Traboini: Trishtimi dhe përbuzja e Bodlerit

nga **Agim Gashi** Wed Aug 05, 2009 1:04 am

TRISHTIMI DHE PËRBUZJA E BODLERIT

Esè

Nga TRABOINI

Pas studimeve të panumërta në të gjithë botën, nuk di çfarë mund t`i komentohet më tepër Bodlerit në raport me kohën e tij, shekullin dhe shoqërinë franceze ku jetoi e që tashmë është pak e vëshirë ta njohim. Shpirt i pikëllimit, tribun i përbuzjes, urrejtës i shoqërisë të cilën e shihte të shpërfytyruar, i pakuptuar në kohën e tij, me vepër të ndaluar, gjyqe, por edhe absolut në ndikimin e tij në mbarë poezinë botërore, pra tepër vështirë të merremi me të, veç të përvijojmë faktin se sa gjejmë në jetën tonë të tilla motive dhe sa të tilla fenomene ende e gërryejnë shoqërinë njerëzore, por edhe i sfilitin jetët individuale. Parë në këtë këndvështrim, e shoh më aktual se kurrë Bodlerin në Shqipëri, ku dita i zbulon poshtërsitë e jetës e nata dosido i mbulon ato, ndaj tingëllojnë aq thellë në shpirtrat tanë fjalët "...Si ecë e ëmbël nata!".

Tek dita, Bodleri, nuk shihte asgjë, ose të paktën shihte vetëm të këqjia, ndaj dhe titulli i vëllimit të tij qe "Lulet e së keqes". Si në poezitë e tij, nuk gjen dot vepër e autor tjetër bashkkohës, por dhe më pas të kenë përbuzuar veset shoqërore ( që mbase në ato kohë, a ende edhe në kohën tonë, nga mediokrit cilësoheshin e cilësohen si virtute). Është krejt e natyrshme që poetët e poezinë e revoltës ta lindë koha, në një lindje të vështirë sigurisht, të detyruar, si një shpërthim i stresit të përgjithshëm shoqëror. Në një shprehje të tij Bodler thekson: "E keqja shkaktohet pa u sforcuar, se është vepër e faktit.", ndërsa më tej " E mira është gjithnjë një art.".. Pra e thënë hapur, sot që arti në përgjithësi është në pikë të hallit, thuaj pa asnjë peshë në jetën shoqërore, ku në modë është politika mediokre, fare pak ka edhe të mira, madje mirësia është krejt e përjashtuar si term social. Përdoret fjala bamirësia si term, por në fakt lakohet për qëllime më tepër religjioze,ose më e keqja nga ekstremistët e kamufluar nga bota arabe e bashkpunëtorët tyre vendas, që kërkojnë vënien e shoqërisë civile nën tutelën e frymës së tyre talibaniste.
A kanë lidhje këto me Bodlerin, mund të pyes ndonjë lexues i i pavëmendshëm, i mësuar ky me mëmëligën e shtypit shqiptar, që është thjeshtësuar jo vetëm në këndin e trajtimit të problemeve, por edhe në përdorimin e frazeologjisë shterpë e pa ngjyrim fjale të një gjuhe komunikimi që është varfëruar skajshëm. Them se kanë lidhje, sepse në kohën që shoqëria shqiptare ka strese të mëdha, individi ndjehet i braktisur në aspektin e trajtimit social, shumë pak apo aspak nuk ndjehet zëri i protestës për gjëndjen mizerabël të pjesës më të madhe të shoqërisë shqiptare. Gjithkush e di si është rrethuar Tirana, në pikëpamje të migrimit të popullsisë. Dikur me përbuzje përdornin fjalën çeçenë, tani për të qënë brënda( se duhen edhe votat e çeçenëve) e kanë harruar këtë etiketim përbuzës, ani pse periferia ka mbetur Çeçeni e shkuar saj, në pikëpamje të kushteve të jetës, varfërisë së skajshme, shto mentalitetin që mbartin me vete duke u zhvendosur nga krahinat më të largëta, në rrethinat e kryeqytetit ku janë të vetizoluar e ku shpesh kanë vazhduar të bartin mentalitetin krahinor, përdorimin e dhunës në zgjidhjen e problemeve brënda e jashtë familjes, mosnjohjen e moszbatimin e ligjeve dhe plot të tjera.
Natyrisht kjo nuk është pjesë e vështrimit tonë në këtë shkrim, por duam ta përdorim si sfond për problemet e reflektimit të ndërgjegjes shoqërore ndaj fenomeneve që ndodhin në shoqërinë shqiptare. Në një vend ku mbizotëron në tërë qelizat e jetës politika, një vend tmerrësisht i varfër, me udhëheqës që mendojnë se bëjnë politikë të madhe në një vend të vogël e për fat të keq të papërfillshëm. Tërë media e shkruar dhe vizive merret me shkëlqimin e politikës, kur në të vërtetë ajo që shitet si shkëlqim është kurrgjë tjetër veç një lëtyrë, një manipulim politik. Dhe ata njerëz që shtiren si politikanë të mëdhenj, nuk bëjnë kurrgjë tjetër, por veç masturbohen nëpër media të shkruar dhe të folur( mitingje, foltore, parlament, TV Show-politik).
Pra, ka dy segmente që e përshkojne tërë jetën shqiptare, fort të dukshme këto, varfëria e gjendja pa rrugëdalje e ekonomisë dhe e dyta, demagogjia e pompës politike, sikur çdo gjë e mirë këtij populli i vjen nga fjalët pa fund e pa sens të politikës që vazhdon të ligjëroje si në kohë të Hoxhës, se gjoja mendojnë e punojnë për popullin. Veç duhet thënë se i kanë shtuar demagogjisë politike edhe nocionin Komb dhe Europë, për t`u bërë më sportivë në pelivanllëqe në tele-shtyp, por në të vertetë gjej pak apo dhe aspak ndryshime në demagogjinë e foltoreve të dy kohëve që pretendojnë, po me llafe ere, të jenë të kundërta.
Po kush e beson dhelprën se ka vendosur të heqë dorë nga gjuetia e pulave?! Me se do të rrojë e zeza dhelpër?! E për të dalë aty ku ishim, aq më tepër kur politika është bërë bisnesi më fitimprurës në Shqipëri, kjo politikë prodhon para me thasë, si të ishte ky Atdheu i Ali Babës e 40 hajdutëve të përrallave persiane. Këto janë fenomene që i shohin e i konstatojne të gjithë, por më e pakta i prekin Mediat. Mirë Mediat, po ku është arti, ku janë artistët, ku është shpirti i tyre i ndjeshëm. A nuk u rreh zemra ndopak këtyre njerëzve që quhen Ajka e kombit, përpara kësaj katrahure në tërë segmentet e shoqërisë. A nuk e dinë se ende mentaliteti shqiptar vazhdon të sundohet, më keq se në çdo vend tjetër në Europë, apo pse jo edhe në Azi, në idenë e ikjes nga sytë këmbët. Në Shqipëri trumbetohet me të madhe për nacionalizmin, spekullohet me nacionalizmin, tregohen përralla të bukura me nacionalizmin folklorik, ndërtohen kështjella në erë me nacionalizmin primitiv, kur e verteta është se më shumë se kurrë ka humbur interesi i njerëzve për fatet e kombit. Vetmashtrohemi me fjalë, cyrle, tollumbace me ngjyra, por realiteti është krejt ndryshe. Bëjmë koncerte me çifteli e sharki në segmentin Tiranë-Prishtinë, hedhim valle me kostume popullore e qeleshe, vëmë parulla të mëdha festive, mbajmë fjalime për suksese të mëdha, por realiteti nuk është tek fasada, por përtej fasadës.
Realiteti është trishtues e pesimist, vazhdon të dëgjohet fjala se ky vend nuk bëhet, se po të linte kufijtë e hapur Europa, këmbë shqiptari nuk do të mbetej në këtë vend. Ah, po! Do të mbeteshin llafazanët politikë të cilët do të sillnin ca ujgurë e ca kinezë që të krijonin sërish popullin e ri, se me ato që do të mbeteshin nuk do të sajonin dot as një tabor luftarak për mbrojtur këtë vend shqiponjash të ikura.
Kështu në të vërtetë janë punët tona. Ndaj them se Bodleri është më aktual se kurrë në këtë vend ku lulëzojnë lulet e së keqes. Edhe frutat të zeza i bëjnë ato lule. Se ua dëgjojmë zërin përditë në stacionet televizive të Europës, ku sa herë flitet për një prostitute të rrahur a përdhunuar rrugëve, a vrarë e hedhur në pyll pa indentitet, është e sigurtë se ajo do të pasohet me fjalën "shqiptare". Sa herë që vidhet një shtëpi në Itali a Greqi... thuhet, e kanë bërë shqiptarët. Sa herë bëhet një krim prapë shqiptarët. Ne shqiptarët që jemi futur në NATO - dhe shkalafitemi nga qejfi skur Nato do t'i japë bukë e punë këtij populli. Përralla të bukura politike. Karamele limonatë, që i mbllaçisin edhe ata që duhet të ishin në anën e trishtimit dhe përbuzjes, në anën e frymës së Bodlerit. Artistët pra. Ku janë. Çfarë bëjnë. Përse shkruajnë? Cilat janë temat sociale? Ku është nervi migjenian, ky gjeni, ky Bodler me gjak e shpirt shqiptar? Kur dihet se po të jetonte Migjeni në këtë kohe, po aq do ta shkruante "Kangën e mjerimit". Artistët tanë as nuk ndjehen. Madje edhe lihen të manipulohen nga politika dhe i gjen madje edhe ambasadorë. Shkruajnë ende për kohën që ka vdekur këtu e 20 vjet më parë. Kur fëmija që ka lindur atë vit tani është njëzetvjeçar, i papunë, kalon ilegalisht kufijtë në rrezik jete. Propaganda punon në invers. Siç bënte monizmi me zogizmin, bën koha jonë me enverizmin. Mallkime pa fund për një kufomë të kalbur të komunizmit, kur trupat e gjallë në jetën shoqërore vinë erë kërmë ideologjike, e ka njerëz që janë më shumë të vdekur se të gjallë. Po marrin dhe çmime këta artistë. Pse jo!? Çmime të mëdha për vepra që nuk kanë në qendër kurrgjë nga realiteti bashkëkohor social shqiptar. Fryjnë emrat e mëdhenj në letërsi, por realiteti mbytës që ka rrethuar Tiranën dhe e ka ngërthyer jetën në qytete të tjera në tragjedi njerëzore, kur njeriu vetvritet se nuk ka me se të ushqejë veten e familjen, ku gjendet në këtë letërsi e në këtë art? Kurrkund.
Bodleri vazhdon të trishtohet atje në Montparnas. Trishtohet për ne, për Shqipërinë e shqiptarët. Se ne nuk kemi as dëshirë e as fuqi shpirtërore të trishtohemi e ta përbuzim këtë realitet të zymtë e të pistë siç bënte ai. E sikur na thotë: "Që të mos ta ndjeni veten skllevër martirë të kohës/ dehuni/ dehuni pa pushim me verë/ me poezi/ me virtyte/ sipas dëshirës ../."
Ne jemi kthyer në një art të tredhur nga politika...
Ju falem o Bodler, o Migjen, se kurrkund tjetër nuk e gjej veten më mirë se tek ju. "Kafshatë që s'kaperdihet asht or vlla mjerimi...".
Dua ta mbyll këtë shkrim me vargjet e Bodlerit të madh: /Rri urtë o Brenga ime dhe falmë qetësinë/ Ti mbrëmjen e kërkoje, ja tek po zbret tani/ Pëlhurën mbi qytet të mugëtit po e shtrin/ Disave u sjell paqe, të tjerëve mërzi/ Kur turma e ndyrë e njerzve, që veç dëfrime dinë/ Të fshikur nga kamxhiku i Epshit në gosti/ Të poshtër zhgrryhen krejt ndërsa pendime u vinë/ O Brengë, nëma dorën, me mua eja e rri/

Boston, 26 korrik 2009

__________________________
________________

Charles BAUDELAIRE

nga Vikipedia

Charles Baudelaire (Sharl Bodler) lindi më 9 prill të vitit 1821 në Paris dhe vdiq më 31 gusht të vitit 1867, ishte poet, kritik dhe përkthyes i njohur francez. E ëma e tij, pas vdekjes të së shoqit, u martua me një kolonel i cili duke qenë shumë i ashpër nxiti e provokoi urrejtjen e të birit. Marrëdhëniet me të ëmën nuk i kishte fort të mira dhe ky faktor shkaktoi tek ai krizën ekzistenciale që e shoqëroi për tërë jetën. Në 1833 njerku regjistroi në Kolezh Ruajal. Sjellja e tij nuk ishte nga më të mirat, kështu që njerku i zemëruar e detyroi të shkonte në Indi. Ky udhëtim ndikoi për mirë te Sharl: e njohu me kultura dhe njerëz të ndryshëm. Që këtu lindi dhe dashuria e tij për ekzotismin, që duket më së mirë në kryeveprën e tij "Lulet e së Keqes”. Sidoqoftë 10 muaj më pas u kthye në Paris dhe duke qenë se ishte në moshë madhore mori pjesën që i takonte nga pasuria e të atit. Në 1842, njohu poetët Gerard de Nerval dhe Gautier; me këtë të fundit u afrua shumë pasi për më tepër shikonte tek ai një udhëheqës artistik dhe moral. Gjatë kësaj kohe njohu Jeanne Duval, me të cilën pati një marrëdhënie shumë pasionale. Ndryshe nga zakonisht lidhja e tyre vazhdoi për një kohë të gjatë. Charles gjente frymëzim te Jeanne e cila i qëndroi pranë deri në ditën e fundit të jetës së tij.Ndërkohë jeta që Bodleri bënte në Paris nuk ishte kushedi se çfarë. Kur e ëma zbuloi se ai kishte harxhuar gjysmën e trashëgimisë e hodhi në gjyq. Gjykata i caktoi një administrator të cilit Bodleri duhet t`i kërkonte para për çdo gjë që i nevojitej..Në 1845 publikoi krijimet e tij të para, ndërsa për të fituar disa para më shumë filloi punë nëpër disa revista si: "Arti romantik" e "Kuriozitete estetike". Në 1848 mori pjesë në lëvizjet revolucionare në Paris ndërsa në 1857, publikoi në shtëpinë botuese Pule-Malassiz kryeveprën e tij "Lulet e së keqes", që përmban rreth 100 poezi. Libri gjykohet për imoralitet ndërsa botuesi detyrohet të censurojë disa prej poezive. Bodleri ra në depresion të thellë. Në 1861 u përpoq të vetvritej. Në 1864, pasi nuk u pranua nga Akadèmia franceze, u largua nga Parisi për të shkuar në Bruksel, por edhe qëndrimi në kryeqytetin belg nuk i ndryshoi mendimet e tij për borgjezinë.
I sëmurë, kërkonte qetësinë te hashashi, opiumi dhe alkoli. Pas një paralize që e bllokoi në shtrat për disa vite ai vdiq në moshën 44-vjeçare. Heshtrat e tij prehen në varrezat Montparnasse, së bashku me ato të mamasë dhe njerkut. Në 1949 Gjykata Kasacionit e Francës vendosi që vepra dhe jeta e tij të kishin vendin e merituar në piedestalin e kulturës frënge.
Veprat: "Lulet e së keqes"(1857), "Parajsat artificiale"(1860), "Rrënojat"(1864), "Prozat poetike"(1869).

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30