Jusuf Bajraktari: Homazh për Prof.Zekeria Canën

Edhe pse kohëve të fundit, prof. Zekeria Cana, nuk ndihej mirë nga shëndeti, ne sikur nuk dëshironim të pajtoheshim me atë që ai e kishte parandier si profet - vdekjen. Megjithatë, në orën 17:15 të 10 janarit të këtij viti në Qendrën Klinike të Prishtinës pushoi së rrahuri zemra e tij duke lënë të hapur pavdekësinë e veprës së tij të madhe.
Zekeria Cana është një emër i veçantë në plejadën e figurave të merituara intelektuale të periudhës së pas Luftës së Dytë Botërore në Kosovë dhe më gjerë. Ky emër është sinonim i një intelektuali të kalibrit të lartë, i njeriut të guximshëm, të vrullshëm e të vendosur për të thënë kurdoherë hapur mendimin e tij pa hezituar kurrë edhe atëherë kur ishte e ndaluar të jesh shqiptar. Ai ishte padyshim një shkencëtar i palodhshëm dhe i mprehtë i gjurmimit e hulumtimit të së vërtetës për historinë e lëvizjeve të mëdha shoqërore e politike, për rolin dhe afirmimin e figurave të njohura kombëtare. Zëri kumbues i krijimtarisë së tij kurdoherë është mirëpritur nga opinioni ynë e më gjerë jo vetëm nga qarqet intelektuale e të specializuara por edhe nga opinioni i shumtë lexues me të cilin profesori komunikonte me besnikëri deri në ditët e fundit të jetës. Mund të thuhet me plotë të drejtë se edhe me këtë drejtim Cana mbetet një nga kampionet e mendimit intelektual që bashkëjetoi me rrjedhat e kohës dhe është ekzemplarë unikat i korrespondencës së pandërprerë me njerëzit e tij të shumët e besnikë.
Prandaj, sot të gjithë ne jemi më të varfër për një pendë të mprehtë, për një mendimtar të shquar, për një zë fisnik e kurioz që nuk dinte për kompromise.
Megjithatë profesor Cana na la një trashëgimi të begatë shkencore e humane të kaluarës tonë e cila padyshim është një bazë e fortë argumentuese për studiuesit e tashëm e të ardhëm. Kjo trashëgimi përmblidhet në 14 vepra monografike, në dhjetëra e dhjetëra studime shkencore të publikuara në revistat e specializuara e në shtypin e ditës dhe po ashtu një numër të madh vështrimesh, recensionesh, kritikash, fejtonesh dhe artikujsh të angazhuar për probleme historike, shoqërore e politike në për të cilat ka kaluar Kosova dhe shoqëria shqiptare përgjithësisht. Në gjithë veprimtarinë intelektuale, shkencore, humanitare dhe përgjithësisht shoqërore e politike te profesor Cana shquhet sensi i tij i hollë i profesionalizmit të mirëfilltë, për akribinë dhe pedanterinë, në metodologjinë e hulumtimit e të krijimtarisë shkencore dhe të ideve patriotike si pjesë e pandashme e integritetit personal ndër më produktivet që ka pasur ndonjëherë Kosova.
Profesor Cana është nga ata autorë që e kuptonte dhe e ndjente më mirë se kushdo tjetër etjen e madhe të opinionit kosovarë për studimet dhe shkrimet e tij të angazhuar shkencore, duke mos hezituar që të kapet e të përballet me të gjitha vështirësitë dhe pengesat e dala në rrugë për sendërtimin e synimeve dhe ideve të shumta që kishte.
Zekeria Cana bashkë me Anton Çetën do të mbesin sinonim i pajtimit kombëtar dhe ekzemplarë i veçantë të urtësisë dhe shqiptarizmës. Mungesa e personalitetit të tij në auditorët, revistat, gazetat dhe publikimet tona, për shumë kohë, do të jetë një zbrazësi e madhe në Kosovë.
Ndoshta është koincidencë po vdekja e mori, në janar, në muajin e shuarjes së intelektualëve e veprimtarëve të devotshëm, tash më të njohur, të lirisë e të pavarësisë së Kosovës. Mund të jetë janar, shkurt apo mars, po bora është këtu, në tokën tonë, e bardhë si shpirti i këtyre burrave të mëdhenj. Në këtë bardhësi janari u shua ky vullkan, u ndal ky uragan i pa kompromis i historisë dhe çështjes sonë për të mbetur në përjetësinë e botës shqiptare.
Sot nuk më duket aspak e habitshme edhe trajtimi i pamjaftueshëm si nga institucionet shtetërore të Kosovës, e në veçanti ato kompetente si MASHT, ashtu edhe nga mediat kosovare sidomos për lajmin e vdekjes së profesor Canës, sepse si të djeshmit edhe të sotmit kur nuk trillojnë, akuzojnë e zhurmojnë kundër tij atëherë heshtin për këtë njeri që i sfidoi të gjitha e të gjithë ata që nuk munden ta trembin, lëkundin as konvertojnë për interesa meskine e pazare të ditës.
Zoti e bekoftë profesor Canën.