R.I.P.-Ali Podrimja

R.I.P.-Ali Podrimja
 

IKJA NGA PIKA E VDEKJËS - Ali Podrimja




Pikërisht në mbarim të muajit maj ’89 arritëm në Bled. Na kishte ftuar PEN-i slloven në Takimet Ndërkombëtare të Shkrimtarëve: Dr. Ibrahim Rugovën, Shkëlzen Maliqin dhe mua. Na priti Jasha Zlobec, djali i mikut tim, Ciril Zlobecit, përkthyes edhe i dy librave të mi në gjuhën sllovene. Detajisht dija për të. Ai ishte i padëshirueshëm për qeverinë e atëhershme sllovene. Disident, poet, estet e përkthyes i njohur. Pranë vetes kishte tubuar një numër intelektualësh, që shprehnin revoltën e vet ndaj çdo gjëje që censuronte lirinë e të menduarit. Me paraqitjet e tij, si në mjetet e informimit slloven, ashtu dhe në tribuna të ndryshme ndërkombëtare, kishte ngritur edhe çeshtjën shqiptare.
Pranë hotelit “Lev”, në katin e dhjetë, i ati na ishte drejtuar tek na dëgjonte: Ma infektove djalin, kishte thënë kam frikë se do të humbas një mik. Me të birin takoheshim më shpesh. Kishim bërë një udhëtim disaditësh me një grup poetësh nëpër Dalmaci. Në anijen “Galeb”, e cila ishte shndërruar në një anijemuze, për një fije floku të ndodhte më e keqja. Ditëve të tjera ai ishte fascinuar. I takonim shqiptarët gjithkund. Lobi shqiptar vepron për mrekulli, thoshte në gaz. Në Trogir kishte dëgjuar shumëçka për Andrea Durrsakun, Dalmacia e Dioklecianit tënd nuk jepet aq lehtë, e kishim mbyllur udhëtimin.
Në Takimet Ndërkombëtare të Shkrimtarëve në Bled bisedat ishin mjaft të nxehta. Për herë të parë intelektualët serbë dëgjuan slloganin Pendrek-demokracia serbe. Reagimi i tyre ishte qesharak, fluskë. Aty nuk ishim vetëm për të komunikuar, por të mësonim dhe diç për përçarjet që thelloheshin në çdo rrafsh. Po si të dëgjohet protesta jonë rreth asaj që ndodhte në Kosovë?
ÇDO GJË ISHTE E LEXUESHME: Në bisedën e fundit kishim konkluduar sa më parë të botohet një fletushkë opozitare në gjihën shqipe, ku, para se gjithash, të dominojë jo vetëm liria e fjalës. Në dy gjunj gati gjendej Jugosllavia. Ndërkaq, kroatët e sllovenët na konsideronin për aleatë në demokratizimin e shoqërisë. Pra, çdo gjë ishte e lexueshme. Regjimi monist më së paku na konvenonte, se çdo gjë ishte e syrit sekret. Ramë në dakord fletushka të nisë në Lubjanë. Me ca kundërshtime, atë e pagëzova “Alternativa”. Po kë ta vënim në krye? Sllovenët njihnin ca shqiptarë që punonin atje. Dikur u zu ngoje Salih Kabashi, përcjellës trenash – se në Slloveni ç’punë tjetër mund t’u besohej të dënuarve politikë nga Kosova?
JETA PA CENZURË: Pritej numri i parë i fletushkës pastaj dolën edhe shumë të tjerë. “Alternativa” u bë një abetare, tamam opozitare. Aty nuk kishim dorë vetëm ne, që ishim për opcionin demokratik të shoqërisë. Monopoli nuk ekzistonte, se nuk mund t’i merrej kujt e drejta për të mbrojtur lirinë e vet. Njeriu mund të përshëndetet me të kaluarën, vetëm nuk hiqet dorë nga ajo se nuk ka ekzistuar. Pala sllovene me Jashën, Petar Bozhiqin, Matjazh Hanzhekun, Dane Zajcin e të tjerët dhanë ndihmesë të pakursyeshme. “Alternativa”,nga numri në numër pushtonte, jo vetëm hapësirën shqiptare, Kërkohej nga të gjitha kontinentet. Tirazhi i saj kishte arritur në dhjetëmijë. Në kuadër të “Alternativës” kishin filluar të botohen dhe vepra të anatemuara ku shfaqeshin ide të reja mbi të qenit shqiptar. Për herë të parë lexuesi shqiptar fliste e lexonte pa censurë. Më shumë se një vit kisha ndihmuar Redaksinë. Ndjeja obligim moral jo vetëm ndaj tanëve në Slloveni, që kudo ngritnin zërin për kauzën kombëtare, por edhe për shkak të miqve sllovenë që shtoheshin. Ne hymë në një zjarr, të vetëdijshëm se mund të bëheshim edhe shkrum…
Në kohën kur gati nga të gjitha anët sulmohet, fyhet e etiketohet kultura, historia, etnosi, gjuha dhe qenia shqiptare – kishte përshëndetur opozitën sllovene me një letër që mban datën 12.6.1989, Prishtinë. Kur terrori i bardhë i unitarizmit bën çmos duke përdorur edhe metoda staliniane për t’ia ngushtuar hapësirën kulturo-historike dhe për ta shndërruar në një oazë të madhe vetmie. Lajmi se në atdheun e Preshernit, Cankarit dhe shumë të tjerëve, hapat e parë do i bëjë një fletushkë në gjuhën shqipe, më gëzoi. Në këtë moment, nuk mund ta fsheh patetikën time për këtë gjest më se njerëzor.
Ky lajm më ktheu në kohë të kaluara dhe ma kujtoi Kopitarin e famshëm, i cili rrugëve të Vjenës me vite i kishte dëgjuar këngët epike nga kurbetçinjtë e shumtë shqiptarë që, si në ditët e sotme, i binin poshtepërpjetë Evropës për të ekzistuar e dëshmuar përkatësinë e tyre kombëtare. Kopitari nuk ishte i vetmi slloven që interesohej për kulturën, gjuhën, historinë e etnosin e popullit shqiptar. Ja, pra, pas sa dekadash dëshira e tyre, që duhet kuptuar edhe si triumf të shpirtit demokratik të popullit slloven, bëhet realitet: njerëzit dhe popujt mund t’i afrojë vetëm mirëkuptimi ndërnjerëzor e ndërkulturor. Fatkeqësisht, në disa mjedise nocionidemokraci, shenjë e qytetërimit, u keqkuptua. Pse?
Dalja e “Alternativës” në gjuhën shqipe më trimëroi dhe më bëri të besoj në lirinë dhe ekzistencën tonë të përbashkët. Përfundoja ngazëllimin tim se Dezhela disi u bë strehimore e shumë refugjatëve shqiptar, që iknin nga syri sekret. Prandaj dhe respekti nuk mund të mbyllej ndryshe. Ideali, jo vetëm imi, ishte: të lëvizin gjërat, se hija e kombit shtrihej mbi Kosovë. As sot nuk di, për punen e bërë në “Alternativa” është shpërblyer kush. Nuk më shkonte mendja, se lirinë nuk ka gjë që e paguan. Në përvjetorin e parë ndërronin gjërat brenda natës.
Në festën e madhe të organizuar kishim takuar Demaçin dhe disidentin e njohur kroat Sheksin nga “Alternativa” dhe shoqata “Migjeni” në sallën solemne të Lubjanës ishte kallaballëk. Me Jashën isha ulur në fund të sallës. Përcillnim kreun që kishte zënë vend. Ca as vetë nuk e dinin si kishin arritur deri aty. Ne ishim përpjekur të bënim diç për rendin e ri dhe të iknim nga pika e vdekjes. Për herë të parë kisha veneruar se Sali Kabashi i kishte rritur mustakët pak më tepër se duhej.
Prapë mbeta ai që isha. Jasha u emërua ambasador i shtetit të ri Slloven në Bruksel, Saliu u martua për herë të dytë dhe diku në Zvicër pret e përcjell kokat e kombit, aty diku në Ulpianë, unë bëj luftën time të përditshme për të ekzistuar, i bindur se liria nuk është gjë që blehet në Pazar të Grave apo të Kafshëve. Kisha frikë se do përjetonim infrakt kolektiv. Organizimi po që se nuk vepron, nuk di a mund t’i shpëtoj të keqës?