Zbulohet procesverbali i Kongresit të Elbasanit

Zbulohet procesverbali i Kongresit të Elbasanit

Anila Limani

Kopja origjinale e procesverbalit të Kongresit të Elbasanit gjendet në arkivat e ish Jugosllavisë, ndërsa në arkivat e shtetit shqiptar nuk ekziston një dokument i tillë. Një mikrofilm serb i sjellë nga Beogradi gjendet në arkivin e Institutit të Historisë në Shkup. "Ky dokument është procesverbal i Kongresit të Elbasanit ku janë edhe 13 kërkesat e kongresit, si p.sh. për hapjen e shkollës normale, hapjen e shkollave të tjera, sigurimin e mësuesve, etj. Po ashtu këtu janë edhe emrat e të pranishmëve në Kongres, ndër të cilët është edhe Dervish Hima, Mithat Beu, Kristo Dako dhe personalitete të tjera të periudhës së fundit të Rilindjes Kombëtare shqiptare", tha historiani Skënder Hasani, i cili ka has në këtë dokument të vlefshëm gjatë hulumtimeve të tij. "Një kopje e këtij dokumenti gjendet në arkivin e Institutit të Historisë në Shkup, ku dhe e gjeta unë gjatë hulumtimeve. Është mikrofilm serb i sjellë nga Beogradi, të cilët kanë rënë në të nëpërmjet agjentëve të tyre", tha Hasani. Sipas tij ky dokument nuk gjendet në arkivin e Tiranës. "I ndjeri prof dr Hysni Meziri, njohësi më i mirë i Rilindjes kombëtare dhe sidomos arsimit shqip, i cili dhe ka botuar disa vepra për këto çështje, kur ia tregova këtë dokument, më tha se një kopje e tillë nuk gjendet në arkivin e Tiranës", tha Hasani.
Kongresi i Elbasanit u hap më 2 shtator të vitit 1908 dhe i vijoi punimet deri më 8 shtator. Në të morën pjesë 35 delegatë, përfaqësues të klubeve dhe të shoqërive shqiptare të qyteteve të tilla të Shqipërisë, si Tirana, Durrësi, Dibra, Shkupi, Manastiri, Gjirokastra, Korça, Berati, Leskoviku, Përmeti, Ohri, Struga, Pogradeci, Janina, Filati, krahinat e Gramshit, të Skraparit etj. Nuk mundën të dërgonin delegatët e tyre Vlora, për shkak të terrorit të xhonturqve mbi atdhetarët e këtij qyteti, Shkodra, për arsye të veprimtarisë së reaksionit xhonturk, të përkrahur nga klerikët konservatorë dhe elementët fanatikë turkomanë, si edhe vilajeti i Kosovës, po për shkak të pengesave që nxorën klerikët dhe paria konservatore e fanatike, që përkrahte alfabetin arab. Megjithatë, klubi i Shkupit ngarkoi si përfaqësues të vetin Mithat Frashërin, ndërsa atdhetarët shkodranë njoftuan në mënyrë paraprake se do t'i njihnin vendimet e këtij Kongresi. Po ashtu nuk u përfaqësuan edhe shoqëritë atdhetare të mërgimit.