Naile Zhupani sjell: Jetojmë në shekullin e Ibrahim Rugovës

Naile Zhupani sjell: Jetojmë në shekullin e Ibrahim Rugovës


Dr.Mehmet Rukiqi

Në katërvjetorin e shkuarjes në amëshim (1)

U mbushën katër vjet, prej ditës kur, fizikisht,u nda nga populli i
vet, që e deshti aq shumë Presidenti i parë dhe historik i Republikës
së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Ishin këto vitet më të vështira për të
gjithë dashamirët e tij anembanë botës. Ishte simbol i demokracisë për
botën demokratike. Ishte simbol i afirmimit, i lirisë dhe i Pavarësisë
së Kosovës, pas robërisë shekullore. Ishte shembull i admirimit dhe
atdhedashurisë. Ishte shembull i besës dhe burrërisë, i guximit
intelektual dhe trimërisë tradicionale. Ishte shembull i optimizmit dhe
vullnetit të pa thyeshëm. Në dekadën e tetë të shekullit XX, kur
shtypja e përgjithshme e shqiptarëve të Kosovës, nga regjimi gjenocidal
serb, kishte arritur kulmin, kur populli u hodh në luftë e në sakrifica
të papara, kur digjej dheu nën këmbë, sikur jehoi fuqishëm zëri i
Migjenit:

“Të lindet një njeri./ nga gjin’ i dheut tonë të rim’ me lotë të
vakët,/ nga thalb’ i shpirtit tonë që shkrihet në dëshirë të flakët,/
për ni gen të ri-/ Të lindet një njeri!/ Pa hyll në ball’- por që me
fjalë të pushton,/ Që të rrëmben qetsin, e ban gjaku të të vlojë…/ Të
dali një njeri!/ - Të mkambi një Kohë të Re,/ Të krijojë një epope!...

Dhe, lindi ky njeri. Nga familja e madhe Rugova, e fshatit Malaj, të
pjesës kodrinore-malore, në Bjeshkët e Rugovës, ndahet një degë. Zbret
në Rrafshin e Dukagjinit. Rreth vitit 1900, vendoset në fshatin Cerrcë,
afër Istogut. Këtu, më 2 dhjetor 1944, lindi Ibrahim Rugova. Babai i
tij Uka, vetëm tri javë jetoi me gëzimin e fëmiut të parë, ndërsa Nënë
Sofa ia kushtoi jetën. Lindi njeriu që e kërkonte Migjeni, me tërë
qenien e tij, të shprehur në vargje poetike. Lindi sivëllai i Migjenit,
nga po ai gji i dheut tonë, të rimë me lotë të vakët. Lindi njeriu që
populli i tij e dëshiroi me shekuj. Lindi Ylli Polar i dritës
shqiptare. Lindi Ibrahim Rugova.

Ibrahim Rugova, doli në skenën politike 50 vjet pas vdekjes së Migjenit

Kjo ishte lindja e dytë e tij. Ishte lindje e njeriut suprem, pa
hipoteka të së kaluarës. Ishte lindje e Njeriut të Migjenit, që do ta
mëkëmbë një Kohë të Re dhe do ta krijojë një Epope. Do të dalë në ballë
të çështjes madhore, për sendërtimin e lirisë, pavarësisë, të drejtave
politike, kombëtare e njerëzore. Ky tribun i madh i popullit shqiptar,
rrjedh nga një rajon me begati etnografike e historike, nga Rugova
kreshnike e epikës dhe epopesë kombëtare. Në Rugovë, natyra e jetës
është përcaktuar nga natyra e ashpër gjeografike. Dallohet relievi me
shpate gëlqerore të thikta, me gryka të thella e të ngushta erozive.
Shquhet gryka strategjike e Rugovës. Rugovasit i takojnë fisit
Kelmendi. Nga fiset e tjera, dallohen me largpamësi. Në strategjinë e
mbrojtjes së kufirit, prej Rugove e deri në Jeni Pazar, kelmendasit, me
shekuj, qëndrojnë në rolin e fortifikatës.

Rrustem Rugova, kushëri dhe moshatar i Ibrahimit, shënon emrat e
përfaqësuesve nga nëntë breza të kaluar, të familjes së madhe Rugova.
Kështu, “Rrustemi është biri i Shabanit, ndërsa Ibrahimi biri i Ukës.
Shabani e Uka ishin bijtë e Rrustës; Rrusta i Sadrisë, Sadria i Elezit,
Elezi i Demës, Dema i Nezirit, Neziri i Ibrës e Ibra i Gjokës.”
Thekson: “Rugova është e njohur edhe në histori, për beteja të shumta
kundër pushtuesve, që nga themelimi i Sanxhakut të Dukagjinit më 1462.
Trimat më të dalluar ishin: Avdi Smajli, Balë Alia, Çelë Shabani, Demë
Isufi, Jashar Haxha, Kajë Gala, Sali Jaha e Zhujë Selmani. Në Lidhjen e
Pejës, më 1899, përkrah Haxhi Zekës ishin: Kadri Bajri e Rexhë Avdia.
Në Vlorë, më 1912, përkrah Ismail Qemajlit ishin: Hysen Selimi, Sali
Rama etj. Rugova ishte edhe çerdhe e Lëvizjes Kaçake. Nga kjo trevë
luftuan 78 kaçakë. Komandant kryesor ishte Ker Sadri Bardhi. Më 1941,
me urdhërin e kolonel Bibë Markut nga Shqipëria, ushtrisë shqiptare,
drejtë kufirit të Kosovës me Mal të Zi i priu Sakë Fazlia, bajraktar i
Rugovës, me krerët Haxhi Mustafa, Jusuf Mehmeti, Rizë Zymeri, Rrustë
Sadria, Sali Rama, Zhuk Haxhia. Më 31 maj, 1944 bajraktari bie në
altarin e lirisë.” Në Rugovë, ndërtesat e banimit i takojnë tipit urban
të kullave ilire. Në frëngjitë e tyre qëndronin tytat e armëve, me
syrin pishë të kelmendasve, në thumbin e drejtuar kah armiqtë
grabitqarë. Atje, me besnikëri, zbatohet Kanuni i Lekë Dukagjinit, që
garantoi një rend të spikatur familjar e shoqëror. Përherë jehoi krisma
e armëve për mbrojtjen e atdheut. Në rajonin e Rugovës, s’njihet frika.
Trimëria lind bashkë me lindjen. S’mbahet mend që ndokush ia kthej
shpinën kundërshtarit. Plumbi eventual i armikut, ka mundë të godas
vetëm dërrasën e gjoksit të luftëtarit rugovas.

OZN-a ia vret gjyshin Rrustën dhe babain Ukë Rugovën

Krahas jehonës së armëve, përherë jehoi edhe kënga malësorçe, duke
shprehur edhe kushtrim e gatishmëri për luftë, si dhe kënga kreshnike,
e përcjellur me lahutën e Malësisë. Në Rugovë, me shekuj, qëndron
themeli i patundur i etnosit shqiptar. Kultura popullore, materiale e
shpirtërore, që nga ilirët e deri në ditët e sotme, këtu i ruan
veçoritë karakteristike. Mbanë me besnikëri origjinalitetin. Qëndron e
pacenuar nga kulturat e huaja. Ansambli folklorik autokton “Rugova”,
nga Rugova, i themeluar mbi tabanin etnik shekullor, për më tepër se
gjashtë dekada, mahniti botën e trashëgimisë kulturore shqiptare e
ndërkombëtare. Krijoi, barti, kultivoi e demonstroi, begatinë më të
madhe të artit popullor. Veshja kombëtare, nga të dy gjinitë, mbetet e
veçantë dhe e papërsëritshme. Të veçanta janë edhe vallet, sidomos ato
të stilit me elemente dyluftimi. Pasuri më e çmueshme janë këngët
epike, lirike e legjendare dhe veglat muzikore, nga të gjitha llojet.

“Unë rrjedh nga një familje e madhe fshatare, nga krahina malore e
Rugovës, afër kufirit me Malin e Zi. Kishim disa qindra hektarë tokë,
që përfshinin dymbëdhjetë fshatra. Pjesa më e madhe e kësaj toke, pas
Luftës së Dytë Botërore, u konfiskua. Gjyshi im, Rustë Rugova, ishte
njeri shumë i njohur në popull, me emrin dhe veprimtarinë. Gjatë
luftës, më 1941/45, ishte prijës i popullit të Rugovës, për t’u
mbrojtur nga çetnikët e malazezët. Isha trejavësh, kur brigadat e
sigurimit jugosllav, OZN-a, në dhjetor të vitit 1944, arrestuan gjyshin
dhe babain tim Ukën, të cilët, pastaj, i ekzekutuan. Për mua, fëmijëria
ime, para se gjithash, do të thotë vështirësi e jetës, sprovë për të
mbijetuar.