Andrzej Zaniewski:Afirmimi i Letërsisë Shqipe në Botë 'Të tjerët për ne'

Kopertina e librit "Skradziony plomien" nga autori Ali Podrimja, në gjuhën Polake
-

Andrzej Zaniewski

Ali Podrimja gjithnje eshte ballafaquar, duke luftuar ne menyre te paepur me fatin dhe historine, gjithnje ballelart, me guxim,nder dhe dinjitet, i vetedishem per „mjerimin njerezor”, duke ditur se mund te jetohet edhe me „litar/ rreth kokes”.


Emri „Loja” kthehet here pas here ne poezine e Podrimjes, e cila eshte arketip, celes –emer, duke percaktuar momentin dhe situaten. Poezite „Zari”, „Loja e pakryer”, „Fatet”, „Fillimi i fillimit” – ndonese me permbajtje te ndryshme, po qe ngerthejne nje motiv te perbashket si lajtmotiv – idene e udhetimit, te kerkimit, te mallit, te detit. Ndaj, „dikund ne bote”. Poeti nuk ka per detyre te na bind, sepse ne i besojme pa rezerve, e dime se enderrimet jane fragmentare, Se madje edhe aktori me i mire e di oren e triumfit, se fitorja eshte vetem fitore e pjeserishme, megjithate gjerat e pashpjegueshme mbeten deri ne fund. Se asnjeri nuk fiton, ndaj, fituesit gjithashtu jane humbes.

Pastaj, ne skenen e historise na shfaqet Gjergj Kastrioti – Skenderbeu,prijesi shqiptar, kryengritesi dhe heroi kombetar, rreth te cilit mblidhen luftetaret e lirise, te demtuarit, hakmarresit dhe populli. Ne poezine e Ali Podrimjes, ky personalitet i shquar historik i popullit shqiptar, duket sikur gjithnje edhe sot bredh dherave te Shqiperise se ardhshme:”…zgjuar rri/…mbi koke te Njeriut/ Drite ben Ai” („Skenderbeu”).

Motivet, hollesirat, faktet – ne poezine e vet, poeti e shfrytezon thesarin e gjenise se popullit, po ashtu i merr edhe nga realiteti, sepie „Ishulli Albania” eshte „Pike uji/Ne shuplake te t’eturit”/.

Nje bote e tere origjinale, e vetme, nje bote e rendesishme . Ketu ndodh gjithcka: krimi dhe dashuria, lufta dhe casti i pushimit te shkurter, kujtimet dhe torturat,vuajtja dhe deshperimi, semundja dhe vdekja e Lumit. Cikli i poezive „Duke ndjekur Engjellin e Zi” qe eshte nje homazh kujtimi per humbjen e parakohshme te birit te poetit, Lumit, qe me siguri eshte kaptina me tronditese dhe rrenqethese e jetes njerezore perplot digresion, dhembshuri, hidherim, lutje ndaj Zotit, perulje dhe revolte karshi fatit te katandisur, nenshtrimi i vullnetit te fatit dhe klithmat e mbytura te babait, i cili sheh se i biri i tij i semure nga nje semundje e pasherueshme po i numeron ditet e fundit ne jete dhe mbrojtja e ngulmte e poetit nga kjo lamtumire, duke ditur fare mire se nuk ka shtegdalje.Me nje gjuhe elastike dhe te natyrshme rrefen per vdekjen dhe lexuesi i vemendshem asessi nuk mund t’i harroje ato strofa tronditese.

Nderkaq, shkruaj ketu edhe per thjeshtesine dhe qartesine, qe eshte nje pune e veshtire ne te shkruarit çfare ndodh me magjistarin e poezise shqipe, Podrimjen, i cili si nje magjistar i fjales poetike krijoi gjuhen moderne poetike ne historine e letersise shqipe. Konciziteti, shprehjet lakonike me shkurtime te rrufeshme, kontrapunktet, oksimoronet, personifikimet, ndryshushmeria e rrefimit, pikat e befasishme kulmore me ato mendime te bukura, te thella, te cilat gjate leximit zeme t’i njohim si fragmente te mendimeve tona, per te verteta te qarta, universale. Dhe kesaj i sherben kompozimi i teksteve, i percaktuar dhe i harmonishem, megjithe ngjasimet spontane dhe momentet e dukshme te frymezimit.

Dhe ke mund te ze ne goje, me cfare poete ka ngjashmeri Podrimja dhe kush eshte me i afert perkah menyra e te menduarit, me format e pershkrimit etj me poetin shqiptar. Duke lexuar me kujdes dhe kenaqesi vepren poetike „Flaka e vjedhur” te Podrimjes gjithnje me perfytyrohen poetet Federico Garcia Lorca, Paul Eluard, Pablo Neruda, Louis Aragon, Salvatore Quasimodo apo Konstatinos Kawafis si dhe poetet tane Tadeusz Ruzhevic dhe Zbignjev Herbert.

Me te drejte thuhet se, ekzistojne ca karakteristika qe i bashkojne poetet, pa marr parasysh ne epoken dhe gjeresine gjeografike. Keto jane ndjeshmeria dhe mahnitja. Pastaj i bashkon raporti i ngjashem ndaj Kohes dhe Fjales. Tashme lirika e tyre e edhe e Ali Podrimjes ka hyre ne hapesirat e historise dhe vazhdon te jetoj neper shekuj gjithnje duke u aktualizuar.

„Ne ankth mbani boten
Dhe kohen teheve vezulluese
Qe pushoi kahere ne oren time
/”Shoferet e vdekjes”/

shkruan Ali Podrimja ne poezine „Shoferet e vdekjes” dhe me tutje shënon:

„vetem ora e thyer mbet
Dhe syri im cel
Buze ujit te madh
Dhe diellit
Ne zenit” (Vapa)

Dhe kjo ore e thyer e poetit u be nje rekuizite e perhershme, simbol i kohes. Mendoj se kjo ore ishte me fat, sepse ishte nje ore e poetit te madh dhe, fale tij do te mbetet pergjithnje ne letersi.

Ne poezine „Metafora e jetes sime” autori identifikohet me fjalen: ”Fjala ime behu Une” sikur te lutej dhe te shpjegonte njekohesisht kuptimin e ekzistences se vet. Megjithate, kjo vertetohet ne cdo varg te kesaj poezie.




Kliko dhe shkarko artikullin në gjuhën Polake


Thonë se populli që lind poete te medhenj behet i pavdekshem. Po, per madheshtine dhe pavdekesine paguhet me gjak dhe vuajtje, me ekzil, me netet e gjata pagjume dhe me shume hidherime dhe poshterime. Lexuesi vetem mund te supozoj se si dhe perse jane krijuar keto poezi, nderkaq, ne qofte se e ka imagjinaten e pasur dhe vetedijen historie, atehere kete e pasuron dhe zgjeron pasthenia e poetit dhe perkthyesit te njohur, Mazllum Saneja (gjithashtu nje poet i shkelqyer) dhe botuesi i mirenjohur „Pogranicze”.


Le te themi per fund se Ali Podrimja me poezine e vet na trondit, na prish dhe nderpren qetesine tone evropiane – natyrisht ne qofte se edhe me tej jemi te qete, i shkeput enderrimet tona – me sa nuk jemi te zgjuar, futet ne jeten tone, ne jeten time dhe, behet mik, pelegrin i perbashket, udherrefyes ne udhetimine tij si Prometeu, partner ne loje me fatin. Së fundi me ndihmon me poezite e tij, me ushqen shpirterisht ne kete kohe marramendese

ANDRZEJ ZANIEWSKI / Poet, prozator dhe kritik i njohur letrar