmijë i lumtur, por i qetë, i kënaqur, më kanë dashur shumë në familje. Nëna me një dashuri të drejtpërdrejtë, im atë me një dashuri të heshtur si të thuash. Ka qenë një njeri, nuk do të thosha i zymtë, por i përmbajtur, tamam ajo që thamë në fillim për gjirokastritët. Ishte shumë i... në atë rezervimin e tij, dashuria ishte edhe më e çmuar, si të thuash. Nuk mbaj mend kurrë të kem pasur me tim atë ndonjë përplasje. Ai ishte mjaft autoritar, por kur thonë se te shkrimtarët autoriteti i babait luan një rol negativ, këtë nuk e besoj fare. Ndoshta jam subjektiv. Ndoshta ka luajtur një rol të veçantë në marrëdhëniet tona, sepse qëkur isha i vogël kam filluar të botoj në shtyp vjersha ose proza, që 11 vjeç... dhe ajo krijon te fëmija njëfarë mistike të veçantë dhe më e çuditshmja ishte se në atë kohë Shqipëria përdorte sistemin e honorarëve sovjetikë, që ishin kolosale në krahasim me jetën e vendit.
Më kujtohet kur më dërgonin honorarët, kur nuk kisha të drejtë t‘i merrja se isha i vogël dhe nuk kuptoja çfarë ishin, babai më ka çuar në postë përdore, duke më thënë: Ç‘janë këto para, nga të vijnë ty? Pasi telegrami i kishte ardhur babait, ku thuhej se djalit tënd i ka ardhur një shumë parash nga Tirana. U habit, i thashë që nuk e di dhe më pyeste se si nuk e dija. Përdore më ka çuar në postë. Shkuam dhe unë nuk e kuptoja. Pastaj, pak më vonë e kuptova kur më çuan një letër, në të cilën më thoshin se më kishin dërguar një honorar për vjershat dhe për çudi, honorarët ishin të mëdhenj, sepse ne i kopjonim shumë sovjetikët në atë kohë. Në muaj mund të më vinin aq sa ishte rroga e babait, gjë që ishte groteske për një kalama akoma me pantallona të shkurtra, e për të cilat nuk kishte asnjë ide ku t‘i prishte.
Ku i mbanit ju paratë?
Në libra. Sipas ngjyrave. Në atë kohë në Gjirokastër nuk kishe mundësi të prishje para dhe nuk kisha asnjë ide apo nevojë. Dhe mua si fëmijë, mund të m‘i merrte familja, pasi mund t‘i hynin në punë, por mua nuk më duheshin.
Pak spitullaqe, në kuptimin, çfarë ndodh, ju nuk ju pëlqen të flisni për veten në vetë të parë dhe që mund ta dokumentoni një gjë?
Nuk kam fare paragjykime të tilla, jo po flas shumë për veten, jo po je modest, s‘je modest. Për mua këto janë nocione që nuk ekzkstojnë. Nuk ka kuptim. Çdo të thotë të jesh modest ose jo në letërsi? Se dikur është çmuar shumë modestia e shqiptarëve. Në kohën e socializmit është çmuar shumë. Të jeni modestë, na thonin.
Ndoshta jam i gabuar, por kam përshtypjen se ju e quani të kaluar marrëdhënien tuaj me poezinë, me poezinë tuaj le të themi...
Po. E para se është një proces i natyrshëm për shkrimtarin.
Mund të themi se ka vdekur poezia për Ismail Kadarenë apo qëndron diku e fshehtë?
Ndodh natyrshëm. Eshtë një dukuri jo e veçantë e imja ose e 2-3 shkrimtarëve. Eshtë pak a shumë e përgjithshme braktisja e poezisë. Eshtë një aftësi që braktis njeriu disa zakone në jetë, kryesisht shkrimtarët. Ashtu dhe brenda letërsisë, apo brenda universit braktisen disa zona.
Pra ju e dini në vetëvete që ka ndodhur një ndryshim dhe diçka tjetër?
Arsyeja kryesore është kjo, ana njerëzore. Arsyeja e dyte është se në të gjithë vendet socialiste ju bë një glorifikim acarues poezisë që për mua ishte i neveritshëm. Në të gjitha kontaktet, të pakta ishin, që kishim me gazetarët perëndimorë, kujtonim se do t‘i habisnim ata, duke iu thënë se tek ne poezia botohet me 100 mijë kopje tirazh. Dhe ngaqë në Perëndim poezia botohet në tirazh shumë të vogël dhe botuesit seriozë kanë vetëm nga 2-3 tituj ose nuk kanë fare dhe kjo është normale, ne mburreshim me të kundërtën. Siç ishte mbrapshti në të gjitha gjërat, ishte mbrapshti edhe në këtë gjë. Dhe në mënyrë fare të pahijshme pyetej, sa janë tirazhet në vendin tuaj, thuhej 3 mijë kopje. Ne thonim, tek ne janë zakonisht 30 mijë dhe populli i do shumë. Vetë shkrimtarët, vetë poetët i ngriotën një himn të pamerituar poezisë, duke thënë se ajo është pararojë e arteve. Në fakt, ishte pjesa më e dëmtuar e popzeisë shqipe, pjesa më e shkelur me këmbë. Ajo jo që nuk ishte pararojë, por mund të themi se nuk ishte as praparojë. Një pjesë e madhe e saj, ishte një gjë koti fare.
Ju kurrë nuk keni thënë, cili është shkrimtari juaj, aktualisht më i preferuar. Cili është ai që pëlqeni më shumë?
Nuk kam një shkrimtar të preferuar, prandaj nuk e kam thënë. Unë kam një shije të zakonshme.
Që shkon te cili emër?
Jo, unë kam shijen e zakonshme që ka njerëzimi për letërsinë e madhe. D.m.th., unë kam këtë mendim, që njerëzimi ka bërë shumë gabime në rrugëtimin e tij, nuk ka bërë kurrë një gabim, nuk ka harruar asnjë shkrimtar të madh pa e çmuar. Nuk ka gabime të njerëzimit, nuk ka kurrë, dikush të ngrihet të zbulojë një shkrimtar të 1200 vjetëve më parë. Ata që janë, janë zbuluar, ata janë vërtetë. Prandaj unë kam këtë shije që e ka vendosur njerëzimi. Prandaj e quajta të zakonshme. Mund të përdor dhe fjalën e rëndomtë por kjo është një shije e shëndetshme dhe shpesh qëllohen shkrimtarët që shfaqen me shije ekstravagante, d.m.th., që për të shokuar publikun apo bashkëbiseduesin... Unë do të përdorja një shkrimtar që nuk e ka dëgjuar njeri, po do të thonin... Prandaj unë kam zgjedhur të pëlqej gjithmonë majat e letërsisë.
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Thu Dec 04, 2008 11:41 pm
Ju e njihni shumë mirë kulturën, shpirtin, letërsinë franceze, për shkak të lidhjeve tuaja dhe faktit që jetoni në Paris. Cili nga personazhet që do t‘ju përmend, ju ka bërë më shumë kurioz, Bonaparti, Sharl Main, Rishelie apo Luk XIV? Apo asnjëri prej tyre?
Asnjëri prej tyre.
Nuk e di pse shpresova për Bonapartin...
Nga këta, në fakt është ai që të sjell mendime, qoftë dhe si figurë tragjike. Franca ka... në këtë rast nuk duhet të vihemi në rolin e atyre që sapo i përmenda për keq, por ka personalitete të tjerë më interesantë. Ka një grup shkrimtarësh që gjithmonë janë për t‘u admiruar dhe studiuar, ata që i quajmë shkrimtarët e mallkuar të saj, ata nuk kanë një që të jetë gjeni apo zotërues, por janë një grup, sepse fuqia e letërsisë shfaqet në dy mënyra, në një individ që është sundues, si dhe në grup sunduesish. P.sh. Italia e ka të skajshme, ka Dante Aligerin që nuk lëviz prej 750 vjetësh. Ai është një lloj sunduesi që i bën mirë Italisë, i bën dhe keq letërsisë disa herë, sepse mban në hije ende letërsinë. Fjala penngon nuk është e saktë, por në një farë mënyre dhe e dekurajon. Vendet e tjera e kanë ndryshe, mund ta kenë plejadë, plejadë sunduesish që për çudi janë brenda një kohe të shkurtër, të gjithë njëri pas tjetrit. Gjermania e ka ndryshe, ka dy sundues Gëte me Shilerin. Anglia është përpjekur të shpëtojë nga sundimi i Shekspirit, por nuk ka mundur dot, ka bërë shumë përpjekje, do të thoja të kota, gjë që s‘ishte e nevojshme. Dhe kështu zhvillohet edhe Franca që më pyetët. Disa herë ngre si shkrimtar të parë të sajin Viktor Hygo, që nuk është padyshim, është dhe s‘është, është nga ata që thamë, shkrimtar misionar, shkrimtar kombëtar, disa herë Molierin, se është natyrisht ajo epoka e vjetër që i jep më peshë, por prapë smund të themi se hyn në një elitë që mund të konkurojë me shekspirin, ose Danten, ose Servantesin ose ndonjë tjetër të madh.
Ju ka ndodhur ndonjëherë që ju të mbani mend dhe ndoshta ta lidhni me diçka, një admiruese tuajën?
Po, ka qëlluar, çdo shkrimtari i qëllon. Shkrimtari dhe mund të mos e thotë për të mos ulur rëndësinë ose peshën e vet, por është njerëzore.
D.m.th. nëse dikush do të donte që me një sharm të momentit do të donte ti bënte përshtypje Ismail Kadaresë, nuk është një kështjellë e paafrueshme, mund të bësh përshtypje tek ju në qoftë se ju gjendet çelësi i duhur?
Sigurisht, nuk ka pse të mos ndodhë. Unë nuk kam qejf të bëj një regramë enigmatikë të vetes. Njeriu është një qendje njerëzore dhe sado të mbajë peshën, sado të dojë të krijojë një maskë tjetër, është e kotë, është një lodhje e kotë. Mbajtja e një maske është lodhje. Edhe ai që e mban mendon të vijë ora e ta heqë atë.
Diskutohet shumë këto kohë në Shqipëri dhe në botë, një kërkesë që bëjmë ne për t‘u kuptuar më shumë në religjonin tonë, në besimin tonë fetar. Ju jeni Ismail Kadare, i lindur, ma do mëndja në një familje myslimane, jodomosdoshmërisht shumë praktikante?
Shumica e gjirokastritëve të qytetit tim janë bektashinj, që është një sekt mysliman. Edhe myslimanët në Gjirokastër janë jopraktikisht praktikantë, shumica më e madhe. Por shumica janë bektashinj, që nuk janë fare, pra që s‘kanë direkt lidhje. Pra, kanë një lidhje që janë në universin mysliman.
Janë quajtur bektashinjtë, si kristianë të fshehtë...në një lloj këndvështrimi, nga pëlqimet që kishin, donin ta revolucionarizonin islamin. Cila fe ju duket më simpatike, ose më moderne, ose më seksi, le të themi, në Shqipëri...
Vizioni im i botës niset nga... në radhë të parë, kjo gjë lidhet edhe me profesionin, vizioni im për botën niset nga kultura dhe kjo gjë lidhet me atë kulturë, që kjo fe do të ishte më e afërt, jo si fe, por si formacion kulturor dhe ideja ime ka qenë gjithmonë që, shqiptari mysliman, katolik dhe ortodoks, për mua janë në radhë të parë shqiptarë, pastaj janë pjesëtarë të feve që përmenda. Dhe do të shtoja që ata janë, njëkohësisht, në mënyrë të barabartë, evropianë. Dhe këtë nuk e them për të bërë komoditet, apo një lloj konformizmi, sepse kështu duhet, por kur kujtoj historinë e kulturës shqiptare, shkrimtarët e mëdhenj shqiptarë, në radhë të parë, sepse unë jam njeri i letërsisë dhe nuk dua të fsheh që ajo pjesë më intereson mua kryesisht, është krejt e besueshme që shkrimtarët që vinin nga zanafilla muslimane janë po aq evropianë, po aq modernë, janë po aq kulturalisht evropianë sa janë të tjerët. Në këtë rast, mendja do na thoshte se katolikët janë, meqenëse feja e tyre është... plus nderimit që ka si feja më e vjetër në Shqipëri, ka edhe atë përparësi që është, nga një logjikë normale njerëzore, e lidhur drejtëpërdrejtë me traditën perëndimore.
Por për mendimin tim, të dy fetë tjera kanë të njëjtën lidhje, në mos e kanë, na duket ne se nuk e kanë këto vite, shumë shpejt do të kenë të njëjtin ngjyrim evropian, sikurse kanë të njëjtin ngjyrim shqiptar. Nuk mund të thuhet se patriotët shqiptarë, kjo fjalë tani keqpërdoret në propagandën tonë, Shqipëria ka qenë e detyruar të ketë patriotë se ka qenë vend i sunduar, por të tallesh me patriotët shqiptarë do të thotë të jesh një shëmtirë morale. Shqipëria, duke pasur një histori të hidhur sundimi, natyrisht ka pasur shumë patriotë dhe ata kanë qenë në gjëndje natyrale. Pra nuk mund të thuash se patriotët shqiptarë myslimanë kanë qenë më të pakët nga zelli patriotik, ose nga heroizimi apo nga gjithçka, më të pakët se tjerët. Madje, do të thoja që edhe ortodoksët, që e kanë pak atë... një ngjyrim si të thuash që u është dhënë artificialisht si të afërt me Greqinë, nuk është as për ta një gjë e tillë. Prandaj unë e them me sinqeritet dhe me bindje të thellë, kur kujtoj p.sh., Konica. Mund të gjesh shkrimtar më evropianist se ai?! Mund të thuash p.sh. që një shkrimtar, nga ana e jashtme ishte tepër evropianist se Ernest Koliqi, është më thellë evropianist se Konica? Kurrsesi s‘mund ta thuash. Janë të dy të barabartë me këtë nocion, në lidhje me këtë referencë.
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Thu Dec 04, 2008 11:42 pm
Ne jetojmë në një periudhë globalizimi. Interneti është bërë një dashuri e përgjithshme. Në emër të tij ndodhin gjëra nga më të ndryshmet e çuditshmet. Ju qëllon që të navigoni në internet? E gjeni interesant?
Shumë rrallë. Unë jam i një brezi që ka lidhje të pakta me internetin. Ka njerëz që e kanë kapërcyer këtë, por unë nuk kam pasur nevojë për një gjë të tillë, ose më është dukur se nuk kam pasur nevojë. Shoh shtypin në internet...
Shkrimtarja amerikane, Shtein, Paund, Heminguej, e shumë të tjerë që kanë jetuar në Paris... E para thotë Parisi ka purifikuar gjuhën time zyrtare sepse sepse atje ne nuk flasim gjuhën tonë bazike, të rrëmujshme ashtu siç vjen, por e sofistikojmë nëpërmjet gjuhës frënge.
Kjo nuk ndodh më. Kjo ka ndodhur në vitet ‘30. Ishte një koloni shkrimtarësh amerikanë, jashtëzakonisht piktoreske dhe e fuqishme. Janë disa dukuri që nuk mund të përseriten. Ajo nostalgjia parisiane nuk mund të kuptohet pa ata. Ndërkaq në Paris ka shumë shkrimtarë të huaj që banojnë.
Ju keni jetuar gjatë në Paris. Ka diçka që po zbehet në Paris, apo ai është gjithmonë me ndriçim, me shkëlqim, dhe i kërkuar nga të tjerët?
Ka diçka që sipas mendimit të përgjithshëm, ka ndodhur një zbehje. Pas Luftës së Dytë Botërore kanë ndodhur disa zbehje në Evropë. I pari që u zbeh dhe ishte e logjikshme, ishte Berlini. Humbi një thesar evropian dhe botëror i kulturës. U thye në mes dhe Berlini ende nuk po e merr veten. Ajo qendër e madhe kultorure e meritonte të ishte e tillë. Eshtë duke e marrë veten dhe do ta marrë padyshim, por kush e ka njohur Berlinin në vitet ‘20 e ‘30, e qajnë me lot atë çfarë ka humbur. Edhe Parisi diçka ka humbur. Gjithë Evropa ka pësuar diçka pas Luftës së Dytë Botërore. E para ishte tronditja e luftës, e dyta ishte Lufta e Ftohtë që e ndoqi atë, çoroditja komuniste, e cila e tronditi në themel Evropën, ndikimi shumë i fortë i Lindjes, deri në rrëzimin e komunizmit, që erdhi më në fund.
Ju dëgjoni muzikë? Mund t‘ju përfytyrojë njeriu, një gjest tuajin, që sapo zgjoheni, shtrini krahët të gjeni stacionin e preferuar të radios?
Ndoshta jo. Mua më është hapur nami që Kadare nuk e do muzikën, por nuk është e vërtetë. Skam ç‘i bëj. Eshtë hera e parë që hapet ky muhabet. Por, në mënyrën time të të shkruarit, ma kanë thënë specialistë të muzikës, që përdor shpesh atë zhdërvjellim, atë procedim që mbron muzika. Ato lejtmotivet që shfaqen, ngrihen, zbehen, shfaqen... ulen... Siç duket është një dukuri patologjike e artit.
Ju e shihni veten tuaj në televizor? Nëse ka ndodhur, çfarë ndjesie keni kur e shihni Kadarenë duke marrë opjesë në një aktivitet ose duke dhënë intervistë...
Po të qëllojë ta shoh, e shoh, nuk ka ndonjë problem. Zakonisht kur jepet ndonjë emision ku unë nuk jam, jam i kënaqur por edhe pse jam, nuk është ndonjë hata.
Në një nga parathëniet e librave tuaj është folur për një shtysë që keni pasur vitet e fundit, për të bërë retushe artistike. Ka qenë një nevojë e juaja për të shprehur një gjë që e keni shprehur në një formë më të pasuruar?
Kjo është për fat të keq një nga kundërthënjet që ka letërsia me masat e lexuesve, të cilat nuk janë gjithmonë të mira, pavarësisht se paraqiten. Marrëdhëniet letërsi-popull janë shumë të dyshimta, d.m.th., nuk janë ashtu siç mendohet.
Dhe në këtë mes për letërsinë mund të thuhet që është aristokrate dhe pas e sërës që...
Mund të thuhen të gjitha ato që thatë ju, por që për letërsinë ka shumë paragjykime dhe kjo çështje është një nga ato mendime që s‘do doja ptë përdorja fjalën vulgare por që, janë aq të thjeshta sa përfundojnë te vulgarja. Eshtë një lloj budallallëku, sa kur vjen puna që shkrimtari, duhet apo nuk duhet, ka apo s‘ka të drejtë, të retushojë diçka në veten e vet, ose shumëçka.
Dhe menjëherë themi që shkrimtari ka të drejtë të bëjë ç‘të dojë...
Sigurisht. Derisa shkrimtari është i gjallë, mund ta përmbysë veprën e vet, si të dojë. Edhe duke marrë qortimin e të gjithëve është e drejta e tij, askush në botë nuk mund ta ndalojë. Ky është parimi numër një. Por ka një parim tjetër sigurisht, që shkrimtari, veprën e tij e ka publike, është në dorën e publikut për t‘u gjykuar dhe çdokush mund të konstatojë nëse ato ndryshime, retushe apo përkryerje që ai kërkon t‘i bëjë veprës së tij, janë të vërteta apo janë të kota, ka shkrimtarë që mund ta mund ta prishin veprën dhe kjo nuk përjashtohet por zakonisht, shkrimtarët e shquar në botë, shkrimtarët seriozë, përdorin të gjitha mundësitë për ta përpunuar veprën e tyre, kurdoherë që kanë raste. Eshtë një fat për shkrimtarin kur e bën. Dhe është një injorancë e tmerrshme kjo ndërhyrje. Në këtë rast do të përdorja fjalën turp për ata që ndërhyjnë. Ata që ndërhyjnë përbëjnë një turp dhe nuk kanë asnjë punë me letërsinë. Vepra e Balzakut është një retush montal dhe një çmontim i vazhdueshëm. Komedia njerëzore e tij është e pabesueshme po të studiohet se si e ka shkruar dhe si e ka parë, si e ka moduluar, rimoduluar prapë. Prandaj është turp, është një turp i madh të merresh me këtë. Dante Aligeri e ka punuar veprën e tij 20 vjet.
"Komedia hyjnore" e Dantes, përveç historisë dhe vlerave të saj, është dhe një histori përpunimi pafund. Kështu janë bërë dhe shumë vepra të mëdha të njerëzimit. Prandaj, të ngrihet një injorant dhe t‘i kërkojë shkrimtarit, t‘i fusë hundët e në punët e tij, nuk ka asnjë punë. Unë e quajta turp. Ai është një lexues masiv dhe pse është masiv, kujton se ka të drejtë. Prandaj vij prapë te çështja e votës dhe e zgjedhësve, nuk është si kodi zgjedhor, që të bëhet kështu dhe shkrimtari të ndërrojë, të bëhet ashtu dhe shkrimtari të përfitojë.
Ç‘raporte keni ju me "antipantizantët" tuaj?
Jam i detyruar të mësohem me ta.
Keni revoltë, keni inat?
Mund të më qëllojë që të kem, sidomos kur ka shumë pandershmëri që ata... ose në rastin kur ata e dinë që nuk është ashtu dhe ngulin këmbë për një problem të paqenë, e dinë që nuk është e vërtetë ajo që thonë, por megjithatë ngulin këmbë. Këtu fillon modeli i skajshëm i mungesës së ndershmërisë. Çdo njeriu në botë i bën përshtypje, mund t‘i bëjë më shumë, më pak, mund t‘i ndjellë neveri, përbuzje, revoltë. Të gjitha janë njerëzore.
vijon
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Agim Gashi Thu Dec 04, 2008 11:43 pm
Në Gjirokastër, në vizitën në qytetin tuaj, në shtëpinë tuaj, ju përmendet Nobelin në një këndvështrim të ri dhe vjen për herë të parë kaq hapur dhe do të diskutohet për herë të parë në publik. Ish-ambasadori i Shqipërisë në Suedi, i cili ka lobuar dhe ka shkruar letra kundër shkrimtarit shqiptar se cila është kandidatura më bindëse për të marrë Nobelin. Ç‘përfaqëson ambasadori Kokalari për ju?
S‘përfaqëson asgjë, ose përfaqëson diçka të kotë fare. Unë po t‘ju thoja tani që nuk e kam çarë kokën për të, do t‘u duhej si një afirmim mendjemadhësie. Unë mund t‘ua vërtetoj. Mungesa e mendjemadhësisë në këtë rast duket si e pavërtetueshme. Kjo histori ka ndodhur 14 vjet më parë, por unë nuk e kam thënë kurrë, sepse nuk e kam pasur në mendje. Qëlloi në Gjirokastër dhe më kanë pyetur. Dhe është hera e parë që e them. Duket që është hera e parë që qëlloi që e thashë pas 14 vjetësëh, do të thotë që unë nuk jam marrë me këtë gjë. As nuk i kam përmendur emrin ambasadorit dhe as... Ai vetë donte, si njeriu që e ka mizën nën kësulë dhe ka marrë një përgjigje të ashpër nga dikush tjetër, jo nga unë. Më pyetën për këtë gjë dhe thashe vetëm që është e vërtetë. Kjo është e vërtetë. Ka 14 vjet që e di dhe e di nga shtypi suedez e jo nga ndonjë thashethem. Eshtë krejtësisht e vërtetë. Ka qenjë një lobim kundër meje, kam pasur disa të tilla. Kam përmendur vetëm njërën nga këto, rastin kur ka pasur ceremoni të madhe në Paris, që praktikisht është bojkotuar nga Shqipëria, meqenëse lidhej me mua. Ka qenë më e madhja ceremoni që bëhet në Evropë.
D.m.th., ju nuk keni ndonjë lloj nervozizmi që Akademia Suedeze nuk po prononcohet të pakten pozitivisht apo në një formë elegante aristokratike lidhur me atë që ka ndodhur nën dhe, që të sabotohet marrja e çmimit Nobel të pritshëm?
Absolutisht jo, sepse ky nuk është një zakon. Akademia nuk e ka bërë kurrë, me askënd. Nuk është prononcuar as për ato mungesat e mëdha të atyre që kanë kandiduar, që kanë qenë për disa vjet rresht kandidatë dhe shumë shkrimtarë të mëdhenj. Pra nuk kam pse të kem pretendime unë ose ndonjë tjetër. Ka shumë shkrimtarë sot, që kur vjen puna e Nobelit i ngacmojnë të tjerët sesa ata vetë dhe duan a s‘duan i kap një nervozitet idiot disa herë sepse krijohet nga shtypi.
Ju do ta lexoni librin e Oliver Hienc Shmidit për Skënderbeun që është publikuar në Shqipëri?
Po të qëllojë rasti do ta lexoj, por nuk kam asnjë tundim po ose jo. Po që qëllojë të kem kohë, do ta lexoj. Eshtë një nga librat e panumër për Skënderbeun, kështu që s‘ka se si t‘i jepet një rëndësi. Objektivisht nuk e ka. Ka libra të panumërt për Skenderbeun. Para 10-15 vjetësh ka pasur 1200 tituj, tani duhet të jenë ndoshta 1700, 1800 tituj.
Mua, një nga librat tuaj, që mua më ka pëlqyer shumë, sepse vetë kam arritur ta vizualizoj në mënyrë modeste si djalë i ri, në nëntorin e një kryeqyteti, zonja e klasave të përmbysura, e merr mikeshën ose kunatën e saj dhe i thotë do dalim. Dhe kur ajo i thotë, jo se kam frikë, ajo i thotë duke përplasur bastunin: do të dalim tani, se dua të shoh sa poshtë kemi rënë. Çfarë përshtypje ju bën ju e djathta, të djathtët?
Përshtypja e parë është klasë e përmbysur, klasë e goditur, klasë e rrëzuar. Kemi jetuar të gjithë në komunizëm, që kjo klasë ka qenë me kokën e ulur dhe vetëvetiu ky popull në mënyrë instiktive, vihet në ndjenjë faji. Mu kujtua një detaj. Unë kam disa vepra të mijat që për çudi janë komentuar disa herë për të kundërtën. D.m.th janë argumentuar keq. Një nga argumentet ka qenë se ka përshkruar keq borgjezinë e madhe. Ka qenë krejt e kundërta. Unë për shembull, në romanin "Dimri i vetmisë së madhe" kam një zonjë dhe një nga kritikat shpesh është: ja, ka sulmuar. Eshtë e kundrta, është një figurë monumentale është një zonjë që pret, ditë e natë përgjon radion, a do të përmbyset ky komunizëm. Çfarë ka të keqe këtu, përkundrazi. Eshtë monumentale figura, sepse nuk them që kjo zonjë ka vjedhur, ka sharë apo është hileqare, them vetëm që kishte një pasion, pret a do rrëzohet komunizmi apo jo. Dhe prandaj është e çuditshme se si spekulantë, thonë ja zonja Nurihan. Eshtë dhe zonja tjetër që përmendet është në të njëjtën linjë. Unë i kam përmendur shpesh këta njerëz, që janë dënuar, u është ulur koka, që janë defiguruar, siç thotë ajo, "të shoh sa poshtë kemi rënë", sepse sigurisht, një klasë që mundet, e ka edhe këtë merak. Prandaj, si të thuash, Shqipëria është e çuditshme. Komentimi i letërsisë, disa herë është i papërfytyrueshëm.
Nëse ne, qytetarët e Shqipërisë, do të duhet të gjenim një argumentim sot, kur ka disa zhvillime të çuditshme dhe interesante, pse e duam ne Kosovën, a mund tua bëjmë një pyetje, pse e doni ju Kosovën?
Eshtë dukuri universale, nuk është vetëm e jona, ne kujtojmë se ne shqiptarët jemi të prapambetur se duam vendin tonë. Natyrisht disa e duan, disa e duan më pak, disa nuk e duan fare, është kudo në botë e njëjta gjë. Por ne na është fiksuar tani që të krijojmë simpati, të dukemi më modernë, të bëjmë përshtypje të mirë, sikur ne jemi ata që nuk çajmë kokën, nuk e duam. Çdo njeri, çdo popull e do veten e vet. Pjesa e dashurisë është më e madhe se pjesa e mohimit, ndryshe do zhdukej, prandaj pyetja në këtë rast është ndjenjë natyrale. Ti mund të bëhesh nervoz me një pjesë të popullit tënd, t‘i mund të bëhesh nervoz me një pjesë tjetër, mund të bëhesh nervoz edhe me kosovarët, me shqiptarët e Maqedonisë, në radhë të parë me shqiptarët e Shqipërisë, por prapë është një ndjenjë natyrale që nuk është turp ta duash atë që është familja jote, ajo që është geni yt, lidhja jote.
Ka zëra në Kosovë që po bërtasin edhe më shumë, që ne jemi aq të ndryshëm sa nuk mund të duhemi, ose bëjmë gabim që themi se duhemi...
Këto janë gjëra vulgare të shpikura nga shqiptarët që nuk kanë ç‘bëjnë. Një popull e ka të natyrshme Shqipërinë, nuk është e panatyrshme. Populli shqiptar nuk mund të bëjë disa modifikime gjenetike siç bëjnë popujt e tjerë të Evropës për t‘u dalluar për të keq, se jemi dalluar për të keq. Nuk besoj se do të vazhdojmë. Një nga modofikimet që kërkohet kohët e fundit është për çudi modifikimi më i rëndë që mund t‘i ketë ndodhur një kombi, të krijojë atë që quhet filozofi e robërisë. Nostalgjia që shfaqet në Shqipëri për sundimin osman, është një operacion i rëndë. Një degjenerim jashtëzakonisht i rëndë, nuk e pranon asnjë popull në Evropë këtë lloj nostalgjie. Këtu te ne, për arsye nga më të çuditshmet, deri edhe korruptive... modifikim tjetër edhe ajo që thatë ju, po gatuhet një modifikim i shëmtuar, një modifikim i shëmtuar që i kërkohet kombit shqiptar, për të mos thënë i ushqyer deri nga rrethe poliitike, deri nga rrethe të fshehta misterioze, në këtë gjëndje që është është tani, që vendoset fati i hapësirës shqiptare në Ballkan, hapsirë e cila është legjitime. Po përpunohet një teori antishqiptare, që shqiptarët... që të mos ndodhi kjo, që shqiptarët të mos jetojnë normalisht, siç ka qenë para 15 apo 20 vjetësh, një popull në mes të Evropës, që ishte dhe jetonte në mes të një terrori, që ishte anakronik për botën. Pra kërkohet një modifikim i tillë dhe këto lloj modifikimesh që i propozohen kombit shqiptar janë tepër të papranueshme.
Bëra një pyetësor me studentët e mi të Prishtinës dhe u thashë: Cilat janë dy pyetjet e fundit që mund t‘i bënit një shkrimtari ose një personaliteti të njohur? Dhe ata thanë: Si flini ju, bëni gjumë të trazuar?
Mundet, ndodh. Nuk jam ndonjë i shqetësuar i madh në çështje gjumi. Ka raste që nuk fle gjatë.
Çfarë është një gjë që ju pëlqeni të hani në darkë, në tabaka, përballë televizorit?
Ato gjëra që nuk spërkaten.
Pini kafe, çaj, verë?
Kafe pi vetëm në mëngjes. Verën mund ta pi në çdo drekë ose darkë, kur krijohet një atmosferë për verën, jo gjithmonë pihet verë.
Pyetja e fundit është: Ju nuk para shkoni për dreka e për darka tek miq e shokë e njerëz. Pse?
Unë nuk shkoj kaq shumë, ose dukem sikur nuk shkoj. Unë shkoj normalisht tek njerëzit e mi, miq, të afërm. Por, ngaqë kam shpesh ftesa nga njerëz që s‘mund të them se i kam miq, sigurisht nuk kam ndonjë shtysë për të shkuar dhe kjo bie në sy sikur nuk shkoj. Dhe kjo bie në sy sikur nuk shkoj, sepse ftohem shpesh, kjo nuk më ndodh vetëm mua, por çdokujt që quhet i shquar. Ndodh që shkoj, por zakonisht u shmangem dhe del nami që nuk shkoj. Unë dhe ime shoqë bëjmë një jetë normale të tillë, përsa i përket kësaj situate darkore dhe drekore, nëse e quajmë kështu, ftojmë shumë njerëz dhe tek të gjithë, qoftë këtu, qoftë në Paris, sigurisht që shkojmë.
G. Shqip 1/12/2008
Agim Gashi- Administrator
- Numri i postimeve : 45955
Age : 70
Location : Kosovë
Registration date : 17/11/2008
Re: Shkrimtari i mirënjohur rrëfehet për Blendi Fevziun në emisionin "Opinion" të Tv Klan
nga Sponsored content
Sponsored content
Similar topics» Intervista e Ismail Kadaresë, dhënë gazetarit Blendi Fevziu në emisionin ''Opinion'' në TV Klan
» Intervista e Kryetares së Kuvendit,Jozefina Topalli në emisionin "Ora News".
» Monda Korca: Gjurmet e dhimbjes - duke ndjekur emisionin "Njeres te humbur" - Tregim - Nga Raimonda Moisiu
» Shkrimtari i mirenjohur Ramiz Gjini shpallet romancieri me i mire i vitit
» Djali pa emër tek tregimet "Motrat", "Takim" dhe "Arabia"
» Intervista e Kryetares së Kuvendit,Jozefina Topalli në emisionin "Ora News".
» Monda Korca: Gjurmet e dhimbjes - duke ndjekur emisionin "Njeres te humbur" - Tregim - Nga Raimonda Moisiu
» Shkrimtari i mirenjohur Ramiz Gjini shpallet romancieri me i mire i vitit
» Djali pa emër tek tregimet "Motrat", "Takim" dhe "Arabia"
Faqja 1 e 1
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi
» IDRIZ ZEQIRAJ - SHIPTARËT NUK JANË "ME BYTHË NË PRUSH", PËR TË FALUR TOKAT
» Akuzat kundër Shefqet Krasniqit Prokurorisë ia kishte konfirmuar edhe BIK-u (Dokument)
» Aktakuzë kundër imamit Shefqet Krasniqi
» Zbulohen tensionet gjatë dialogut në Bruksel, Nikoliqi Thaçit: Ti je kriminel
» Faruk Tasholli - RJEPENI NANËN
» FAMILJA E HAKI IMERIT: AI U VRA NË KOHËN KUR NË PUSHTET ISHIN HASHIM THAÇI E REXHEP SELIMI
» AGIM GASHI - O NE TREN PËR MITROVICË
» Vëllai i tij u pajtua me Thaçin, por ja si ishte kidnapuar Haki Imeri në Brojë e më pas ishte vrarë
» Fadil Maloku:Aferim, Prokurori e Kosovës!
» Djali i Haki Imerit del kundër axhës: Nuk ia fali Thaçit, nuk dua drejtësi kanunore
» IDRIZ ZEQIRAJ:Copëza biografike dhe kujtime për Ibrahim Rugovën
» Presidenti Thaçi i “lahet me 124 pleq” Imer Imerit se nuk ka gisht në vrasjen e vëllait të tij
» Adem Salihaj akuza të rënda ndaj Hashim Thaçit, ja si po mundohet të shpërlahet nga krimet e shumta që ka bërë
» Ndodh edhe ky skandal: Njeriu që grisi fotografinë e Presidentit Rugova merr certifikatën e veteranit të UÇK-së
» BERAT ARMAGEDONI:Lamtumirë, Joshua i Pejës!
» Biografia e Presidentit Rugova - Biografi e shkurtër
» ILIR MUHARREMI : Treni provokativ, artistët në gjumë
» Përveç ROSU-së, ky është shqiptari që rrezikoi jetën për ta ndalur trenin e Serbisë
» ENVER PETROVCI - IN MEMORIAM SEFEDIN NUREDINIT- SEFA