Poezi rumune nga Basarabia. Nikolae Dabizha në shqipërim të Baki Ymerit

nga **Agim Gashi** Thu Aug 06, 2009 4:42 pm

Poezi rumune nga Basarabia. Nikolae Dabizha në shqipërim të Baki Ymerit

Nicolae Dabija (Nikolae Dabizha)
Nicolae Dabija

Shkrimtar, historian letrar, politikan. U lind (më 15 korrik 1948) në komunën Kodreni, rajoni i Çimishlisë (Republika e Moldovës). Ka kryer në Universitetin Shtetëror të Kishinjëut Fakultetin e Letërsisë. Është kryeredaktor i së përjavshmes Literatura si Arta (Letërsia dhe Arti), organ i Lidhjes së Shkrimtarëve të Republikës së Moldovës, president i Shoqatës së Njerëzve të Shkencës, Kulturës dhe Artit nga Republika e Moldovës, Anëtar Nderi i Akademisë Rumune. Është autori më shumë vëllime vargjesh, si: Syri i tretë (1975), Uji i panisur (1980), Bojaxhiu anonim (l985), Uji nën këmishë (1989), E drejta për të gabuar (1993), Loti që sheh (1994). Veja e gurtë (1995), Fotografi i vetëtimave (1998), Heshtje shurdhuese (2000), Përmallime të ndaluara (2003), Vetëtimë e kurorëzuar (2OO5), Maraton mes plumbash (2OO8) ş.a. Ka shkruar më shumë libra për fëmijë: Përralla kur Zogu ishte i vogël (1980). Përralla tjera kur Zogu ishte i vogël (1984), Lartmadhëria e Shtefanit të Madh (1991), Edhe në Moldovë lindin njerëz (1992), Në kërkim të identitetit. Historia e Kombit Rumun në Basarabi (2002) etj. Është autor i disa librave të çmuara të eseve: Gjurmave të Orfeut (1983, 1990), Moldova tejmatanë Nistrit – tokë e lashtë stërgjyshore (1991), Liria ka fytyrën e Zotit (1997), Basarabia, ikonë e thyer (1998). Harta jonë që kkullon gjak (1999) etj., autor manualesh (doracakësh) shkollare (Daciada), manuale të historisë për kl. I-IV, Letërsia rumune për kl. e VI). Është laureat i Çmimit Kombëtar të Republikës së Moldovës (1988), i Çmimit të Madh “Sfantul Gheorghe” (Shën Gjergji) në Festivalin Ndërkombëtar në Uzdin të Vojvodinës 2006), i Çmimit “Mihai Eminescu” të Akademisë Rumune (1995), i Çmimit të Madh “Nichita Stanescu” (1992), i Çmimit të Shoqatës së Juristëve të Rumanisë (2001), etj. Ka botuar mbi 50 vëllime publicistike me ese, poezi, disa të përkthyera në SHBA, Itali, Federatën Ruse, Ukrainë. Është autor i ciklit të doracakëve Daciada për shkollat fillore, autor i një doracaku të letërsisë rumune për kl. e IV, dhe i qindra artikujve të botuar në revista të Basarabisë, Bukovinës, Rumanisë, SHBA-ës, Kanadasë, Francës, Ukrainës, Italisë etj., ndërsa cikle nga vargjet e tij janë të përkthyer në gjuhët më prestigjioze në botë.

Nicolae Dabija

S-a născut la 15 iulie 1948 în comuna Codreni, raionul Cimişlia.. A absolvit Universitatea de Stat din Chişinău, Facultatea de Litere. E redactor-şef al săptămânalului „Literatura Şi Arta”, organ al Uniunii Scriitorilor din Republica Moldova . E preşedinte al Forului Democrat al Românilor din Republica Moldova, preşedinte a Asociaţiei Oamenilor de Ştiinţă, Cultură şi Artă din Republica Moldova . E autorul a mai multor volume de versuri: „Ochiul al treilea” (1975), „Apă neîncepută” (1980), „Zugravul anonim” (l 985), „Aripă sub cămaşă” (1989), “Dreptul la eroare” (1993), “Lacrima care vede” (1994). “Oul de piatră” (1995), “Fotograful de fulgere” (1998), „Tăceri asurzitoare” (2000), „Doruri interzise” (2003) ,”Fulger înrourat”(2OO5), „Maraton printre gloanţe, (2OO8) ş.a. A scris mai multe cărţi pentru copii: „Poveşti de când Păsărel era mic” (1980). „Alte poveşti de când Păsărel era mic” (1984), „Domnia lui Ştefan cel Mare” (1991), „Nasc şi la Moldova oameni” (1992), „În căutarea identităţii. Istoria Neamului Românesc din Basarabia” (2002) ş.a. E autor al unor apreciate cărţi de eseuri: „Pe urmele lui Orfeu” (1983, 1990), "Moldova de peste Nistru – vechi pământ strămoşesc" (1991), „Libertatea are chipul lui Dumnezeu" (1997), „Icoană spartă, Basarabia” (1998). „Harta noastră care sângeră” (1999) ş.a., autor de manuale şcolare („Daciada”, manuale de istorie pentru cl. I-IV, „Literatura română” pentru cl. VI-a). E laureat al Premiului Naţional al Republicii Moldova (1988), al Marelui Premiu „Sfântul Gheorghe” al Festivalului Internaţional de Poezie de la Uzdin (Serbia) (2006), al Premiului „Mihai Eminescu” al Academiei Române (1995), al Marelui Premiu „Nichita Stănescu” (1992), al Premiului Asociaţiei Juriştilor din România (2001) ş.a. În 2003 a fost ales Membru de Onoare al Academiei Române. Volume de poezii i-au apărut în SUA (2OO1, 2OO3), Italia (2OO7), Federaţia Rusă (1977), Ucraina (1989), iar cicluri de versuri i-au fost traduse în cele mai prestigioase limbi ale lumii.

FOTOGRAFI I VETËTIMAVE

(FOTOGRAFUL DE FULGERE)

Unë fotografoj vetëtima

Që e përçajnë terrin

Qiejt

Apo majat e breut

Mbi shpatijet më të larta

Mbi rrokaqiejt më të përkulshëm

Pranë lisave pleq e të vetmuar

I tërheq

Profesion i rrezikshëm

Thuajese njësoj i rrezikshëm

Si vetë jeta –

Të fotografosh vetëtima

Dhe në kohën kur disa më qëllojnë mua

Arrij t’i shkreptoj

Ua lë si kujtim këtë vetëtimë

Që kam

Qenë

FOTOGRAFUL DE FULGERE

Eu fotografiez fulgere

despicând bezne,

ceruri,

sau brazi;

pe dealurile cele mai înalte,

pe blocurile cele mai suple,

lângă arborii bătrâni şi însinguraţi

le momesc;

periculoasă profesie,

aproape la fel de periculoasă

ca viaţa însăşi –

să fotografiezi fulgere.

şi-n timp ce unele lovesc în mine –

mai reuşesc să le scapăr.

Vă las ca amintire acest fulger

care am

fost.

KONFERENCË SHTYPI

E INVENTATORIT TË MADH

(CONFERINTĂ DE PRESĂ

A MARELUI INVENTATOR)

Ëndërroj të inventoj – nëse mundet

Thot me fjalë tjera – që nga vitet e shkollës,

Një fshesë që – do t’i thithte

Të gjitha marrëzitë e botës. (Rrëmujë në sallë).

Tërë jetën po punoj

Në një manual

Fluturimi për fluturat dhe në pauzë

Elaboroj një farë fjalori

Të së folmes së zambakëve. (Duartrokitje).

Po mundohem t’i kuptoj njerëzit.

Mahnitem se si i ngjajnë: urrejtjes

Dashurisë, shenjtërisë dhe famës.

(Replika në sallë. Fishkëllima).

Përndryshe, mih kopshin, mbëltoj krizantema,

Tëharr majdanozin, kultivoj barbarozat,

Dhe vdes herë pas here...

(Duartrokitje të gjalla dhe të gjata).

CONFERINTĂ DE PRESĂ

A MARELUI INVENTATOR

Visez să inventez – dacă se poate

spune astfel – încă din anii de şcoală,

un burete care - ar absorbi toate

prostiile lumii. (Rumoare în sală).

Mai lucrez de-o viaţă

la un manual

de zbor pentru fluturi şi-n pauze

elaborez un fel de dicţionar

al graiului crinilor. (Aplauze).

Mă mai străduiesc să pricep oamenii.

Mă mir cum se aseamănă: uri

şi iubiri, sfinții şi famenii.

(Replici din sală. Fluierături).

În rest, sap grădina, sădesc crizanteme,

plivesc pătrunjelul, cultiv muşcate,

mai şi mor din vreme în vreme...

(Aplauze vii şi îndelungate).

MOSHA PËR TË KALUAR

(VÂRSTA DE TRECERE)

Kam, Zot, tridhjetëetre vjet

Dhe jam i mirë vetëm për kryqëzim,

Dhe jam i mirë vetëm për t’u vënë në kryqin

E poemit të përsosur;

Të poemit që për një çast

Dimrin mund ta mënjanojë.

Jam i ndëshkuar sot për një lajthitje

Të cilën do ta bëj nesër;

Revolta e gjakut tim

Qetësohet te prindërit e mi.

Por ku është Juda të më shesë

Për tridhjetë para të argjenta?!

Shtrihet muzgu mbi mure

Porsi një myshk i trëndafiltë,

Kur vdekja ma bën me sy,

Unë mësohem të jem, të jem...

VÂRSTA DE TRECERE

Am, Doamne, treizeci şi trei de ani

şi-s numai bun de răstignit,

şi-s numai bun de pus pe crucea

poemului desăvârşit;

poemului care-ar putea

cu-o clipă iarna s-o amâne.

Sunt pedepsit azi pentru-o gafă

Pe care o voi face-o mâine.

Revolta sângelui din mine

se domoleşte in părinţi.

Dar unde-i Iuda să mă vândă

pentru cei treizeci de arginti?!

Se-ntinde-amurgul peste ziduri

precum un muşchi trandafiriu,

când moartea-mi face blând cu ochiul,

eu mai învăţ să fiu, să fiu....

vijon

nga **Agim Gashi** Thu Aug 06, 2009 4:42 pm

MEMORJE

(MEMORIU)

„I nderuar drejtor i përgjithshëm

I uzinës për prodhim poemash,

Kërkoj falje se Ju marr nga koha, unë,

Rrogtar juaji, me mëshirë

Dua të jua bëj më dije:

Nuk i ka fajet poezia

Se në planetë është shtrenjtuar letra,

Dhe as poetët nuk kanë faj

Nëse ngjyra shkon duke u pakësuar,

Jo për vargun e tyre të gjatë

Vende/vende lapsat nuk mjaftojnë...

Të pashëruar nga poezia,

Të sëmurë nga përjetësia –

Me sytë ndaj yllit më të ri –

Ne, sanço-pançët

Dhe don-kishotët,

Këta që mendojmë se me një poem

Mund të joshim kujdesin e vdekjes,

Po Ju lusim të lëshoni dëftesa borxhi

Edhe për shpresa.

Jeni i lutur, njëherit,

Nëse mund të konfirmoni

Me nënshkrim dhe vulë

Se në shekullin tonë urrejtja s’është e kotë,

Se ekziston ende nevoja për poezi

Mbi këtë glob.

Të dihet.

Me tërë dashurinë dhe kujdesin,

Tuaj,

N. DABIZHA”

MEMORIU

„Stimate director general

de la uzina de produs poeme,

scuzaţi că Vă răpesc din vreme, eu, al

D-voastră zilier, cu umilinţă

aş vrea să vă aduc la cunoştinţă:

nu e de vină poezia

că pe planetă s-a scumpit hârtia,

şi nici poeţii nu-s de vină

dacă cerneală-i mai puţină,

nu pentru versul lor prelung

pe-alocuri pixuri nu ajung...

Nevindecaţi de poezie,

Îmbolnăviţi de veşnicie −

cu ochii la cea mai tânără stea −

noi, sancio-panzii

şi don-quijoţii,

cei ce sperăm c-un poem c-am putea

să distragem atenţia morţii,

V-am ruga să eliberaţi chitanţe

şi pentru speranţe.

Mai sunteţi totodată, rugaţi,

dacă se poate, să confirmaţi

cu semnătură şi ştampilă

că-n veacul nostru ura-i inutilă,

că e nevoie încă de poezie

pe globu-acesta.

Să se ştie.

Cu toată dragostea şi grija,

al D-voastră,

N. DABIJA”

TESTAMEN

(TESTAMENT)

Fëimjët e mi, ylli po e end perin –

Me poezi nuk tubon pasuri:

Ua lë si trashëgim trëndafilin,

Dritën e tij për paqë e dashuri.

Dhe gjembat, që erërat i lëvrojnë:

Të përgjakeni nga ta,

Në përjetësi,

Kundërmim të cilin as pranvera s’e ka –

I zgjojnë gjarpërinjtë,

E varrosur për së gjalli...

Erën t’ua shkulish është fort vështirë,

As që mund ta ngarkosh në karrocë,

Apo ta ndash pjesë/pjesë me sharrë:

Ua lë si trashëgim trëndafilin.

Por nëse do ta dashuroni

Me të vërtetë –

Përjetë askush nuk mund të jua rrëmbejë

Dhe po qe se ua shkëput tufën ndoj xhelat,

Një fije e rrënjës mbetet në jetë.

Erëtima e tij shkruan në erë poema.

…Por kur ngjitet mbi kaçamill zefiri –

Tufat e shkundin ajrin porsi do stema!

TESTAMENT

Copii mei, îşi toarce steaua firul −

cu poezia nu aduni avere:

vă las ca moştenire trandafirul,

lumina lui de pace şi durere.

Şi spinii, ce văzduhurile ară:

să sângeraţi de ei,

în veşnicii,

mireasma care-n orice primăvară −

deşteaptă şerpii

îngropaţi de vii...

Mireasma să i-o smulgi e foarte greu,

nici nu i-o poţi căra cu coviltirul,

sau în bucăţi s-o-mparţi c-un ferăstrău:

vă las ca moştenire trandafirul.

Iar dacă-l veţi iubi

cu adevărat −

în veci n-o să vi-l poată răpi nime

chiar de-i va smulge tufa vreun gealat,

un fir de rădăcină tot rămâne.

Mireasma lui scrie pe vânt poeme.

... Dar când se încâlceşte-n rămi zefirul −

tufele scunde ard ca nişte steme!

Vă las ca moştenire trandafirul.

NJË GRUSHT GLINE

(UN PUMN DE LUT)

„por s’do të jem një glinë e rëndomtë”

...arkeologët vijnë nga ardhmëria –

Duke mihur dheun e munduar,

Të mahnitur do të gjejnë nën ogar

Një grusht dheu të dashuruar;

E të cilit, ende nga ajo kohë,

Pas një mileniumi e më tepër

Që do ta bluajnë gurra e shkëmbi,

Do ta kaplojë mall për ty;

O, ata do ta shohin për herë të parë –

Një grusht gline se si fërgëllon

Kur e prek truallin tënd...

UN PUMN DE LUT

„ci nu voi fi un lut obişnuit”

... arheologi din viitor −

săpând pământul chinuit,

miraţi găsi-vor sub ogor

un pumn de lut îndrăgostit;

şi căruia, si-atuncea încă,

dup-un mileniu şi mai bine

ce-or măcina izvor şi stâncă,

o să-i mai fie dor de tine;

o, ei vedea-vor prima oară −

amestecându-l cu cazmale −

un pumn de lut cum se-nfioară

l-atingerea ţărânei tale...

POEM

(POEM)

Malli im ndaj Jush e jo ndaj pares

Është si malli i murit ndaj dritares.

POEM

Doru-mi-i de Dumneavoastră:

ca unui zid − de o fereastră.

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30

Poezi rumune nga Basarabia. Nikolae Dabizha në shqipërim të Baki Ymerit

Poezi rumune nga Basarabia. Nikolae Dabizha në shqipërim të Baki Ymerit

Re: Poezi rumune nga Basarabia. Nikolae Dabizha në shqipërim të Baki Ymerit