Silke Liria Blumbach: Nje kryeveper nga prozatori me i madh danez Jens Peter Jacobsen

Pak para Krishtlindjeve, Palle Dyre u kthye në shtëpi dhe qëndroi atje, gjë që u dha fund takimeve të Sorenit me Marien. Me qëllim që shërbëtorët e tjerë të besonin që e gjitha mbaroi, të mos i vinin zotëriut me thashetheme, Soren filloi të bënte sikur dashuronte Ana Trinderupin, dhe i mashtroi të gjithë, duke përfshirë bile Marien, ndonëse i kishte treguar për planin e tij.
Në ditën e tretë të Krishtlindjeve, kur shumica e njerëzve ishin në kishë, Soren gjendej pranë krahut të banesës feudale duke luajtur me njërin nga qentë, kur papritmas dëgjoi zërin e Maries, që e thirri, i dukej që vinte nga nëntoka.
U kthye dhe e pe Marien në qepengun e ulët që çonte në bodrumin e kripës. Ajo ishte e zbehtë dhe kishte qarë, dhe sytë e saj dukeshin të egër dhe të përhumbur nën vetulla që ishin të vizatuara me dhembje.
“Soren”, tha, “çfarë kam bërë, që ti nuk më do më?”
“Por unë të dua! A nuk sheh dot që duhet të kem kujdes, se të gjithë vetëm mendojnë se si mund të më krijojnë telashe dhe të më vrasin. Mos më fol; më le të iki nëse nuk dëshiron të më shohësh të vdekur!”
“Mos më gënjej, Soren; unë mund të shoh se çfarë ke në zemrën tënde, dhe nuk të uroj asgjë të keqe, as nuk për një orë të vetme, sepse nuk jam njëlloj me ty sa i përket rinisë, dhe ti ke pasur gjithmonë një simpati për Anën, por është gjynah që ta bësh para syve të mi, Soren; nuk duhet ta bësh këtë. Mos mendo që të lyp të më marrësh, sepse e di shumë mirë në çfarë rreziku do të të çoja, dhe gjithë mundimi dhe lodhja që do të ishin të nevojshme po të bëheshim një çift për vete, dhe kjo është diçka që thuajse nuk mund të dëshirohet as për ty as për mua, edhe pse këtij mendimi nuk mund t’i shmangem”.
“Por nuk dua Anën as tani as kurrë, gërdallë fshatare që është! Të dua ty dhe asnjë tjetër në botë, le të të quajnë plake dhe të keqe dhe çfarë dreqi ta kanë qejf”.
“Nuk të besoj dot, Soren, për më shumë që dëshiroj”.
“Ti nuk më beson?”
“Jo, Soren, jo. E vetmja dëshirë që kam është që kjo të jetë varri im, pika ku po gjendem. E mbyllsha derën mbi mua dhe u ulsha atje poshtë për të fjetur përgjithmonë në errësirë”.
“Do të të bëj të më besosh!”
“Kurrë, kurrë! nuk ka asgjë në gjithë botën që mund të bësh për të bërë që të të besoj unë, se nuk ka arsye për të”.
“Ti më çmend me fjalët e tua, dhe do të pendohesh gjithë jetën, sepse do të bëj të më besosh, edhe më djegshin gjallë ose më vrafshin për këtë”.
Marie bëri jo me kokë dhe e shikoi me trishtim.
“Atëherë duhet të jetë, ardhtë ç’duhet të vijë”, tha Soren dhe iku me vrap.
U ndal në derën e kuzhinës, pyeti për Ana Trinderupin dhe iu tha se ishte në kopsht.
Pastai ai doli dhe shkoi në shtrehimin e burrave sherbëtorë, mori nga dhoma e rojtarit të pyllit një pushkë të vjetër të ngarkuar dhe u sul në kopsht.
Ana priste lakërjeshile kur Soren e pa. Ajo kishte mbushur përparësen e saj me lëndën e gjelbërt dhe mbante gishtat e një dore para gojës për t’i ngrohur me frymën e saj. Dalëngadalë Soren u përvodh drejt saj me sytë e ngulur në buzën e fustanit të saj, sepse nuk donte të shihte fytyrën e saj.
Befas Ana u kthye dhe pa Sorenin. Shikimet e tij të zymta, pushka dhe afrimi i tij tinëz e alarmuan, dhe i thirri: “O mos, Soren, mos!” E ngriti pushkën, dhe Ana u turr nëpër dëborë me një klithmë të egër çjerrëse.
Pushka krisi; Ana vazhdoi së vrapuari, pastai vuri dorën në faqen e saj dhe ra në tokë me një britmë të llahtarshme. Soren hodhi pushkën poshtë dhe vrapoi në anën tjetër të shtëpisë. E gjeti qepengun të mbyllur. Pastaj në hyrjen kryesore, në dhe nëpër të gjitha dhomat, derisa gjeti Marien.
“Mbaroi krejt!” pëshpëriti, i zbehtë si kufomë.
“A të ndjekin, Soren?”
“Jo, e kam pushkatuar”.
“Anën? A, çfarë do të na bëhet! Vrapo, Soren, vrapo – hipi një kali dhe ik, shpejt, shpejt! Merr kalin gri!”
Soren u zhduk. Një çast më vonë iku me galop nga porta.

Shume vite kane kaluar. Pas divorcit te Maries nga Palle Dyre dhe pas kohes se pare plot varferi dhe mundime, Soren dhe Marie posedojne tragetin e lumit si dhe nje han. Me gjithe veshtiresite, Marie eshte me e lumtur se kurre. Nje dite, Soren vret pa dashje nje njeri dhe burgoset. Ne kete kohe shperthehet murtaja ne Kopenhagen. Njeri nga refugjatet e murtajes eshte intelektuali Holberg, qe rri ne hanin e Maries. Mes te dyve zhvillohet kjo bisede:

Një mbrëmje pas konsolidimit të shoqërisë së tyre, Marie ia tregoi historinë e saj dhe mbaroi me një ofshamë sepse ia kishin marrë Sorenin.
“Duhet të pranoj”, tha Holberg, “që jam krejt i paaftë të kuptoj se si mund t’ia preferosh një burrë të rëndomtë, një fshatar të shëmtuar, një zotëriu aq të rafinuar sa Lartësia e Tij, Nënmbreti, i cili lavdërohet nga të gjithë si njëri nga mjeshtrat e vjetër sa u përket të gjitha mirësive të zakoneve, jo, si modeli i gjithçkaje që është elegante dhe e këndshme”.
“Edhe pse mund të ketë qenë aq i plot me ato sa libri që e quajnë ‘librin e vjetër të zakoneve’, nuk do të kishte rëndësi as për një çast, sepse një herë e përgjithmonë kisha krijuar për të një neveri dhe urrejtje aq të madhe që vetëm me zor duroja të isha në prezencën e tij – kështu që nëse njëri ka virtytin dhe parimet e një engjëlli, kjo neveri vetëm do të shtohej. Nga ana tjetër, bashkëshorti im i tanishëm i varfër ka zgjuar brenda meje një prirje aq të menjëhershme dhe të pakërkuar saqë mund t’ia atribuoj vetëm një tërheqjeje të natyrshme, që do të ishte kot t’i bëja ballë”.
“Ha! Ky ishte vërtet një arsyetim i mirë! Atëherë duhet vetëm të mbledhim të gjitha parimet morale në një shportë të fortë dhe ta dërgojmë në Hekkenfel dhe të vazhdojmë të jetojnë sipas dëshirave të zemrave tona, sepse atëherë asgjë nuk mund të quhet paturpësi, por mund ta veshim si tërheqje të natyrshme dhe të papërmbajtshme; dhe në të njëjtën mënyrë nuk ka asnjë virtyt, por mund t’i shmangemi lehtë zbatimit të tij. Se njëri mund të ketë një neveri për vetëpërmbajtje, tjetri për ndershmëri, tjetri për modesti, dhe do të thoshte që një neveri e tillë është krejt e pafrenueshme, kështu që njeriu që e ndien është krejt i pafajshëm. Por ju keni një botëkuptim tepër të qartë, zonjë, kështu që duhet të dini se të gjitha këto nuk janë asgjë përveç koncepteve të këqia dhe biseda të çmendura”.
Marie nuk dha asnjë përgjigje.
“Por ju besoni te Zoti, zonjë”, vazhdoi usta Holberg, “dhe në jetën e amshuar?”
“Po, lavdi Zotit, besoj. Besoj në Zotin tonë”.
“Por dënimi i përhershëm dhe shpërblimi i përhershëm, zonjë?”
“Besoj se çdo qenie njerëzore jeton jetën e vet dhe vdes vdekjen e vet; këtë e besoj unë”.
“Por kjo nuk është fe; a besoni se do të ringjallemi nga të vdekurit?”
“Si të ringjallem? Si fëmija e re dhe e pafajshme që isha kur dola për herë të parë në shoqëri, ose si favoritja e nderuar dhe e lakmuar e mbretit dhe stolia e oborrit, ose si Marie e varfër plake pa shpresë e trapaxhiut? Dhe a duhet të përgjigjem unë për mëkatet e të tjerave, të fëmijës dhe të gruas në plotësimin e jetës, ose duhet të përgjigjet për mua njëra prej tyre? A mund të ma thuash, usta Holberg?”
“Por ju keni vetëm një shpirt, zonjë!”
“Në të vërtetë?” pyeti Marie dhe u zhyt për pak kohë në mendimet. “Më lini t’ju flas hapur, dhe përgjigjuni vërtet ashtu siç mendoni. A besoni se njëri që gjatë gjithë jetës së tij ka mëkatuar rëndë kundër Zotit në qiell dhe që në çastin e tij të fundit, kur lufton me vdekjen, pranon mëkatet e tij nga një zemër e sinqertë, pendohet dhe i dorëzohet mëshirës së Zotit pa frikë dhe pa dyshim, a mendoni që një njeri i tillë i pëlqen Zotit më shumë se një tjetër njeri, që po ashtu ka mëkatuar kundër Zotit, por pastaj për shumë vite të jetës së saj është munduar të kryejë detyrën e saj, ka mbajtur çdo ngarkesë pa pëshpëritur ndonjë fjalë, por që nuk ka qarë kurrë për jetën e saj të mëparshme në lutje ose në pendim të hapur, a mendoni që ajo, që ka jetuar ashtu siç mendonte që ishte jeta e drejtë, por pa shpresë për ndonjë shpërblim të mëvonshëm dhe pa lutje, a besoni se Zoti do ta shtyjë larg tij dhe ta largojë, meqë nuk i ka shqiptuar asnjë fjalë lutjeje?”
“Kjo është më shumë se ndonjë njeri mund të guxojë të thotë”, u përgjigj usta Holberg dhe iku.