Bilall Maliqi: Intervistë me shkrimtarin Hysen Këqiku

nga **Agim Gashi** Tue Aug 18, 2009 12:28 am

Hysen Këqiku

QËNDRESA DHE THUNDRRIMI I SAJ NË GJETJE ARTISTIKE

Shkrimtari, Hysen Këqiku me krijimtarinë letrare si në atë që ka krijuar për të rritur dhe në atë për fëmijë në prozë, poezi, dramaturgji e së fundit edhe në kritikë letrare, ka shtrirë ndikimin e tij kreativ në tërë hapsirat tona etnike edhe pse fatkeqësisht të ndara. Për këtë krijues ndarja është vetëm fizike. Ndarjen tonë shpirtërore nuk ka forcë që mund ta bëjë. Pa marrë parasysh kufijtë që na ndajnë shpirti jonë do të jetë një. Ecja jonë do ta ketë një kahje dhe një cak të vetëm. Dihet ecja vazhdon...

Intervistën e zhvilloi Bilall Maliqi

Diellori:Z. Këqiku, Ju prej kur e keni botuar vjershën e parë, keni hyrë në 43 vjetorin e krijimtarisë letrare. Keni botuar shumë vepra për të rritur e për fëmijë, lexuesit e “Diellorit” kanë dëshirë të bisedojnë me Ju, t’u flisni atyre se si e keni filluar dhe çka ju inspiroi të merreni me shkrime?

Hysen Këqiku: Paraprakisht i përshëndes të gjithë lexuesit e “Diellorit”.Me që tërë jetën time pothuaj e kam kaluar me fëmijë, po më duket se edhe lexuesit e “Diellorit” i kam përpara po i shof dhe po komunikoj me ta. Jeni shumë të mirë, Jeni të vyeshëm dhe të zellshëm në rrugën e dritës që e keni zgjedhur. Përshëndes edhe stafin që e përgatitë “Diellorin”. Me një URIM të madh sepse puna dhe veprimtaria juaj është jo vetëm e madhe po e shenjtë.

Nga fëmijëria ime ka mbetur një kujtim i thundruar në mendjen time. Në pranverë kur ktheheshin lejlekët nga jugu i nxehtë. Një u printe kurse tjerët në formë të shkronjës “V” i shkonin pas. Ata e dinin ku shkonin... e kishin drejtimin e tyre...ata sikur ma sollën vjershën e parë (“Lejleku”) kur isha nxënës i klasës së shtatë në Shkollën fillore “Rilindja” në Llojan të Kumanovës. Lejleku tjetër i bardhë ishte shkrimtari i njohur për fëmijë Ali Huruglica i cili që nga Shkupi shkruante për vendlindjen e tij Gjyrishecin. Në vjershat e tij e shihja vendlindjen time Velegllavën (Velia Glauan) time madhështore. Aq shumë më pëlqenin vjershat e tij sa i lexoja derisa i mësoja përmendësh. Unë tok me vjershat e Aliut shpirtërisht jetoja në vendlindje kurse fizikisht në Vaksincë të Kumanovës.

Më vonë më nxiti edhe Migjeni. Këta dy shkrimtar më përfituan dhe më futën në vallen e tyre magjike dhe që nga ajo kohë po bëhen 43 vjet që merrem me krijimtari letrare. Shkruaj vjersha për të rritur, drama, vjersha dhe tregime për fëmijë,

kam shkruar panorama letrare (3) dhe monografi. Kohën e fundit merrem edhe me kritikë letrare.Motivet dhe inspirimet më kanë rrëmbyer në drejtime të ndryshme duke i lënë pak fëmijët jo në harresë por në një përkushtim timin pak sa më të zbehur. Për ta kam shkruar deri tash vetëm tri vepra “Ti dil nga loja” (“Pionieri”, Prishtinë 1995), “Ujëvarë e patharë” – poemë (“Rilindja”, Prishtinë 2000) dhe “Qëndresë me besa-besë” – poemë (“Ura”, Gjilan 2000). Në dorëshkrim kam disa libra për fëmijë. Atyre do t’u kthehem dhe fëmijët për mua do të jenë më të përgdhelurit, më të mirët – loçkat e mija....

Diellori:Lexuesit e “Diellorit”, me që nuk e kanë lexuar veprën “Ti dil nga loja”, kanë dëshirë të dijnë se çka ka në përmbajtjen e saj poetike.

Hysen Këqiku: Ky libër, në fakt është një përëmbledhje e vjershave të mija të botuara në revistat për fëmijë:”Pionieri”, “Gëzimi”, “Fatosi”, “Rilindja për fëmijë”, “Bati” dhe “GEP-i” (Gazeta e pionierëve). Që nga viti 1969 – 1990. Kjo vepër për mua është më e mira dhe më e dashura sepse në të kam psherëtimat e mija të para, komunikimet intime dhe shpirtërore që kam bërë me fëmijë si mësimdhënës i gjuhës shqipe. Për çudi fëmijët kudo janë njësoj. Ata i kanë buzëqeshjet e njejta. Kudo që t’i takosh e me ta të komunikosh, të rrëmbejnë, të bëjnë shokë. Janë shumë të zgjuar. Ata të kuptojnë se e ke me zemër bisedën - kontaktin me ta, apo vetëm sa për të thënë. Po të kuptuan se i ke në zemër e në shpirt, të rrëmbejnë fare, ta falin tërë qenien e tyre shpirtërore. Ata si të tillë që i ka dhuruar natyra - Zoti ynë i madh, të fusin nëpër labirinthet fantastike dhe, të shëtisin shtigjeve të bardha të fantazisë. E tërë përëmbajtja e kësaj përmbledhjeje është një shoqërim i sinqert me fëmijët, me kërkesat e tyre prej buzëqeshjes së ëmbël, që ata ta falin, e deri tek loja. Loja e tyre është lojë e vërtetë, ajo është vetë jeta e tyre dhe në të nuk durojnë hileqarë e lojaprishës.

Diellori: Letërsia shqipe për fëmië nuk është aq e pasur me poema për fëmijë, Ju këtë letërsi e keni begatuar me dy poema. Në fakt na e prezentoni të parën “Ujëvarë e patharë” - një titull freskues dhe provokues.

Hysen Këqiku: Jeta dhe lumenjtë nuk e ndalin ecjen e tyre. Lumenjtë e kësaj përmbledhje janë Marga (Morava), Lapusha (Llapushnica) dhe Galapusha (Kriva Reka). Personifikojnë tri motara. Motrën e madhe Margën dhe dy motrat e tjera Lapushën dhe Galapushën. Ato në ecjen e tyre bashkohen, siç do të bashkohen trojet tona të copëtuara gjatë historisë. Bashkimi i parë ndodh rrëzë kalasë së Pogragjës kur Marga dhe Lapusha bëhen NJË. Ato vazhdojnë derisa takohen edhe me motrën e vogël Galapushën. Gjatë tërë ecjes së tyre, deri në derdhje në Detin e Zi, evokojnë dhe shprehim mall për njëra tjetrën. Pas një kohe ato do t’i rrëmbejë malli për vendlindjen. Lumi nuk kthehet mbrapsht. Ato shndrrohen në avull dhe kthehen tok me retë, në pika shiu dhe derdhen në vendlindje duke formuar lumin që rrjedh i patharë. Motivi kryesor është dashuria ndaj atdheut, ndaj vendlindjes. Ai lumë – lumi i kurbetçarëve e vazhdon këtë ecje në vazhdimësi.

Diellori: Qëndresa dhe thundrrimi i saj në gjetje artistike në krijimtarinë letrare, pasqyerohet në poemën për fëmijë “Qëndresë me besa-besë”...

Hysen Këqiku: Kjo poemë ngërthen një dialog poetik që zhvillohet në mes Skifterit – si banorë autokton në Rrapin e rrafshit tonë jetësor dhe Korbit i cili, duke mos pasur atdhe i vardiset Skifterit për t’ia rrëmbyer Rrapin e për të bërë qerdhe në të. Ky konflikt është i gjatë dhe me lumenjë gjaku rrëke. Dialaogjet e ashpra, konfliktet dhe ballafaqimet, gjatë historisë, i krijoi një jetë të rëndë Skifterit në truallin e tij të ngrohtë. Ky konflikt vëhet në spikamë edhe në dramën time “Kufij që preken”. Fatkeqësisht në Rrapin e skifterit Korbi bëri qerdhe – e krijoi shtetin e vet që prore pretendon ta zgjerojë. Së fundit, dinjitetin dhe krenarinë e një pjese të Rrapit e rriti UÇK-ja, e cila sfidoi dhe ia doli që Skifterit të mos i rrezikohet hapësira më e gjerë. Sa u përket degëve të rrapit që mbetën jashtë një vije që u hartua nga dorëzezët, ato do të ushqehen me lëngun e jetës që rrjedh nëpër damarët e Rrapit dhe do ta vazhdojnë ecjen krenare deri në pafundësi.

Diellori: Duke ju falenderuar përzemërsisht, në emër të të gjithë lexuesve të “Diellorit”, Ju lutemi na e shprehni një mesazh për lexuesit për opinionin e gjerë të Luginës

Hysen Këqiku: Ju jeni degë e Rrapit të moçëm, e thash më lartë, dhe si e tillë do të jeni një prej degëve më të njoma – në kupëtimin e ruajtjes të gjuhës, traditave dhe identitetit kombëtar –Lugina e Preshevës, e cila tek të gjithë krijuesit e rinjë është quajtur Lugina e luleve, Ylberi i luginës etj. do të shërbejë si frymëzim i pashterrshëm për të krijuar.Madhështia e kësaj Lugine do të rritet me punën kreative të të gjithëve edhe nëpërmes “Perspektivës”, “Jehonës” dhe “Diellorit”. JU LUMTË.

Marrë nga libri me intervista “Ide të trazuara”

Hysen Këqiku: Tri poezi

UNË MINUS TI

Ti më ngacmon e më nget

Ma lë këngën gjysmë për gjysmë,

Kur të afrohem keq bërtet

Pse të mira i përëmbysë.

Ti më shan e unë duroj

Ma mbyt fjalën pak e nga pak,

N’tokën ime pse frymoj

Askuj fare s’i kam hak.

Ti mëshikon me përçmim

M’skakton dhembje e ofshamë,

Ç’t’u ka mbjellur ky hidhërim

Kopshtin tim ta bësh lamë.

Shkele lule e bar të butë

Pa u skuqur fare në faqe

Dëgjo të mirën që të lutë:

Rrugës së drejtë mos i bëj laqe!

Sjellja jote s’është për shok

Pse ma merr bukën nga goja,

Ne të dy kurrë më tok;

Unë mbetem ti del nga loja.

Nga: “Ti dil nga loja”

NJË TAKIM I PËRMALLAR

Në rrafshirën

Rrëzë kalasë,

Zbrt Lapusha

Ujëkulluar

Në tatëpjetën

Rrasë më rrasë,

Me një mallë

Të përvëluar.

Nga lartë hëna

Valët shndritë,

Në udhëtime

Të përqafuara;

Gurabardhët

Tek bëjnë dritë

Nëpër kujtime

Të përmalluara.

Natës memece

Ia mbysin qetësinë,

Kur bilbilët

Flalsin mesvete;

Udhëton Lapusha

Me madhështinë;

-Kërkon motrën

Se ku i treti,

Me vrap malli

Merr tatëpjetën,

Përkëdhel gurë

Në shtrat të vjetër.

Bashkë me peshqit

Copëtojnë rrjetën,

-Margën dua

Askë tjetër.

Mbi kala

Ndalet dielli,

Mallëngjehet

Për një takim;

Në duar të bariut

Jehon fyelli,

Marga e Lapusha

Në përqafim.

Me afsh zemre

Gushë për gushe

Merren ngryk

Rrëzë kalasë;

Si freski mali

Si ngrohtësi fushe

Motra motrën

Kur e has.

Aty puqen

Dy engjëllushe,

Njëra e fushës

Tjetra malësore;

Një puhizë mali

Një valëz fushe,

Vazhdojnë ecjen

Dorë për dore.

E kur lajnë

Flokët e arta,

Zoti i ujërave

U fal uratë;

Me bekime

Lutjesh t’zjarrta

-Në udhëtim

Ju paçi fat.

Nga: “Ujëvrë e patharë”

GRINDJE

Korbi i ndërsyer

Me aq pangopësi,

Erdhi nga veriu

Me zhurmë, egërsi.

M’shikon vëngër

Bëhet se s’më njeh,

Ti në atë degë

Mirë a më njeh!

S’ta dua folenë

Në të njëjtin lis,

-Ik ku të dusha

Nuk të kam fis.

S’të kam të gjakut

As soj as farë,

-Lëshoma vendin

Sa më parë”

Sa më parë

Që ke mundësi!

-Shko në Afrikë

N’dash në Azi!

Se po ngjau

Të të çelë drita,

Do të t’i vë

Njëqind prita.

Të gjitha pritat

Me zjarrë e flakë,

Edhe më shumë

Se m’duken pak.

Të djeg në zjarrë

Të pjek në furrë

Të të bëj keq

S’ngopem kurrë.

II

Pyet kush jam

Me kaq habi,

-Zogë skifteri

N’timen shtëpi.

N’timen shtëpi

M’krijon shamatë

Ditët me dritë

M’i bëre natë.

-Ti zog skifteri

Flet kështu!

-Para teje

Unë isha këtu.

-Nuk pajtohem

Gjepura flet,

-Në këto male

Qe tremië vjet.

-Çka më shikon

Me kaq habi,

I vogël jam

Po këtë e di!.

Nga: Qëndresë me besa-besë”

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30