Mr. Sce. Bedri Zyberaj:”Me ipsum ames” –roman i lojës i autores Yllka Filipi

nga **Agim Gashi** Fri Jul 01, 2011 9:56 am

”Me ipsum ames” –roman i lojës i autores Yllka Filipi

Nga Mr. Sce. Bedri Zyberaj

Tani më është e qartë për të gjithë se gjuha e poezisë është më e kufizuar se sa gjuha e prozës.
Është më kufizuar për shkak se këtë karakteristikë, gjuhës së poezisë ia determinon poetika e saj e cila, për shkak të disa veçorive të veta (metrit,ritmit, rimës dhe figuracionit ne përgjithësi), është disi më e ngurtësuar dhe më e kufizuar për aspektin artikulues, por jo edhe shprehës të ndjenjës. Për këtë të fundit, sado e kondensuar që mund të jetë, ajo ia kalon prozës. Ndërsa, proza, përkatësisht gjuha e prozës ofron një mundësi të madhe të lirisë shprehëse dhe të imagjinatës.
Kjo veçori, liria e shprehjes dhe e imagjinate, është eksploruar dhe ka gjet formën e vet ideale në prozën e Yllka Filipit. Sidomos ky vlerësim është i përshtatshëm për romanin e kësaj autoreje ,,Me ipsum ames”, botuar vitin 2011 nga SHB “Marin Barleti” në Tiranë.
Romani ,,Me ipsum ames” është konceptuar si rrëfim dhe si procedim artistik ndryshe nga procedimet e deritanishme, të cilat, siç e dimë te gjithë, në përgjithësi kanë qenë rrëfime të bazuara mbi logjikën reale të jetës. Kjo gjë nuk është praktikuar nga ana e Yllkës. Në pajtim me konceptet e reja mbi artin, ajo iu ka shmang krejtësisht asaj teknikes së krijimit të ngjarjeve mbi ligjësitë reale të jetës.
E gjithë ngrehina e veprës, sado që mund të duket paradoksale, është konceptuar dhe ngritur, pikërisht mbi bazën e paradoksit dhe është nga ato që nuk ka ,,një subjekt të mirëfilltë letrar”, gjë që e vë në pah dhe e paralajmëron lexuesin vet autorja në një parathënie të shkurtët e vëne në fillim të veprës. Antiheroi i romanit nuk është dhe nuk e ka origjinën që kanë pjesa dërmuese e protagonistëve të veprave të deritanishme, jo vetëm në letërsinë tonë por në mbarë letërsinë botërore, për aq sa di une. Ai, nuk është si gjithë të tjerët protagonist që jemi mësuar të gjejmë në letërsinë e përbotshme, të cilët, nga toka, përkatësisht nga sipërfaqja e tokës, nisen në drejtim të thellësive më te mëdha të saja (zbritja e Odiseut në Hadit, udhëtimi i Dantes të ,,Komedia hyjnore” për në ferr dhe parajsë, ,,Njëmijë mile nën det” dhe ,,Një udhëtim drejt qendrës së Tokës” të Zhyl Vernit) apo të tjerë personazhe te jetës reale dhe artistike, të cilët, nisen drejt pjesëve të tjerat të sistemit tonë planetar (ekspeditat për qëllime shkencore për në Hënë, Mars etj) dhe thellësive kozmike të hapësirës së paanë që dalin përtej këtij sistemi. Jo. Personazhi i romanit të Yllkës, përkatësisht antiheroi i veprës së saj, nga hapësira Kozmike vjen në tokë. Dhe kur?. Jo dje dhe sot, por, nesër. E kjo nesër nuk është e nesërmja e rrjedhës reale të kohës sonë, por viti 2405. Pra, nga kjo shohim se imagjinata e autores Yllka Filipi, në këtë vepër, merr krah dhe i shtrinë rrezen e veprimit të vet në përmasa kozmike, në gjerësi dhe thellësi hapësinore dhe kohore.
Nga kjo shihet se romani ,,Me ipsum ames” nuk është, në kuptimin e mirëfilltë letrar, roman si romanet tjera. Dhe kjo nuk është diçka e rastit. Këtë e shpjegon vet autorja në parathënien e shkurtër ,,Mungesa e një subjekti të mirëfilltë letrarë është e qëllimshme. Ashtu siç jeta njerëzore nuk ka një skenar të projektuar saktë, por shpesh është veç një vorbull e ngatërruar, edhe reflektimet mbi të janë pothuajse të tilla”. Ky paragraf na fletë dhe na e bën të qartë, jo vetëm konceptin filozofik të autores për jetën por edhe për konceptin që ka ajo për artin, duke e konsideruar atë një ,,reflektim mbi jetën”. Koncept që sado qe mund t’i afrohet, nuk shket në larpurlartizëm. Edhe atëherë kur mund të duket se është i tillë, është një reflektim mbi jetën. Ky koncept bënë që edhe protagonisti i veprës dhe syzheu i saj, sado që mund të duken jashtëtokësor dhe jashtë kohor, prapëseprapë të ngelin reflektim njerëzor mbi universin në të cilën specia jonë është e shtrënguar të jetojë.
Pikërisht këtë duket sikur ka për qëllim të na e dëshmojë dhe vërtetojë rrëfimi i kryeprotagonistit te ,,Me ipsum ames”: ,,Miku im jetonte në një qeli. Ju do të çuditeni, por kjo gjë është më se e zakonshme, sepse çdokush e ndërton ekzistencën e tij në formën që i pëlqen”. Ky pasazh, sikur ka për qëllim të na e paraqet konceptin e autores për të vërtetën jetësore se njeriu jeton në një kaos ku çdokush e ndërton ekzistencën e vet në formën që atij i pëlqen. Pikërisht mbi këtë koncept qëndron edhe tërë ngrehina e veprës ,,Me ipsum ames”, ku, pothuajse në të gjitha elementet e saja, mbizotëron rregulli i çrregullt dhe mbi të gjitha paradoksi si element qenësor.
Pasi që kjo vepër është e konceptuar dhe e ndërthurur mbi këtë bazë, lirisht mund të themi se ajo është një ndër veprat më pikante të postmodernes në letërsinë tonë të sotme.
Mund të thuhet kështu sepse, në romanin (parapëlqej ta quaj kështu siç e ka quajtur vet autorja, pavarësisht se kishte mëdyshje për shkak të pamundësisë së inkuadrimit të saj në kuadër të njërës nga llojet e krijimtarisë së deritanishme letrare) ”Me ipsum ames” mbizotëron me të njëjtën shkallë sa paradoksi aq edhe ironia intertekstuale, e cila siç shkruan një studiues i yni i ri , nënkupton lojën fiksionale, lojën me vërtetësinë, lojën me kohën”.

FOTOJA ILUSTRUESE : NE GJIRIN E LALZIT 20 QERSHOR 2011 , KUR POETJA DHE SHKRIMTARJA E TALENTUAR YLLKA FILIPI I LNPSHA "PEGASI" ALBANIA MORI NJE ROL TE RENDESISHEM, ATE TE PRESANTUESES SE KUVENDIT TE FALJES, VEPRIMTARI E MADHE ELNPSHA "PEGASI ALBANIA DHE E MISIONIT TE PAJTIMIT MBAREKOMBETAR "NENE " TEREZA" , ROL TE CILIN E REALIZOI ME SHUME ART DHE FINESE...

Pregatiti:Kristaq Shabani

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30