Hysen Këqiku: Kosovë je loti, dhembja dhe gjaku im

nga **Agim Gashi** Wed Mar 25, 2009 2:03 pm

Hysen Këqiku:

KOSOVË JE LOTI, DHEMBJA DHE GJAKU IM

Nexhat Rexha është një personalitet i shquar i lëvizjes kombëtare dhe kulturore, jo vetëm në komunën e Dardanës por edhe më gjerë. Ai, që nga koha kur Kosova e lëshoi zërin e kushtrimit, iu përgjigj në të gjitha fushat ku e pa të nevojshëm kontributin e tij si njeri e si intelektual.

Angazhimi I tij me përkushtim si profesor i gjuhës shqipe, si drejtor i gjimnazit në Dardanë, si nënkryetar i saj dhe tashti si deputet i Kuvendit të Kosovës, regjistroi një ecje drejtë rrugës nga e diktoi ecja e Kosovës nëpër shtigje drejt lirisë.

Nexhat Rexha[1], profesor i gjuhës dhe letërsisë shqipe, kultivoi ndikim shembullor tek nxënësit dhe bashkëpunëtorët e tij në shumë fusha. Ai në këtë ecje regjistroi dhe la gjurmë të pashlyeshme edhe në letërsi.

Që në librin e parë “Ndrydhja e pikës K”, libër me poezi për të rritur, e botuar nga Edicioni Botues i Klubit letrar “Nositi” në Dardanë në vitin 2003, regjistroi përkujdesin e tij shpirtërore për atdheun e nëpërkëmbur nga thundra e pashpirt dhe gjenocidiale e Serbisë.

Këtë rrugë e vazhdoi edhe në librin e dytë me poezi “Unazë qiellore” e botuar nga NB “Gjon Buzuku“ në Prishtinë më 2005, Nexhati, përveç psherëtimave të regjistruara në dy veprat e para me poezi, bëri edhe përcjelljen e botimeve të ndryshme dhe bazuar në kujdesin që ai pat për këtë fushë veprimtarie, shkroi për përshtypjet, duke bërë një libër me vlerësime kritike me titull “Ligjërime përjetimesh”, të cilën e botoi në EB të Klubit Letrar “Nositi” në Dardanë në vitin 2005.

Libri me poezi “Ndrydhja e pikës K”, është një përjetim i dhembshëm dhe krenar si për nga përjetimet kolektive po ashtu edhe për nga qëndresa titanike e popullit tonë, jo vetëm në këto dy deceniet fundit (1981-1999) por që nga koha kur në këto troje iu tha “bukës bukë e ujit ujë”.

Psherëtimat e mbrujtura nëpër vargjet e kësaj përmbledhje, regjistrojnë vazhdimësinë tonë në këtë nënqiell tragjik jo për fajin tonë, se “dikujt i ramë në qafë”, por pse u gjetëm përballë “yrysheve fantazmë”, dhe “Yrysheve lukunish, në këtë botë mizore”.

Vetë titulli i librit përmban një metaforë, një të vërtetë historike sepse gjatë gjithë kohërave, nga armiq të shumtë e dyndës të ndryshëm, u ndrydh e u shtrydh Kosova dhe, kur të gjithë kthehemi në retrospektivë dhe i kujtojmë ato katrahura që i regjistroi historia, s’ka se si të mos adhurojmë fatin e shpëtimit kombëtar.

Kjo vepër, të mos themi jetësore, se Nexhati është i ri dhe do të shkruaj edhe vepra tjera, përbëhet prej pesë nëntitujve – cikleve, të cilët po ashtu si edhe vetë titulli në vete përmbajnë kuptime figurative të fuqishme: ”Dalja nga ferri i Dantes”, “Përkëdhelje miopësh”, “Gjurmë të

pashlyera”, Harlisja ditore” dhe Ëndërrshpresë në pakufi”. Dhe përmbajnë 64 poezi të një vlere të lartë ideo - estetike dhe artistike.

Bashkë me shumë poet që shtegtuan kësaj hullie të pafundme imagjinatave edhe Nexhati, duke ushqyer ndjenja të ngrohta dhe të qëndrueshme mbi historinë e një trualli nëpër shekuj, e begatoi dhe e fisnikëroi me varg artistik dhe me vlera të reja .

Nexhat Rexha me veprën e tij “Ndrydhja e pikës K”, u gjet në shërbim të realizimit të ekstazës shpirtërore për ngjarjet reale që i përjetoi bashkë me kolektivitetin shqipfolës në Kosovën e “ndrydhur” duke i bërë një dhuratë të çmueshme edhe historisë kombëtare për:

“Një ëndërr trishtuese

Që fillon dhe mbaron në kolonën

Me plagë, qëndresë e lindje

Të reja për një ditë pranvere

Në Kosovë”

(“Kolona pa skaj”, faqe 7)

Kur e kujtojmë atë pamje trishtuese të kolonave të gjata rrugëve të bardha të botës, të atyre që linin plangun shekullor prapa shpine dhe duke ecur atyre shtigjeve, largoheshin nga toka e qullur me gjak nëpër histori, edhe atëherë kur ato pamje i pamë me sy edhe tashti kur i lexojmë vjershat e këtij shkrimtari, me një shpirt të madh, do të parashtrojmë pyetje “kush është njeri” (në kuptimin e fjalës) dhe ku janë ata!? Kur…

“Nëpër udhëkryqe fatkeqësi

Me dallgë në shfrenim

Me shumë satanë

E më pak virgjëreshë.”

(Njeriu”, faqe 8

Për tërë këtë pamje, për të gjitha ato mizori, për gjithë atë mllef dhe urrejtje të zbrazur mbi njeriun tonë duke u përgjigjur për pafajësinë tonë nëpër histori, Nexhat Rexha e pasqyroi në formë artistike, në formën më shpirtërore, në formën reale, pa apostrofa të tepruara por me një notë besnike reale i thundroi në varg të ngjeshur me ndjenja e dhembje për situata të krijuara, kudo në vendin tonë, sepse atëherë në atë botë të mbshtjellë me mjegull nga miopë, ishte kudo njësoj sepse “grykësia shtrin bërrylat mbi tryezë”, “shpalosen shfaqje makabre”, “Instinktet zgjohen në qortim” dhe “oborrtarët edhe më tej dergjen para mikrofonave”.

Autori, me vargjet e mbrujtura me figura të qëlluara, zbrazë një dhembje që del përmes ekstazave pa apostrofa dhe klithje nënçmuese siç ndodh nga shumë krijues pa përvojë të bollshme. Nexhat Rexha është i vetëdijshëm se të mirat nuk vijnë pa vetëflijim. E tërë ajo rrugë e gjatë kombëtare, me shekuj të tërë, bëhet për një qëllim sublim dhe nëpër atë ecje, e cila vazhdon edhe më tutje, është sakrifikuar e derdhur gjak i njerëzve më të devotshëm, fatmirësisht duke lënë gjurmë krenarie në atë rrugë historike.

Dhe, derisa kjo rrugë nuk ndalet edhe shpresa e shkrimtarit është e fortë dhe bindëse se e mira patjetër do të ngadhënjejë:

vijon

nga **Agim Gashi** Wed Mar 25, 2009 2:03 pm

“Në këto troje të lashtësisë

Po fryn një erë e re

Bashkë me uratën e shekujve

Kësaj radhe rilindën shumë ante.”

(“Lashtësi”, faqe 13)

Duke lexuar këtë përmbledhje vjershash që në fillim e deri në fund si fjalë kyçe, autorit i ka shërbyer fjala “udhë”, sikur i tërë frymëzimi është strehuar në këtë shprehje, që si metaforë tregon udhëtimin tonë historik

në hapësirë dhe kohë. Llojllojshmëria e temave të rrahura në vargjet e vjershave, tregon se Nexhat Rexha është poet i angazhuar në kontemplacionet poetike të cilat gjithnjë e më tepër i liron nga trajtat e tejkaluara. Këtu regjistrohet suksesi kryesor sepse shumë poetë që kanë dal me veprat e para nuk kanë mundur të lirohen nga ato trajta që poezinë e ngarkojnë me parulla, simbole, thirrje, ofshama, etj. Nexhat Rexha i udhëhequr nga një metaforë udhëton shtigjeve si një shtekëtar i guximshëm dhe si i tillë, kërkon atë që ia ka dhuruar poezisë së tij. S’kemi se si të mos mbetemi të ngazëllyer dhe të kënaqur me artin që na e afron në udhëtimin e tij. Ai ka ecur nëpër atë “udhë shterpë”, “pranë dy kodrave në puthje” dhe ajo “Udhë lakuriqe”, “udhë përtej lumit” dhe “udha është e gjatë, në përditshmëri”

“Hapat tanë hapërojnë

Hapat tanë turpërojnë

Hapat tanë gjurmojnë”

(“Koha në lëvizje”, fqe 36)

Metafora e udhëtimit, herë-herë na del në sipërfaqe si diçka që e shohim dhe e njohim, sepse janë hapat tanë të cilët, nganjëherë me veprime të pamatura “kanë vrarë më shumë se plumbi” sepse ata hapa herë-herë kanë bërë lëvizje të dobishme në aspektin e ndihmës në aspiratat tona, sepse ndonjëherë na kanë turpëruar prandaj, mbetet që hapat tanë të korrigjohen e të jenë gjurmues sepse :

“Udha është e gjatë veç ndërgjegjja jote

Vret më shumë se plumbi.

(“Koha në lëvizje”)

Udhëtimi ynë nëpër kohë dhe hapësirë shpesh e, në të shumtën e rasteve, na ka hasur në pengesa aq të mëdha sa e ka penguar në masë të madhe, lëvizjen, sepse dikush

që më kohë ka bërë hije, nëpër të cilat ka lëvizur pa e parë syri i botës së ndërgjegjshme dhe, në atë lëvizje është bërë “truprojë e mexhës, me gurin endacak” dhe kur bazohemi në histori sa herë ka lëvizur ai gur –sinori, kemi bërë pyetje: Ku qenë gjyshërit tanë! Të njëjtën pyetje do ta bëjnë edhe vogëlushët tanë:

“Ndërsa vogëlushët tanë do të thonë

Një ditë si ne më parë

Ku ishin prindërit tanë”

(“Koha në lëvizje”)

Autori më tutje e vazhdon udhëtimin nëpër histori të padrejtësive të mëdha, kur në ato udhë të “shëtitjeve boshe” edhe “nepërka shëtit pa ngurrim” edhe pse bota ia “shihte këmishën e magjisë”.

Në këto poezi, pikërisht këtu shihet tejkalimi i vjershave narrative dhe futja me sukses në botën e poezisë me figura dhe shprehje letrare.

Nexhat Rexha këtë e arrin përmes shprehjeve të gjetura për ta pasqyruar artistikisht e më me ndikim se sa të shpjegosh me orë të tëra nëpër orë të historisë.

“Hijet e Karpateve lëshojnë krisma të zeza“

(“Lulet në lapidar”)

Ky udhëtim historik i autorit nëpër shtigje të atdhetarisë hasë në heronjë dhe dëshmorë që sakrifikuan për të vetmin virtyt që ia vlen të derdhet gjaku dhe, u derdh. Këtu kemi Kadri Zekën dhe “Vorret e amshimit”, kushtuar “Dëshmorëve të janarit”, Fehmi dhe Xhevë Lladrovcin, Ridvan Qazimin e të tjerë. Në udhëtim bashkë me ta edhe autori takon “grykësit në kërkim për një hapërim” për të protestuar karshi botës së qytetëruar e cila hesht si mumja e, e keqja hapëron në udhëtimin e vet.

“Tmerr për botën e qytetëruar

Dhe në këtë fundshekull

Pse vriten lulet e njoma

Për ëndrra atdhedashurie”

( “Lulet e pranverës së përgjakshme”, faqe 61.)

Orientimet e poetit ashtu siç na dalin në këtë vëllim janë në të vërtetë angazhime që e përditshmja të flasë në vargje.

Të shtatë dhjetë e tetë faqet e kësaj përmbledhjeje shënojnë një kontinuitet motivesh e preokupimesh të përhershme në jetën tonë, herë si projektim i kujtimeve mbi ngjarjet e kaluara dhe të atyre të përjetuara.

Me fjalë tjera përmbyllëse kjo vepër është një e kaluar dhe e përjetuar që herë - herë kufizohet me përsëritjet e motiveve, me qëllim të sforcimit të simboleve, metaforave, personifikimeve dhe tek e fundit në të gjitha këto lëçitje dhe mbrujtje, nuk mbisundon ndonjë patos i theksuar për një të ardhme edhe pse autori e ka të qartë atë vizion. Kjo tek e fundit është maturia e natyrshme e autorit dhe krejt e kuptueshme ajo që sforcohet në vargun:

“Kosovë je loti, dhembja dhe gjaku im”

[1] Nexhat Rexha, (1956), U lind në fshatin Topanicë, komuna e Dardanës, shkollën fillore e kreu në vendlindje kurse të mesmen në Dardanë. Në vitin 1980 diplomoi në FF në Degën Gjuhë dhe Letërsi Shqiptare në Shkup.

Veprat letrare:

“Ndrydhja e pikës K”, botoi “Nosit”, Dardanë 2003,

“Unazë qiellore”, poezi, NB “Gjon Buzuku”, Prishtinë 2005

“Ligjërime përjetimesh”, kritika dhe reqensione, EB “Nositi” Dardanë 2005.

Jeton dhe vepron në Dardanë.

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30

Hysen Këqiku: Kosovë je loti, dhembja dhe gjaku im

Hysen Këqiku: Kosovë je loti, dhembja dhe gjaku im

Re: Hysen Këqiku: Kosovë je loti, dhembja dhe gjaku im