Lazgush Poradeci

JETA


Lasgush Poradeci lindi më 27 dhjetor 1899 në Pogradec, në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun. Më 1921 ai shkoi në Rumani, për të ndjekur studimet e larta. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht ai u lidh me lëvizjen atdhetare të kolonisë shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i Kolonisë.

Në verën e vitit 1924 Qeveria e Fan Nolit i dha bursë dhe kështu arriti t'i përfundojë studimet e larta në Grac (Austri) në Fakultetin e Filologjisë Romano-Gjermane.Në dallim nga poetët e Rilindjes, që megjithë origjinalitetin e tyre kishin tipare të përbashkëta, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë Noli, Fishta, Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të ndryshëm nga njëri-tjetri si nga formimi, nga prirja e tyre, ashtu edhe nga interesat e synimet.


Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen ne periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri. Në veprën e këtij romantiku të fundit të letërsisë sonë jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare.
Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.


Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë "Vallja e yjeve", dhe më 1937, u botua vëllimi i dytë "Ylli i zemrës". Pas Luftës së Dytë Botërore Lasgush Poradeci e vazhdoi veprimtarinë krijuese, por u mor edhe me përkthime. Ai shkroi, veç të tjerash, poemat "Eskursioni teologjik i Sokratit", "Mbi ta", "Kamadeva", baladat për Muharrem e Reshit Çollakun. Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore si "Eugjen Onjegin" të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, të Bllokut, Poemat e Hajnes, të Majakovskit e Miçkieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi të Lanaut, Brehtit; Hygoit, Mysesë, Bajronit; Shellit, Bërnsit, të Emineskut etj.

Më 12 nëntor të vitit 1987, Lasgush Poradeci, vdiq, duke lënë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemran e lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturë sonë si Eqerem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare, Rexhep Ismajli etj. Si një personalitet i shquar dhe poet i vërtetë ai nuk ua nënshtroi kurrë artin e tij kërkesave dhe synimeve të diktaturës. Për këtë arsye ai u la në një gjendje ekonomike të rëndë dhe pothuaj në harresë nga shtypi zyrtar. Vetëm në vitin 1989 mundi të botohet vepra e tij e plotë.
Balladë

Fryn veriu në mal të thatë,
Thotë vasha lele ngriva.

Duro,vashë,të durojmë,
Si duron mali dëborën.

Në të shtënça moj në dorë,
Do të ngroh si top dëborë.
....
Në m`a dhënç moj bel` e hollë,
Do të thyej si mënjollë,
Do të shtryth posi një mollë.

Në më arthç o moj në hije,
Do t`i puth prej dhembshurije,
Do t`i skuq t`i ndes qirije,
Do t`i nxi t`i bëj mavije
Ato buzë gjak-qershije.
....
Në të marça moj përherë,
Do të shtroj të parën herë,
Do të ngroh të dytën herë,
Do të puth të tretën herë

Buzë-e gushë-e gjinë-e mjerë
Dh` atë shtatin që mban erë
Posi luleja në verë:
Gjer sa gjumi të më zerë,
Të m`të zerë-e të më flerë
Syr` i urtë si mëshqerë.

Kur në Flakë




Kur në flakë të qiririt zë mendonem net-për-net
Dh'e ndjej shpirtin e kulluar nëpër dritën që më tret
Prej skëterrës se pa matë më del bot' e ëndërruar,
vetëm ti, o im-e dashur net-për-net më rri larguar

Po çdo ëndërr që më shfaqet prej skëterrës së pafund
çdo mendim i llaftaruar që më dhemb e më përtund,
Duke rënë prej së lartash posi pikë zemërate
T'i përshkohet për-së-thelli bukuris' së qenies sate.

T'i përshkohet mes-për-mesi dlirësis' së shpirit tënd,
Ta merr pamjen e fytyrës, bëhet shkronjëz e kuvend.
Ai del prej shkretëtire ment' e mi të m'i stolisë
E ka tingull llaftarie, ka verbimin e magjisë,

Ndrin i kthjellët e i pastër si pasqyrëz' e një kroj
Pa nëm fytyrën tënde ta vështroj... nuk ta vështroj...

O! fytyr' e vjershëruar që më mbush me dëshërime!
Q'i fal gaz përjetësie dashuris' së zemrës sime!
Që më bën kur ment' e mia regëtijnë varg e varg
Të të ndjej aq fare pranë, të më jesh aq shumë larg...
Ku shtrohet Vala... (Romancë)




Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng' e pakuptuar,
Të pashë, motër, plot me mall,
më pe me shpirt të llaftaruar.

Q'aherë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet'e dytë...
Dh'i shtinja sytë gjith përdhe-
Gjithë përdhe m'i shtinje sytë...

Po me t'u ndarë vet e vet,
Më s'kishim turp që s'kishte fjalë...
Na ritej malli posi det,
Posi një det që vjen me valë:

E prapë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet-e dytë;
E prapë sytë gjith përdhe,
Gjithë përdhe pikonin sytë.

..........................................
..........................................
..........................................
..........................................

Q'aherë qamë plot me mall
Atë vështrimin e kaluar,
Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng' e pakuptuar.

Se kish kuptim që s'kish kuptim,
Kuptim'i fellë-i mallit t'onë;
Se malli jon'ish zotërim,
Që robëron përgjithëmonë;

Se s'dashuronja-as un' as ti,
Po dashuronte dashurija:
Një dashuri - një fshehtësi
M'e fshehur sesa fshehtësija.

Mitrush Kutelit



...Pa m'i prit edhe Mitrush Kutelit

...Pa m'i prit edhe këtonë,
Iskëra të zemrës s'onë.
Prit-m'i shok n'ato mërgime
Fjalëzat me regëtime,
Nga buçim'i zemrës s'ime.
Zemra ime buçim-shkretë
Zjen e bren e s'gjen të qetë,
Plaset e përplaset vetë,
Vdes përkohë-e lind përjetë.

Pamja




Sot u pamë-e sot u ndamë
Dhe nuk thamë njëzë fjalë;
Kur u ndamë vamë-e qamë,
Qamë shpejt ca lot me valë.

Edhe shpejt kur me të dalë,
Vamë-u pamë-e shumë thamë,
Thamë fjalë, fjalë, fjalë,
Pastaj kurrë më s'u ndamë.

Nuk u ndamë-e vetë thamë:
ç'këto fjalë? ç'këto lotë?
Ç'ky vajtim q'u vramë-e ramë
Shkrumb e pluhur nënë botë?

Ah kur ramë, kur u dhembmë,
Ndritej dhembja dritë-e artë...
Kur u dhembmë, kur u shembmë,
Shkrepej yll në qjell të lartë...

Yll e dritë bukurija,
Qjell i lartë perëndija,
ç'vjen e shkon e vjen si hija,
Plas e s'plas kjo dashurija

MALLI

Syri-i bukur qe t'u mvrenjt -
Syri yt qe me lendon
Do me lere-a von a shpejt,
Do me lere-a shpejt a von.

Sapo shpirti m'u delir -
Shpirti im i nxire krejt -
Do me lere me pahir
Syri-i bukur qe t'u mvrenjt.

E do mbetem pernjemend
Varfanjak si mbret pa fron:
Mbreteresha qe me çmend
Do me lere-a shpejt a von.

Do me lere-a von a shpejt,
Do me lere-a shpejt a von,
Syri i bukur qe t'u mvrenjt -
Syri yt qe me lendon.

Do me lere...A! po si -
Qofte-ahere-ose tani -
Do te qaj aq dashuri
Qe te humb me mall te ti?


.................................................. ..

PORADECI

Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufir
Po përhapet dal-nga-dale një pluhúrë si një hije.
Nëpër Mal e nër Lëndina shkrumb' i natës që po bije,
Duke sbritur që nga qjelli përmi fshat po bëhet fir...

E kudó krahin' e gjërë më s'po qit as pipëlim:
Në katund kërcet një portë...në Liqer heshtë një lopatë...
Një shqiponjë-e arratisur fluturon në Mal-të-Thatë...
Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit t'im.

Tërë fisi, tërë jeta, ra... u dergj... e zuri gjumi...
Zotëroj më katër anë errësira...
Po tashi:
Dyke nisur udhëtimin mes-për-mes nër Shqipëri,
Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi...


.................................................. ..

DIMER

Shpirti im qe sot y mbyll
Dhe gezimin m'a perzuri.
Neper mal e neper pyll
Zu debora prej qekuri.

Bjene floket nje-nga-nje
Mi katundin e shkretuar.
Dyke mardhur nene te
Dheri fjet e ri mbuluar

Flet nga-dal e shpirti im,
Dhe ne zi pikoj si fleta,
Pa me qit as pipelim
Tere fili, tere jeta.

Ne kaq heshtje-e qetesi
Ndjej vajtimthin e nje shpesi:
Psheretin me ze te ti
Jet' e trembur se mos vdesi...


.................................................. ..

SHPIRTIT

Te lus, o Lajmes i qielluar!
O Frym' e Zotit, vete Zot!
Me hirin t'end te pashteruar
Qe ka mburim perjetesije,
Hirplot, o Shpirt, ner gaze Ti-je.
Dhe ner mjerime je hirplot!

Ti botes s'one-i prure lajmin
E nj'enderimi te pafaj:
Per mallin t'end me te pastajmin
Ti kuvendon qe permbi bote,
Dhe ne gezim i bije lote,
I bije gas ne zi te saj.

Kur del mi male yll'i dites
e shuhet nata prapa ti,
Ti me veshtrimin vetetites
Ckelqen ne fund te zemres s'ime
Dh'i ben prej kenges se nje grime
Nje te perjetshme- harmoni.

E kur pat humbur jet' e dherit,
Kur syr' i lodhur m'u pergjum,
Ne shkendijim te kandilerit
M'i cfaq ylberin e nje rruaze...-
Fatlum, o Shpirt, ti j ner gaze,
Dhe ner mjerime je fatlum!

Sot hapa syte qe-me-nate
E po kendoj si kurrekush:
drejt lartesise se pamate
Ah. meshiro te ngjite- i cmuar
Prej gjirit t'im te perveluar
Fjalim'i mallit t'im mjerush.


.................................................. ..

DORA JOTE LEDHATARE

Dora jote ledhataja, esht' e zbete si qiri.
Dora jote ledhatarja leshon driten e debores.
Kur t'a ndjeu magjine-e paster qe te shtrydheshe prej dores,
Shpirti im i frymezuar regetiu ne llaftari.

Se me lende magjistare u pat bere tul' i saj;
Tul'i saj u pat gatuar me vaj ere-e brume dylli;
I dha hena pak te ndezur, pluhur t'arte-i fali ylli,
E keshtu m'u duk hirplote- haj! o dor'e vashes, haj!

Ne veshtrim te dores s'ate c'pat, o! balli qe m'u vdar?
C'pat qepall' e perlotur q'i ra pika tatepjete?-
Dor'e bryllt' e vashes s'ime, dor'e paqme, dor' e zbete,
Vetetiu me prush magjije e me beri mendimtar.

Dora jote qe me dhimbset, dora jote qe me cik;
Dora jote qe me shtrihet siper temblave gjumashe;
Dora jote: zemra jote qe t'u nda me pese fashe...
Dh'u be dore te me ndali ndaj dyshoj se mos ik...

LAMTUMIRE

Me del e ze pshon me te fshete,
nje brenge hije-rende mi sy;
Perbrenda ne zemren e shkrete
M`i shtje drejt-perdrejt qe te dy.

E loti prej syve te tua
Rrenqethet valome per dhe:
M´ja ndjen veshtrim-bukur-pallua
Ti zemres greminen e re....

Po kenget qe sot me nuk jane,
Stolisen me mall ne mergim.
Permbytur mjerimesh pa ane,
Ndrin Yll`i te riturit t`im.


LAMTUMIRE

Variante

Me vjen edhe pshon me t`u qasur,
Nje breng hije-rende mi sy.
Perdrejt mun ne zemren e plasur
M´i shtje llaftarisht qe te dy.

Bje loti prej syve te qare,
Venitet rrembyer perdhe:
M`j-a ndjen zemrimin e pare,
Ah!Moter ti dhembjes se re...

Sot kenget qe vane-e me s`jane
Buqasin me mall ne mergim,
Pa-i mbytur mjerimesh pa ane
Zbret Ylli i te riturit t`im .


LAMTUMIRE

Variante


Me del perkundrejt dyke pshuar,
Nji breng hije-rende mi sy,
Pa felle ne shpirt te shkretuar
M´i shtje drejt-per-drejt qe te dy.

Dhe loti prej syve te thata
Gremiset si vale mberdhe,
Qe sot iku dita ,vjen nata
Me yj qe me s`ndrijne si dje.

Pra kenget qe vane- e me s`jane,
Permbyten me mall ne mergim.
I ngrysur mjerimesh pa ane
Vdes ylli i te riturit t`im.



LAMTUMIRE

Variante


Me del me-at hir te zemeruar
Nji breng hije-rende mi sy,
Qe sot kur po ish i merguar
T`i shoh drejt-per-drejt qe te dy.

Ra loti prej syve te tua
E vate kulloj gjer per dhe:
Ne piken q`u tret nen mua
Qan zemra vajen e re.

Ju ditet e mallit prej flake!
Ju nete me enderra plot!
Sesi m`ju pushton varfanjake
Ky det i nji sumbulle lot!-

Sot pikave lot qe m´u thane
J-u ndjeva te parin kullim,
Pa dridhet liqeri pa ane
O vashe e te riturit t`im.

KU VEMI SHPESH



Në zemrën t'ënde vetëm unë,

Në zemrën t'ime vetëm ti,

Dhe jashtë bota fjalëtare,

Dhe jashtë syri plot zili.



Dh' ashtu filluam përngahera

Një vetësi plot ëmbëlsi,

Të mos na shohë syr' i botës

Mos na zemrosh, moj njerëzi.



Dhe ikn' e ikmë gjith-më-largë,

Dyke kërkuar pak liri,

Që me t'u ndezur flak'e ditës,

Gjer më të mugëtit të zi:



Gjer në mesnatë-e pasmesnatë,

Oh! e pangopur arrati!

Un' hijerënd' e mvrerësuar,

Ti buzëndritur në stoli.



Nër ato male shtat-mëdhaja,

Nër ata pyj me fshehëtsi,

N'ato mburima lozonjare,

N'ata shkëmbënj plot llaftari:



Kur fyn një erë pastërsije,

E vetëtin një bukuri,

E ritet malli posi deti,

E ndizet zemëra në gji:



Ku nuku duket asnjeri,

Ku vemi shpesh veç un' e ti

Ku djeg si zjarr, moj dashuri!

Ku ndrin si yll, moj perëndi!

VESË DASHURIJE

Sillet heshtur an' e mb' anë

Hij' e gjumit të pandalë-

Ku jan' ëndrrat, ku janë,

Gjumë ti, të qofsha falë?



Ku 'sht' o! mik' e gjithë ditës,

Të m'a shohë shpirt' i sgjuar?

Zjarr' i syrit vetëtitës

Që më pati përvëluar?



Sonte mbeta mun në pisë

Nën' ushtimin e një buje:

Moj motrick' e vogëlisë,

Nuk të shoh, po ti këtu-je...



Ti mendon mi supë t'ime

E mbështetur më një faqe;

Rëgëtin me dëshirime

Zemr' e mbushur me farmaqe;



Më flet tinës buz' e shkruar,

Fjal' e urt' e gojës s'ate,

Pshon për kohën e kaluar

Që më s'vjen që kur na vate;



Që kur lamë shokërinë

Sa zu zemra të buçasi -

Oh! sa shpesh më ven' e vinë

Përktheljet e çdo çasti!



Pa mendohem me llaftarë

Si të humba posi hije

Sa pikovi lot' i parë,

Posi vesë dashurije

MBI TA

(Poeme per kryengritjen e Malesise se Madhe)
Kujtimit te poetit Risto Siliqi


Risto Siliqi-nisu shpejt
Ku shfren me kob e liga,
Ku ndeshet kombi i ngritur krejt
Me tri Kucedra shtriga.

Shpejt me mauzerin tend zemrak
Dhe penden e praruar,
Ku mposht halldupin turkoshak
Atdheu duke u deshmuar.

Ne Hot e Grude e Traboin
Puth Ded Gjo`Lul viganin,
Mirdite e Shale e Dukagjin
Puth Mehmet Shpend Luanin.

Dhe puth kuvendin heroik,
Ku ngrihet kombi peshe,
Ku mposht t`urryerin armik
Malsija burrereshe;

Malsija qe ben sulm ne zjarr
Po si dragoj me flete,
Sic bente sulm ngadherimtar
Gjergj Kastrioti vete.

U zgjua Shkodra me tundim
Prej lajmit te papritur,
se cak me cak leshoj kushtrim
Malsij`e kryengritur.

Leshoj kushtrim shpagimtar
Malsij`e burreruar,
se prape qeni turk barbar
Per dhune u pat leshuar.

Dhe prape djem e pleq e gra
Ngarendin t`armatosur,
te pershendesin krah per krah
Vellezerit e kanosur.

U nisme shoke e miq
Prej Shkodres ne malsite,
Ku Ded Gjo`Luli me Deciq
I mbron atdheut kufite

Pershkuam Tuz e Grude e Hot
E Shale dhe Tropoje,
Ku Mehmet Shpendi i gjindet zot
Atdheut ne pararoje.

Me Ded Gjo`Lul e Mehmet Shpend
U bujtem gjith nji nate,
Na dha si kush me gaz e shend
N`agim nga nji dhurate :

Nga nji djalosh per lufte e zjarr
Nga kull`e vet krenare,
Nga gjaku i zemres, gjak shqiptar,
Pere Motren shqiptare.

Ky Deda qe nuk njeh Sulltan
Na dha Kol Marash Vaten,
Ky Shpendi qe s`njeh Turk-Osman
Na dha Zef Bua Shpaten;


Po Gjon Pullumbi xhvat krenar
Prej gozhdes jatagane .
“ Do vij dhe vete vullnetar,
Ta skuqim tok mejdane”.

Hajt!Digjni plumb n`ate mauzer,
me qitjen e pashare,
perftoni lavd, perftoni nder,
ta ndjeje Evropa mbare.

Tumirembec I shtrenjte atdhe-
Dh`u nisem shtate vete,
Dhe fluturonim plot hare,
Si t` ishim zogj me flete.

Dhe krep me krep e zall me zall,
Me shpiert te paduruar,
Nga I madhi shkas, nga I madhi mall,
Plot duf per te luftuar :

Kaptuam shtate male rresht,
Dhe s`folem shtate fjale,
Kaptuam shtate male rresht
Malesise per t´ju fale.

Dhe ja!Te shtate burrat tok
Ne kulm teMalesise,
Ku Drin`i Bardhe nen`Istok
Merr fill drejt Shqiperise.

Mes Arberit , me mall rinor,
E zbret kalitas drumi,
Ku Drini plak e perrallor
Buron prej Shendaumi.

Mire se te gjejme atdhe bujar!
Malesi e lavduruar!
Pranon ti, oh!Pak gjak shqiptar
Qe vjen per t`u deshmuar.

Per t`u mbuluar me lavdi
Ne sulmet fitimtare,
Te behet fli , ku behen fli
Heronjet shqipetare.

S`qendronim dot,s`duronim dot
Prej kobit te papritur,
Mirdite e Lume e Shale e Hot
Pa beft ish kryengritur.

Se kish dhen`urdher qeni turk
Te qarmatoset vendi,
te derdhet gjak shqiptari curk,
te lidhet Deda e Shpendi.


Kur zbritem ne shtegim jugor,
nga Drini i zi matane,
kendonin me ze burreror
Hatjan dhe Shaljane :

“ Nuk lidhet Ded Gjo`Luli I math
Dragua fis prej fisi,
Te kap si berr, te therr`ne vath
Te vare ne dege lisi „.

“ Nuk lidhet Shpendi lart ne Theth,
Prej gjylet njiqind oke,
I prêt mbi sup e prap t`i hedh,
Sulltan jezit, mbi koke”.

Duke shtegtuar gjithnje,
Degjonim kengetore,
Ia thoshin fort qe cke me te
Lumjane e mirditore.

“S`hyn dot ne Lume, qen zuzar,
Manov anadollaku,
Rrok pushken qindvjeqari,
Dhe shtatvjeqar cunaku”.

“S`hyn dot, ti turk e turceli,
Ne kullat mirditore,
Te prêt ne prite e ne frengji
Mirdita pushkmizore“.

Kendonte vendi ne kushtrim
Perballe me gjith Turqine,
Qe vjen me kob e perdhunim
Te qarti Shqiperine;

Por turku avitet plot maras :
Marshon kuceder`e pare:
Marshon kuceder`e dyte pas-
Dy xhindrit pashallare.

Shefqet Pashai, me peshtjellim
E britme e zjarr e hekur,
marshon per dhune e carmatim
Drejt Lumes se pa prekur;

Bedri Pashaj, me fe dhe din,
E me trumbete e loder,
Del ne Mirdite e Dukagjin
E Shale e Hot e Shkoder.

„Nuk duam fe ,nuk duam din“,
Kendonin Malesia,
ze turfullon e shkrefetin
e shfren e shfryn Bedrija.

Filloi ne Lume sulmi i zi,
Do Lumen ta shkretoje,
Pashai finok, perpara tij,
Dergon nje pararoje.

Nji kumadar I eger`halldup,
Hypur serbes mbi kale,
takon me pushken permbi sup
Aty perballe nji djale.

Kendonte djaloshari I lum
Me delet n`ato shpate,
I shfryu turqeliu-dumdum:
“ He!Jep at `armen tate!”

Po shpejt bariu qellon e shtje,
Permbys perposh barbarin :
Ja shpje Sulltanit per meze,
Kush carmatos Shqiptarin.


Keshtu pashane e leu me gjak,
nuk e pandeu tirani,
E leu ne Lume nji cunak,
nji brisk i ri Lumjani.

Nga krism`e rrepte atje mbi shpat,
Sa shtiu djaloshi jone,
U ngrit gjith Luma fshat me fshat,
Siq kish dhe ka zakone,

Dhe pa vonim e pa durim
Krahin`e tere ish gati:
Gezoheshin qe per luftim
Erdh me ne fund sahati.

Buciten pushket n`at cas,
Mbi gerxhe , mbi livadhe,
Gjemonin si per shend e gas,
Si te ishte dasme e madhe.

U mbush me vrer pashaj allcak
Nga krisma prej cdo ane,
Ndaloj ne prag,ngurroj ne prag
N`ato kufi lumjane.

Mbi kater ushtrira zot
Dhe dyzetmije ushtare,
Prej vrerit s`e permbante dot
Marshimin sa me pare.

Prapo-u shpejt, bre derbede,
Marsh!Me gjithe ushterira!
Vjen Luma dhe t`i shtrin perdhe
Te majmen egersirat.

S`ta le ty nderin Luma aspak
Qe te sulmosh i pari :
M`i pari neper lufte e gjak
Sulmon gjithnji shqiptari.

Ne front t`armikut ne kufi
S`rektin as fryme as jete:
Pasha finok, me dredheri
Gaditet me te fshehte.

Do nis sulmin ndeshkimtar
Ta beje Lumen troke:
“Do ta shtroj popullin shqiptar,
Do t`i ve mend ne koke”.


Ec hijerende e vuv e hesht :
Sa mire i ka renduar
Te kater ushtrirat rresht!
Gati per te sulmuar.

Ndan njezet mije e pret…e pret…
Gjithe pret…per sulm perpjete,
Krekohet plot me salltanet,
Si t`ish Sulltani vete.

Po befas Luma u derdh tallas,
Shperthen orti vigane,
Perball e anas e perplas
Sulmon hordhite osmane.

Ketej-dymije heronj mezi
Andej-plot njezet mije,
Dymije plumba bresheri
Rrezojne`armiq dymije;

Dhe rish dymije batare-
Dymije armiq te shtrire,
Dhe rish, e rish, e rish-perdhe
Te gjithe shtrire e grire.

Dhe prap sulm : „Mbi ta!Mbi ta!,
Mbi mijera e tjera,
Iu shtir permendesh te ziut pasha
Sikur vershoj sketerra.

Dh`ish nji perleshje e mbytje e mort
E britem e tmerruar,
U mbraps pashaj, i tundur fort,
Me ushtaret e gjysmuar.

Dhe te plagosurit e shkrete,
Mes fushes se mejdanit,
I la plot plage e gjak e et
Dhe ashk kunder Sulltanit.

Keshtu ben Luma sulm shqiptar,
shkon vrake e lum gjaku :
Rrok pushken plaku qindvjeqar,
Dhe shtatevjeqar cunaku.

Por kur u mbraps Shefqet Pashaj
Me ushtaret e gjysmuar,
Nji lajm I keq per kuj e vaj,
Ne zemr`e pat pikuar :


Ne Qaf t`Agrit ku si horr
Bedri Pashaj vraponte,
E pret ne ball nji mirditor
Qe shtiu e po kendonte:

„S`del dot ti turk e turqeli ,
Prej atmes mirditore,
Te shtrine ne prite e ne frengji
Mirdita plumbmizore.”

Keshtu Mirdita kish adet,
Kur turku vjen tan gas,
ne prite e ne mejdan pervjet
Nga nji pasha ta vrase.

Shko shpejt, mos hash dhe ti nji plumb,
Shefqet Pasha, ne koke :
Dhe bente Lumen troke e shkrumb,
Te beri shkrumb e troke.

Dreken perjasht ne karakoll,
Nis shpejt llandon , hamshore,
Dhe darken brenda ne Stamboll,
Sa shpejt e ben nji fore :

„ Me faj e turp, Sulltan-Baba,
Po kthehem I ngarkuar,
Se Mehmet Shpendi ish katalla,
S`do mbret per ta sunduar;

As Ded Gjo`Luli s`do ne Hot
Mbi krepat tmerrimtare ,
Ku as shqiponjat s`ngjiten dot,
Veq djajte shqiptare;

Dh`as Luma s`te le nder aspak
Qe te sulmosh i pari :
M`i pari, thote, ku rrjedhe gjak,
Sulmon vetem shqiptari;

Dhe thote ajo ben sulm shqiptar,
Rrjedh vrake e lume gjaku .
Rrok pushken plaku qindvjeqar
Dhe shtatvjeqar cunaku“

Maja e Çelur

Lulet lulëzuan
me të parë djellë
kushedi ç'duruan
që kur janë mbjellë:

që kur u përzien
me rër' e me ujë,
dhe u lagn' e u lyen
pa bujë e rrëmujë.

Pa zë psherëtimi,
zë e vaj të kotë,
i ngurroj thellimi
nënë dhen' e ftohtë.

Edhe balt' e ndotur,
edhe llum' i ndyrë
i patnë përlotur
me ngjyrë e mënxyrë.

Ato piperonin
me një sulm i qetë
dhe mbinin e shkonin
që përposh përpjetë.

Që ngaj errësira
brenda në dhè thellë
ndillnin krejt të lira
dritën edhe qelltë.

Sa me rënd' i mbante
rrënj' e balt' e nxirë
dh' i tërhiqte e s'i ndante
për në fundësirë,

dhe sa m'i padukur
edhe sa m'i zjarrtë
ishte sulm' i bukur
për në qiejt' e lartë,

aq më lirë e fshehur,
dh' aq më me ngadalë
rritnin pa pandehur
sulmin e pandalë:

Dhe ja, ndizet era
mbi barishte e bimë!
Ja! qesh pranëvera
nëpër ngashërime!

Ja! sa lul' e qetë
çeli gjinë e sajë,
përmbi degë e fletë
atje lart në majë!


Malli

Syri-i bukur që t'u mvrenjt -
Syri yt që më lëndon
Do më lerë-a von a shpejt,
Do më lerë-a shpejt a von.

Sapo shpirti m'u delir -
Shpirti im i nxirë krejt -
Do më lerë me pahir
Syri-i bukur që t'u mvrenjt.

E do mbetem përnjëmend
Varfanjak si mbret pa fron:
Mbretëresha që më çmend
Do me lerë-a shpejt a von.

Do me lerë-a von a shpejt,
Do me lerë-a shpejt a von,
Syri i bukur që t'u mvrenjt -
Syri yt që më lëndon.

Do më lerë...A! po si -
Qoftë-aherë-ose tani -
Do të qaj aq dashuri
Që të humb me mall te ti?


Vdekja e Nositit

Me zjarr ju flas... me zjarr
Në gjirin tim kam hapur varr...
Që t'i jap shpresë- edhe t'ja marr...

Un' ik liqerit zemërak
Fatlum dh' i pastër si zëmbak,
Po zemra ime kullon gjak:

Se vijnë- urtuar zogjtë-e mi,
Dh'u jap ushqim me dashuri-
Një dashuri për llaftari:

Pa nis ah! Gjirin ta godas...
Dh'e hap ah! gjirin për një ças...
Dh'i nginj ah! zogjtë- e vdes me gas!...

Ahere - helmohet e buçet
Pas mallit tim liqer-i shkret,
E rrit tallazin posi det.

Ay e tund , ay e shkund,
Ay e hap sa me të mund,
Gjer mun në gjit,gjer mu në fund.

E shpirtin dyke ma përcjellë
Më thotë ah! shih sesa 'sht'i fellë...
Ky gjir'i em që të pat pjellë...

Me zjarr ju flas...
Me zjarr...
Syt' e Lumtur

Ishe vogeloshe...isha mituri...
Kur më dole mbudhe, ti moj lumja ti!

Vinte perëndimi me të vagëlluar
Pa m'i shtire tinës ata syt' e shkruar.

Ata syt' e shkruar, sytë moj të fjetur,
Shtatë vjet me-radhë t'i kam përshëndetur.
Kur më pe së pari, more-e m'u largove,
Kur më pe së dyti, more-e m'u afrove,
Kur më pe së treti, more-e më pushtove,
Të putha në gushë, ti m'u turpërove,
Papo ule kryet e shkove vajtove.

Përse të Dua

Se të desha vetë,
Dhe t'u nqasa vetë,
Dhe të putha vetë-

Prandaj.
Dhe të humba largë,
Dhe të ndoqa largë,
Dhe të gjeta largë-
Prandaj.

Se të desha prapë,
Dhe t'u nqasa prapë,
Dhe të putha prapë-
Prandaj.

Dhe të humba vashë,
Dhe të ndoqa vashë,
Dhe s'të gjeta vashë-
Prandaj.

Se të gjeta grua,
Dhe të desha grua,
Dhe të putha grua-
Prandaj.

Dhe s'më flet përhera,
Dhe s'më nqas përhera,
Dhe më plas përhera-
Prandaj.

O, prandaj të dua,
Prandaj vashë-e grua,
Fshehtësi për mua-
Prandaj.


Ku shtrohet Vala...

Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng' e pakuptuar,
Të pashë, motër, plot me mall,
më pe me shpirt të llaftaruar.

Q'aherë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet'e dytë...
Dh'i shtinja sytë gjith përdhe-
Gjithë përdhe m'i shtinje sytë...

Po me t'u ndarë vet e vet,
Më s'kishim turp që s'kishte fjalë...
Na ritej malli posi det,
Posi një det që vjen me valë:

E prapë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet-e dytë;
E prapë sytë gjith përdhe,
Gjithë përdhe pikonin sytë.

Q'aherë qamë plot me mall
Atë vështrimin e kaluar,
Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng' e pakuptuar.

Se kish kuptim që s'kish kuptim,
Kuptim'i fellë-i mallit t'onë;
Se malli jon'ish zotërim,
Që robëron përgjithëmonë;

Se s'dashuronja-as un' as ti,
Po dashuronte dashurija:
Një dashuri - një fshehtësi
M'e fshehur sesa fshehtësija.


Kujtimi

Edhe në mungove,
Edhe në ndryshove,
Edhe në dredhove,
Në më gjarpërove:

Kujt j-a dhè mungimin?
Kujt ja dhè ndryshimin?
Kujt j-a dhe dredhimin?
Kuja gjarpërimin?

Mungime-e ndryshime,
Mungime-e dredhime,
Dh'ato gjarpërime-
Hon për zemrën t'ime.

Zemr' e mall i parë,
Zemërëz' e vrarë
Kujton dyke qarë,
Pushton me llaftarë
Lulen e pavdarë,
Trupin e pangarë.

Pa ri pshoj qetuar
Dyke ëndëruar
Ndaj po puth nër duar-
Si ndaj koh' e shkuar-

Fort i dëshëruar,
Fort i dhëmshëruar,
Fort i lumtëruar,
Ballin dritë-qëruar
Syrin qjell-kulluar,
Gjirin-vajzëruar,
Trupin-qumështuar

Maja e celur


Lulet lulezuan
me te pare djelle
kushedi c'duruan
qe kur jane mbjelle:
qe kur u perzyen
me rer' e me uje,
dhe u lagn' e u lyen
pa buje e rremuje.
Pa ze psheretimi,
ze e vaj te kote,
i ngurroj thellimi
nene dhen' e ftohte.
Edhe balt' e ndotur,
edhe llum' i ndyre
i patne perlotur
me ngjyre e menxyre.
Ato piperonin
me nje sulm i qete
dhe mbinin e shkonin
qe perposh perpjete.
Qe ngaj erresira-
brenda ne dhe thelle-
ndillnin krejt te lira
driten edhe qjellte.
Sa me rend' i mbante
rrenj' e balt' e nxire
dh' i terhiqte e s'i ndante
per ne fundesire,
dhe sa m'i padukur
edhe sa m'i zjarrte
ishte sulm' i bukur
per ne qiejt' e larte,
aq me lire e fshehur,
dh' aq me me ngadale
rritnin pa pandehur
sulmin e pandale:
Dhe ja, ndizet era
mbi barishte e bime!
Ja! qesh parevera
neper ngasherime!
Ja! sa lul' e qete
celi gjine e saje,
permbi dege e flete
atje lart ne maje!

Lasgush PORADECI





Lasgush PORADECI (young)




Lasgush Poradeci (1899-1987) had lived the final years of his life in his beloved town of Pogradec on Lake Ohrid, not far from the Macedonian border, tending his garden and studying the ever-changing moods of the lake. The rhythmic and gentle lapping of the waves had always been among the fundamental sources of his pantheistic verse.
Poradeci, pseudonym of Llazar Gusho, was born in Pogradec on 27 December 1899 - being only three or four days older than the twentieth century, as he once remarked. He attended a Romanian-language school in Monastir (Bitola), Macedonia, from 1909 to 1916. In the middle of the First World War, his father, despite the tenuous relations between Albanians and Greeks in southeastern Albania at the time, sent the adolescent Llazar to Greece to continue his schooling, on the condition that he not study at a Greek-language institution. Llazar therefore enrolled at the French-language Lycée des Frères Maristes in Athens where he remained until 1920. For health reasons, however, the last two years of his stay in the Greek capital were spent not at school but in a sanatorium to which, despite his desperate financial situation, he was referred with the assistance of Sophia Schliemann, widow of the famed German archaeologist, Heinrich Schliemann (1822-1890). Although not completely recovered, the twenty-year-old Llazar was expelled from the sanatorium prematurely in 1920 after having been caught in flagranti with a nurse. The following year we find the budding poet in Bucharest, where he joined his brother. Llazar wanted to study at the Academy of Fine Arts, but registering proved to be difficult, since the Romanian government, in a wave of anti-semitism, had imposed restrictions on study by all non-Romanian nationals. After much tribulation, however, he succeeded in enrolling. The poet’s stay in Bucharest was to have a decisive influence on his literary development. It was here that he met and befriended the romantic poet Asdreni, whom he replaced as secretary of the Albanian colony in 1922, short story writer Mitrush Kuteli (1907-1967), and numerous Romanian writers and poets. He also began publishing verse in various Albanian-language periodicals: Shqipëri’ e re, an illustrated national weekly published in Constanza, and Dielli of Boston among others. His verse of this period was already revealing a certain theosophical affinity to the Romanian lyric poet Mihai Eminescu (1850-1889).
A scholarship provided by the Fan Noli government in 1924 enabled him to continue his studies abroad. Poradeci immediately left for Berlin, where he hoped to study under Austrian Albanologist Norbert Jokl (1877-1942). The chair appears to have been vacant at the time and Poradeci continued on to the University of Graz in southeastern Austria where he registered at the Faculty of Romance and Germanic philology. The poet spent a total of ten years in Graz which he counted as the most enjoyable of his life. In May 1933 he finished his doctorate there with a dissertation on Der verkannte Eminescu und seine volkstümlich-heimatliche Ideologie (The unappreciated Eminescu and his native folk ideology). The following year, Poradeci returned to Albania and taught art at a secondary school in Tirana where he remained during the war. From 1944 until 1947, the first turbulent years of communist rule, he was unemployed, and lived with his wife in Tirana on the latter’s meagre salary as a teacher. After brief employment at the Institute of Science, forerunner of the University of Tirana, he got a job translating literature for the state-owned Naim Frashëri publishing company where he worked, keeping a low profile, until his retirement in 1974. He died in absolute poverty at his home in Tirana on 12 November 1987.
Lasgush Poradeci is the author of two extraordinary collections of poetry. Vallja e yjve (The dance of the stars) and Ylli i zemrës (The star of the heart), published in Romania in 1933 and 1937 respectively, are indeed just as much a revolution in Albanian verse as was Migjeni’s Vargjet e lira (Free verse). Vallja e yjve was published at the Albania Press in Constanza from funds collected in 1932 with the help of Asdreni and a group of Albanian students in Bucharest. It contains verse first written and published in the years 1921-1924. The second volume, published with the assistance of Poradeci’s friend, prose writer Mitrush Kuteli, contains not only later work but also many of the poems of the 1933 edition in amended versions. It is a synthesis of the best of his lyric production and offers some of the most melodious and metrically refined poetry ever written in Albanian.
Poradeci’s position in Albanian literature has never been satisfactorily defined. He had little in common with his contemporaries: the romantic Asdreni, the political Fan Noli or the messianic Migjeni. He imbued Albanian letters with a quite exotic element of pantheistic mysticism, introducing what he called the metaphysics of creative harmony. What other Albanian poet of his period would have devoted his energy to the study of Sanskrit in order to comprehend the Veda? Poradeci’s verse creates a metaphysical bridge from the psychic states and trying moods of earthly existence to the lofty spheres of the sublime, to the source of all creative energy.
Primordial to the work of Lasgush Poradeci are the waters of Lake Ohrid on the Albanian-Macedonian border. It was in the town of Pogradec that he spent his youth, not far from where, at the foot of the ‘Mal i Thatë’ (Dry Mountain), the River Drin takes its source, and but a few kilometers from the famed mediaeval monastery of St Naum’s just over the border. And there in retirement, he also spent his last summers in a run-down little house of Balkan architecture, tending his garden and strolling along the lake with his dog. Lake Ohrid never ceased to fascinate and enchant him. He studied its hues, the reflection of light both upon its waves and in the depths of its sparkling waters, and observed the surrounding mountains cast their shadows over it.
Apart from the two main poetry collections of the thirties, Poradeci published some verse in literary journals of the late thirties and forties, in particular in Branko Merxhani’s cultural monthly Përpjekja shqiptare (The Albanian endeavour). With the rise of Stalinism, however, the venerable quill of Lasgush, as he was to be affectionately known to posterity, began to run dry. Though secretly lauded by many a critic and connoisseur, this romantic aesthete, devoid of any redeeming ideological values, never enjoyed the approbation of post-war Marxist dogmatists. They were not able to understand his works and the poet himself is reported to have preferred to break his pencil in two rather than write the kind of poetry ‘they’ wanted. A few works did appear from time to time in the Tirana literary periodicals Drita (The light) and Nëntori (November), carefully perused beforehand by party censors, but Poradeci’s main field of activity in the socialist period was, nolens volens, translation, a safer haven for literary heretics.
Aside from verse on nature and that in a metaphysical vein, reworked and republished in numerous versions, Poradeci was also the author of much love poetry, as well as of some verse on national themes, all in all about one hundred poems. He loved archaic words and expressions but also delighted in neologisms and a novel juxtaposing of substantives to create unusual effects. The result was startling, breathtaking at the time, and he was immediately acclaimed. The age of romantic nationalism, which had been fostered by a myriad of Rilindja poets of varying quality, had now drawn to a definitive close.
Poradeci’s subjects, his structures and language were very much attuned to southern Albanian oral literature, in particular to Tosk folk verse from which he drew a good deal of his inspiration. Mitrush Kuteli, who edited his Ylli i zemrës, called him "the only Albanian poet to think, speak and write only in Albanian." Lasgush Poradeci is at the same time an artist of truly European stature. He combined the verbal sensuousness of Charles Baudelaire, the aesthetic philosophy of form and the discerning elegance of Stefan George, the humanity and philosophy of Naim Frashëri, and the cosmic immortality of his master, Mihai Eminescu. Scholar Eqrem Çabej said of him that he was the "poet whom Albania would one day bequeath to the world," and although Poradeci’s verse does not lend itself particularly to translation, time may prove Çabej right.

ne histori do mbetet per shume te mira e sherbesa ndaj kombit.
vargjet :
"BRETKOSAT E MOCALIT SEC E VRANE DRENE E MALIT"

te shkruajtura nga dora e Lasgush Poradecit ishin nje britem shpirtecjerrese per interrnimin e Dhimiter Pilikes ne mocalet e lushjes ,sepse mblidhte dokumente per autoktonin tone pellazgoilire.Lasgushi pati guximin te dilte mbi tradhetin e akademikve shqiptare e te denonte kete akt mizore antishqiptare...per histori..Dhimiter Pilika vdiq me 2003, ndersa vepra e tij u gjysmua u keqshkrua edhe u botua nga akademia tradhetare e tiranes 2 vjet me vone, me 2005