Dhimitër Dishnica: Kosova dhe Çamria

Lufta boterore mbylli siparin e saj ne fundin e vitit 1918.
Kudo, brenda dhe jashte Shqiperise, po perpiloheshin platformat dhe alternativat qe kishin ne themel te tyre krijimin e nje shteti plotesisht te pavarur. Ajo qe te binte me teper ne sy, gjate kesaj kohe ishte zgjidhja ne favor te ketij qellimi i disa prej problemeve te shtruara perpara levizjes kombetare shqiptare, si psh... do te kerkohej pavaresia e plote apo vendosja e ndonje protektorati te ndonje fuqie te madhe dhe mbi te gjitha a do te mundeshin grupet e ndryshme, perfaqsuesit e shtresave shoqerore te percaktonin nje platforme dhe program kombetar per t'ia paraqitur Konferences se Paqes ne Paris. Te gjitha keto, kerkuan ne situatat e caktuara, vemendje, perkushtim, angazhim te madh nga te gjithe burat e mencur
te Shqiperise, te cilet jo pa dhimbje bene perpjekjet e domosdoshme per te kaperxyer pa hezitim murin e percarjes dhe mosmarveshjeve qe egzistonin. "Asnje mbeshtetje e Anglise, e Amerikes ose e ndonje vendi tjeter nuk mund te sjelle bashkimin e shqiptareve, i shkruante Edith Durhami Sevasti Qiriazit. Bashkimin duhet ta kryeni juve vete dhe ne qofte se nuk e kryeni per se shpejti, kur te vije paqja do te gjendeni jashte portes me llamben e pandezur si Virgjinia ne Ungjill
dhe te tjeret do te jene gati te marin vendin tuaj"Problemet shqiptare gjate vitit1918 nuk zune vend brenda mendimit politiko shoqeror shqiptar, por teritoret kryesore dhe ardhmeria e Kosoves dhe Camerise u nderkombetarizuan ne forume te ndryshme.
Organizata "Bashkimi i Evropes Qendrore", organizate politike iredentiste, perfshinte ne gjirin e saj te gjitha vendet e roberuara te Evropes. Ajo e konsideronte Shqiperine nje lloj me Belgjiken si shtet neutral por qe gjate luftes ballkanike dhe evropiane ishte pushtuar nga ushterite e huaja. Per te perfaqesuar Kosoven dhe Camerine , te cilat ende mbaheshin te roberuara, me kerkesen e drejtorit te kesaj Organizate u ftua Kristo Dako.drejtuesi kryesor i Partise Politike,me mandatin e se ciles u be antari legjitim i kesaj organizate.
Kjo organizate,kishte si qellim kryesor zgjidhjen e problemeve te cdo kombesie dhe nxjerrjen e problemeve qe do shtronte cdo vend, pjesmares ne kete organizate, perpara Konferences se ardheshme. Ajo do te luftonte nepermjet perfaqsuesve te ketyre vendeve, qe t'iu benin balle problemeve dhe ngateresave qe pengonin zbatimin e parimeve per te cilat kishin vendosur. Perfaqsuesit e kesaj organizate kishin deklaruar qe te mos kishte diplomaci te fshete por do te bashkonin fuqite e tyre dhe te deklaronin lirine e plote te cdo kombesie. Kjo organizate kryesohej nga Prof. Dr Thomas G. Masaryk,i cili me mbarimin e luftes u zgjoth Presidenti i pare i
Cekise Mbledhja e pare plenare e kesaj organizate u mbajt me 18 tetor 1918, ne te njejten ndertese dhe ne te njejten salle ku u firmos pavaresia e SHBA me 4 korrik 1776.Kryetari i Bashkise se qytetit te Filadelfias priti perfaqsuesit e kesaj organizate. Z Miller, drejtori i organizates"Bashkimi Demokratik i Evropes Qendrore" i parashtroi Kryetarit te Bashkise qellimin e kesaj levizjeje dhe i lutet qe t'i jepte leje e liri perfaqsuesve te shteteve pjesmarese te kesaj organizate, te mbanin kuvendin e tyre
te pare ne vendin e shenjte ku u shpall liria e Amerikes.
Ne seancat e para e mori fjalen edhe perfaqwsusi shqiptar Kristo Dako.Ai terhoqi vemendjen e te pranishmeve, me oratorine e tij duke argumentuar lashtesine e popullit shqiptar dhe padrejtesite qe i ishin bere duke i cunguar ne menyre drastike kufijte e Shqiperise. Ai duke iu referuar fjales se perfaqsusit jugosllav, Hinsko Hinskovic, tha se "nga fjalet zyrtare te tij kuptova se fqinjet tane serbe hoqen dore njehere e mire dhe pergjithmone nga kerkimi i pa drejte qe kishin per te dale ne Adriatik nepermjet Shqiperise. Me fakte dhe argumenta historike ai hodhi poshte pretendimin e perfaqsusit grek te Trakes dhe Anadollit qe Vorio Epiri ,sipas tij, i perkiste Greqise, duke kembengulur se delegati grek ne kete organizate nuk kishte ardhur per te cliruar popujt e roberuar por per te roberuar dhe toka qe nuk i perkisnin.
Pas disa dite diskutimesh u organizua nje cermoni madheshtore dhe perfaqsusit e kombeve te roberuara nenshkruan "deklaraten e qellimeve te perbashketa e kombeve te cliruara te Evropes. "Te mbledhur ne kuvend ne Independence Hall ne Philadelfia Penn te SHBA me 26 tetor 1918, thuhej ne deklarate ne qe perfaqsojme bashkerisht me shume se 5o milion njeres qe formojme nje zinxhir kombesh midis
Balltikut, Adriatikut, dhe Detit te zi teresisht apo pjeserisht nen sundimin e huaj, nenshkruajme keto qe pasojne.
Kopje te deklarates se qellimeve te perbashketa te kombeve te roberuara iu dorzuan Presidentit te SHBA Wilson, perfaqsuesve te Indipendence Hall dhe pjesmaresve qe nenshkruan deklaraten.
Organizata"Bashkimi i Evropes Qendrore, disa dite me vone u mblodh serisht ne Washington. Me rastin e mbylljes se punimeve te kuvendit te Bashkimit te Evropes Qendrore u mbajten disa mitingje ne New York, Washington dhe Cikago. Ne banketin qe u organizuz ne New York, ne sallen e hotelit "Plama" ne te cilin ishin ftuar me se 300 personalitete te zgjedhur nga ky qytet, pas fjales qe mbajten Prof. Dr Mazary dhe Prof. Muller u lexua telegrami i pershendetjes se Presidentit Wilson. "U lutem u zgjatni urimet e mija te nxehta perfaqesuesve te kombeve te Evropes Qendrore, u shkruante midis te tjerash ai, dhe u tregoni kenaqesine time te thelle qe te bejme nje pershtypje bashkim parimesh te pa tundura midis nesh" Ceshtja e Kosoves dhe Camerise ishte ne rendin e dites ne krejt veprimtarine e Kristo Dakos. Ai ne keto vite ishte bere mjaft i njohur ne sferat larta te shoqerise amerikane dhe ne cdo rast ai
dinte te parashtronte kerkesat dhe programin e levizjes kombetare per perfshirjen e te gjitha krahinave te shkeputura brenda teritorit shqiptar. Me 28 nentor te vitit1918 ai u ftua qe te merte pjese ne takimin me njerzit qe do te shoqeronin Presidentin Wilson ne Konferencen e Paqes ne Paris. Ai bisedoi hapur me ta, u parashtroi
faktet dhe argumentat ne lidhje me kerkesat per te ardhmen e Shqiperise. Ai u kerkoi atyre qe te zbatonin me ndershmeri dhe paparagjykime parimet e shpallura nga Presidenti Wilson, ne themel te se ciles ishin parimet e kombesive, per te mbrojtur dhe mos lejuar qe te shkeleshin te drejtat e kombit me te vjeter te
ballkanit, independenca e tij. Midis te tjerash ai iu kerkoi qe brenda teritorit shqiptar te perfshiheshin edhe krahinat e Kosoves dhe Camerise Nga ana tjeter ai beri c'ishte e mundur dhe shfrytezoi te gjitha njohjet per te sensibilizuar miqte e tij amerikane me problemet dhe kerkesat shqiptareCeshtet e Kosoves dhe Camerise zinin vendin kryesor ne protestat, memorandumet, telegramet qe iu dergoheshin drejtuesve te larte te Konferences se Paqes ne Paris. Eshte per t'u theksuar fakti se Kristo Dako para dhe gjate zhvillimit te punimeve te konferences se Paqes u be nje nga luftetaret me te vendosur qe kerkoi me kembengulje perfshirjen e Kosoves dhe Camerise brenda kufijve te shtetit ame.Ne nje nga telegramet proteste drejtuar Kryetarit te
Konferences se Paqes George Clemanso ai theksonte se, Cameria, pjese integrale e Shqiperise, padrejtesisht iu dha Greqise nga Konferenca e Londres e vitit 1913.Ai ne telegram, per te theksuar autoktonitetin e tyre jepte nje pasqyre te popullsise se
saj. "Cameria, theksonte ai, ka nje popullsi prej 51.128 banore nga te cilet 37.842 jane shqiptare (30.587 myslimane dhe 7.255 te krishtere) Vetem13.280 greke jetojne ne Cameri. Kosova dhe Cameria edhe tani pas 85 vjetesh, jane perseri ne vemendjen boterore. Sipari i konferences nderkombetare eshte ngritur dhe platforma e enderuar prej brezash eshte shtruar per zgjidhje.Le te shpresojme.