Recension i Prend Buzhale për librin e Sylë Mujajt "Marsi mbledh vlera shqiptare!

nga **Agim Gashi** Sat Jun 18, 2011 8:16 pm

“MARSI MBLEDH VLERA SHQIPTARE”
Autori Sylë Mujaj[/size]

MARSI OSE KRYEVLERA E NJË EPOKE

(Në vend të recensionit)
Recension i Prend Buzhale për librin e Sylë Mujajt "Marsi mbledh vlera shqiptare! PrendBuzhala

Recension i Prend Buzhale për librin e Sylë Mujajt "Marsi mbledh vlera shqiptare! PrendBuzhala

Prend Buzhala

Cili është ky mars vlerash?
Dhe përse Marsi?

Sa e sa kulte qëndrese e luftarake janë ngritur që nga epoka ilire e deri te lufta e fundit çlirimtare në Kosovë.

Marsi, kjo perëndi e luftës, shfaqet si SHENJË SHQIPTARE e historisë moderne. Ky mars nisi shembjen e një perandorie të quajtur Jugosllavi. E nisi pa asnjë armë në duar, po vetëm me armën mbi të gjitha armët, atë armën e pamposhtur që është shpirti liridashës i ideve liridashëse dhe të vetëflijimit shqiptar. Shtigje që rrugëtuan deri te kryengritja paqësore e viteve ‘90 dhe që kulmoi me luftën e popullit shqiptar në krye me UÇK-në. Dhe, nëpër të gjitha faqet e të dy vëllimeve, autori flet, mediton, shqyrton, debaton, apelon, bashkëbisedon dhe shkruan për bashkim vlerash shqiptare, për ndërkomunikim vlerash, për bashkim e takim vlerash, që “vlerave atdhetare mos t’iu vritet koha”; vlerash që mbështeten në ndërgjegjen e bashkëvepruese nacionale (“Bashkim Vlerash Kombëtare, ku nderim i veçantë është pjesëmarrja e vullnetit kombëtar e drejtpërdrejtë, kjo do të shtynte krejt shoqërinë tonë drejt një filozofie të vlerave të përbashkëta atdhetare e jo sikur deri më sot të copëzuar apo regjionale”, ndërkomunikim vlerash akademike, diturore, vetëflijuese, ...jashtë militantizmave partiake a regjionale.

Është një mars që nisi një epokë dhe bëri një epokë...
Përgjatë dy vëllimeve me titullin e përbashkët, qëndron nocioni bazë VLERË.
Përgjatë dy librave ngrihet e lartësohet KULTI I VLERAVE.

Në këtë kuadër do shquar edhe theksimet e personaliteteve të shquara për krijimtarinë figurative të Sylës (Syla kishte krijuar një varg punimesh figurative në burgje...dhe për këtë veprimtari krijuese nën kërbaçin policor, ku studio arti e kishte qelinë, ka rrëfime të prekshme e interesante). Kështu, Zija Çela thekson se “në punimet ‘Lotët e qyqes’ shoh shtatë plagë që është një vlerë morale. Ky libër është album”, kurse Adem Istrefi: “Me ashtin e shpirtit vizatimet e tij përcjellin diçka të madhe me vlera të mëdha e do të mbetet e veçantë me vlerat e veta.” Apo Adriatik Kallulli: “Ky njeri i do vlerat kombëtare dhe po ndihmon pa kursim”. Madje, vetë autori e trajton në një artikull të tërë këtë problematikë, me titullin ”Ç’është vlera kombëtare?”. Vlerat e burgut, vlerat e Luftës, Vlerat Atdhetare, duhet ta kenë mbrojtjen e shtetit, si personale ashtu dhe të objekteve dhe mjeteve apo veprave të burgut, luftës etj, nënvizon autori.
Meqenëse përgjatë dy veprave autori apelon për një shënim dinjitoz të 30-vjetorit të PRANVERËS SË MADHE, kësaj Shenje marsi të Vlerave Shqiptare, atëherë ai thekson se vlerat e të burgosurve ish-jugosllavë, duke filluar nga periudha e viteve 1981 - ta duhet të kenë guximin qytetar e ta tregojnë të vërtetën në krejt periudhën 1981-2011...Autori e afishon pikëpamjen e tij se “Vlerat kombëtare nuk kanë limit klanor-politik apo regjional ato po mblidhen me shembullin e Rilindëseve tanë në një kauzë të vetme të formuar e të dalë hapur që quhet vlera Kombëtare Unioni Kombëtar Shqiptar.” Dhe nuk është e habitshme pse ka pjesë të tëra, shkrime e komente të tëra dhe bashkëbisedime e dialogë të tërë përkitazi me parimin vetëvendosjes së Kosovës. Autori shquan zërin autentik etnik dhe i jep jehonë identitetit tonë evropian, kontributit çlirimtar të të gjitha lëvizjeve kombëtare dhe atij euroamerikan në çlirimin e Kosovës. Ai e ndërton vizionin e tij kombëtar mbi bazën e zhvillimit të vizionit evropian.

1. E vërteta dhe historibërja e Kosovës

Titulli shënjues, kuptimplotë, “Marsi sjell vlera:”, na sjell në dy skena kuptimplote dokumentare kohësh: në atë të viteve 1981-1999 dhe këtë të pasluftës. Në këto dy makroskena na shfaqet AUTORI herë në cilësinë e dëshmitarit e të rrëfimtarit,herë në atë të komentuesit apo të bashkëbiseduesit, herë të përjetuesit të ngjarjeve, dhe, kudo e në secilin rol të tillë të shumëfishuar, saktësohet, flitet, shkruhet, dëshmohet e dokumentohet ngjarja reale, përjetimi real, me protagonistë realë e me persona konkretë. Nuk është e habitshme, prandaj, pse në këtë polifoni dokumentare parakalojnë studentë demonstrues, punëtorë, të afërt të autorit, familjarë, udhëheqës politikë të katër dekadave të fundit, policë jugosllavë, udbashë, gardianë, artistë, shkrimtarë, gazetarë, deputetë, keqbërës, qelepirxhinj konkretë me emër e mbiemër, figura ndërkombëtarësh, zviceranë, bashkëvuajtës, të burgosur ordinerë. Është biografia e veçantë e autorit, është biografia jonë e përbashkët, ku rrugët personale çojnë te magjistralja e madhe e shtigjeve të përbashkëta kombëtare.
Lexuesi do ta vërejë Autorin në cilësinë e Njeriut të Drejtë, ë Guximshëm, veprues dhe, sidomos, të Njeriut të Mirë, i cili ne guxim prin në demonstrata, përleshet me policë, gardianë, politikën shtypëse të ditës… dhe përbën një guxim të veçantë guximi autorial për të përleshur me fantazmat e secilës kohë, me hijet para muzgut, dhe në hijet e kujtesës, dëshmisë e dokumentit, duke na e sqaruar: ja cilat janë ato në dritën e diellit, që ju nuk po i shihni, përpara se të bjerë nata, nata e shtypjes dhe errësirës kriminale; përpara se të ndizen dritat tjera për të ndriçuar skuta rrugësh dhe njerëzit që ecin rrugës, në kohë e në histori… dhe, të dy vëllimet autori nuk dëshiron t’i ndajë në “kojë” që tashmë kanë kaluar.

Assesi!
Pse?

Sepse ai konsideron se historia, ajo më e largët dhe kjo më e afërta, ende vazhdojnë, me sirtarët e kujtimeve dhe me ndjenjat e njeriut që i ka mbijetuar të gjitha, dhe, mbi të gjitha, sepse këto hije na shfaqen në rolin e mësues së jetës e mësueses së historisë; aty ku përplasen e ndeshen të vërteta e një kohë; aty ku na shfaqen forcat aktuale histori-krijuese. Aty ku SHENJUESI DHE I SHENJUARI detyrohen që ende ta plotësojnë dhe përplotësojnë njëri-tjetrin (historitë paralele, me arkivat, dokumentet dhe dëshmitë e gjalla).
Nuk është, po ashtu, e habitshme, pse Syl Mujaj do ta thurë shkrimin e tij, ashtu sikundër do të thoshte Robert Penn Ëarren: “Kuptimi historik dhe kuptimi poetik nuk duhet, më në fund, të qëndrojnë në raporte kontradiktore, sepse, në qoftë se ka aq pak poezi, atëherë mitin do ta ribëjmë, historia është një mit i madh, në të cilin jetojmë, dhe në jetën tonë të përditshme atë vazhdimisht e ribëjmë.” Prandaj, edhe nëse ka përshkrime të tilla të gjalla, nga pak te frymës poetike aty-këtu, kjo thjesht bëhet si spikatjeje e një drame, si rrugëtim nëpër kalvaret nëpër të cilat shtegtoi ky popull e ky vend: që nga Kosova e nëpër burgjet serbe: që nga Nishi e në ekzil, nëpër vendet e botës,; që nga Zvicra e deri në SHBA apo Australi. Dhe në këtë rrugëtim nëpër skena e burgjeve, nëpër hapësirat e Kosovës dhe, sidomos, nëpër ato të botës perëndimore, ai e shquan atë që është vepruese, shenjë e lëvizjes në kuptimin më të mirë të fjalës; atë që është pikësynim përtej një mbijetese të pandërgjegjshme; atë që është preokupim i përbashkët historik dhe aktual; aktualizues dhe shques.

2. Nën shenjën e Clios, muzës së kujtesës dhe historisë

Autori nuk i duartroket politikës së ditës, por historisë krijuese dhe forcave që bëjnë historinë; në bashkëbisedime ai, si në sofrën shqiptare të kuvendimit, ua jep fjalën të gjithëve, duke zhvilluar dialogun me shumë urti e vetëpërmbajtje; pa kompleksitetin autorial për supremaci, pa tendencë për shtrembërim ngjarjes. Dhe për këtë autori do admiruar, do përkulur përpara kësaj kuroja njerëzore, që buron nga zemra. E Njeriut të Drejtë, Njeriut të Sakrificës., tek ligjëron nga zemra e vetë historisë. Më në fund, autori me të gjitha fuqitë e shpirtit, përpiqet që Clio, kjo muzë e historisë, të mos infektohet si një lavire rrugësh; ashtu sikundër do të bënin autorë konformistë që “zbukurojnë” fshehin fakte dhe kundërveprojnë ndaj historibërjes; dhe nën cipën e këtij zbukurimi imagjinativ historik të ngjarjeve, fshihet një virus që vret ngjarjet, vepruesit, dëshmitarët, të vërtetën. Te e fundit, sado që Autori është vetë edhe Protagonist e Subjekt i këtij libri, ai përpiqet me të gjitha forcat që ta pastrojë këtë dëshmie kujtesë nga virusi i dyshimeve dhe mosbesimeve, pikërisht aty ku Shkrimi ballafaqohet me Vetveten si Protagonist.
Së këndejmi, shkrimi i tillë i Sylës, është një nderim dhe homazh për ndodhitë e sublimuara në kujtesën tonë; një kujtesë personale, me angazhim e mision personal që dëshmon për përpjekjet pothuajse titanike për ta shkruar këtë të vërtetë; ai tashmë e ka hisen e tij në Vetëdijen tonë të përbashkët se ngjarjet dhe njerëzit mbesin në kujtesë vetëm po qe se për ta ekziston Dëshmia e Shkruar.
Kur e shkruan dëshminë e Tij, sikur e përfill atë thënien e George Santayana,: "Një vend pa një kujtesë është një vend i çmendur." Autori nuk e pranon Çmendurinë e harresës, që i detyron vrapimet e përfituesve të sotëm, apo profiterëve, si i quan autori; ta shlyejnë me gomë të kaluarën.
Të dy librat na shfaqen tash dhe këtu, në një kohë që ndërlidhet SIMBOLIKSIHT me Pranverën Studentore, me Pranverën e Madhe të vitit 1981, në 30-vjetorin e saj; dy vëllime si gjurmë të besueshme, të sigurta, qoftë edhe si kujtime të sigurta; sepse shumë nga njerëzit ende janë gjallë, aktorët e tyre janë këtu; kurse ai Vit I madh I 1981-ës e meriton Librin e Vet… Tashmë për këtë vit, për fat të mirë, është krijuar një bibliotekë e tërë… por ende na ndjek një e keqe tjetër: e vërteta jonë për këtë VIT ende nuk ka depërtuar tek lexuesi ynë; dhe të mos flasim pse ende asgjë nuk është bërë që kjo e vërtetë të depërtojë në botë… E si të depërtojë e vërteta jonë në botë, kur kësaj TË VËRTETE i mbyllet dera tek institucionet që janë vepër këtyre historibërësve!?

3. Polifonia e këndshikimeve dokumentare

Autori ka arritur që lëndën e kompozuar brenda dy vëllimesh dhe tetëmbëdhjetë pjesësh, ta mbarështojë sipas DËSHMISË PERSONALE dhe MENDIMIT PERSONAL, nga njëra anë, dhe sipas shkrimeve, dialogëve, bashkëbisedimeve, letrave, recensioneve dhe opinioneve të të tjerëve përkitazi me krijimtarinë dhe veprimtarinë e Sylës, nga ana tjetër... Sado që zhanri i DËSHMISË dhe i SHKRIMIT KOMENTUES, në këta tetëmbëdhjetë kapituj nuk i nënshtrohet një baze të gjerë dokumentare, sikundër mund të jenë lënda arkivore, referencat shkencore-dokumentare apo historike, megjithatë të dy vëllimet e rrumbullakësojnë ngrehinën e gjerë e të pasur në mënyrë origjinale. Nëse nuk është e gjerë kjo bazë e dokumentit historik; e shumëllojshme është baza e dëshmisë personale...sepse autori pikësynon ta japë dokumentarisht romanin a autobiografinë e jetës së tij. Jeta shkruan romane, do të thoshte Balzaku.
Kurse autori i këtyre dy vëllimeve, Syl Mujaj, na vjen me përvojën e begatshme jetësore. «Jeta shkruan romane», thoshin lexuesit dhe krijuesit e shekullit nëntëmbëdhjetë. E pra, të dy vëllimet vijnë mbasi kanë ndodhur ato shpërthime të pandërprera tektonike atdhetare, jetësore, shoqërore historike e politike, që marrin udhë duke u përfshirë në valën e madhe të ngjarjeve nëpër shtigje kohe. Do të thoshim: jeta e ka përgatitur shkrimin e këtyre librave. Kurse gjithë këtë akumulim të kësaj lënde jetësore, vetëm autori dëshmitar do të mund ta çlironte nga zgjedha e shkapërderdhur për t’i dhënë trajtë; apo për t’u shkarkuar nëpërmes trajtave të vetë Syl Mujaj i takon plejadës së të burgosurve të ndërgjegjes, mbasi kishte rënë ndesh me politikën antikombëtare e antishqiptare të kohës.
Të krijuara pa pompën e propagandës zhurmëmadhe politike apo gazetareske, të shkruara ashtu, në heshtjen e vetmisë krijuese, në bashkëbisedime me një rreth miqsh e bashkëbiseduesish që erdhën gjithnjë duke u rritur e shtuar, Syl Mujaj del para lexuesit me individualitetin e tij të formuar autorial. Autori të vërtetën e shpalon shkallë-shkallë, si një arkeolog që i heq ngadalë shtresat që e mbulojnë thesarin e tij dokumentar, që i heq me durim bashkat e gënjeshtrave, sulmeve, mashtrimeve, shpifjeve, mbi ngjarje, personalitete dhe periudha kohore.
Ka, në këto vëllime unike edhe shumë e shumë mall kujtimesh, edhe evokime të ngrohta e humane. Ndërsa vlera dokumentare e autenticitetit të ngjarjeve,
E kjo do të thotë se autori dëshiron t’i respektojë e t’i bëjë një homazh shkrimor edhe një realiteti të caktuar.
Është një libër që gërsheton përvojën e tij prej disa dekadash me këtë problematikë. Si i tillë, ky libër përbëhet nga polifonia e zhanreve dokumentare-publicistike dhe nga polifonia e këndshikimeve të pasura: me lëndë autobiografike, me figura e personalitete të anatemuara shqiptare; janë memoare dhe komente politike, estetike apo kulturore; etnografike kund e kund apo përshkruese të viseve të vendlindjes. Më tutje janë kronika tronditëse mbi periudhën tridekadëshe nën regjimin pushtues sllav dhe në kohën dinamike e të mbarsur me tensione jo të pakta të periudhës së mbasluftës. Përveç rrëfimit të tij dokumentar historik, autori, megjithatë, e gjurmon, e kërkon dhe e dëshmon, edhe harmoninë shqiptare përballë fytyrës së krimit dhe egërsisë së pushtuesve sllavë, të cilët injektuan ideologji përçarëse e çoroditëse. Porse nacionalizmi që e kërkon autori, është krejtësisht i pastër, pa njolla të regresionit historik. Parametri i këtij gjurmimi gjithnjë janë humanizmi, njeriu, fytyra njerëzore. Drita dokumentuese e hedhur nëpër minierat e kujtesës e të katakombeve të historisë më të ré; përqendrohet pikërisht në kërkimin e së Vërtetës. Drejtësisë dhe vlerave..

Prend BUZHALA
Shkurt 2011

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30