BOTIM I RI- PREND BUZHALA: "AMËZA E RRËFIMIT - Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe", ROZAFA, Prishtinë, 2012

nga **Agim Gashi** Sat Oct 20, 2012 11:50 am

BOTIM I RI
PREND BUZHALA:
AMËZA E RRËFIMIT
Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe
Shtëpia Botuese ROZAFA, Prishtinë, 2012, faqe: 504

MENDIME TE DY KRITIKVE LETRARË:

BOTIM I RI- PREND BUZHALA: "AMËZA E RRËFIMIT - Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe", ROZAFA, Prishtinë, 2012 AliJasiqi

BOTIM I RI- PREND BUZHALA: "AMËZA E RRËFIMIT - Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe", ROZAFA, Prishtinë, 2012 AliJasiqi

Ali D. Jasiqi

"Autor i disa veprave letrare Prend Buzhala po i ofron lexuesit shqiptar edhe një vepër me vështrime kritike për librat e botuar, kryesisht viteve të fundit. Ai do ti shoshës thellësisht veprat e afër njëzet shkrimtarëve shqiptarë, qofshin këto romane apo edhe tregime e vepra të gjinive tjera letrare. Vepra hapët me shkrimin për veprën e njohur të Ismail Kadaresë “Kushe solli Doruntinën” me ç’rast autori do të konstatojë se “Shkrimtari e ka vendosur ngjarjen në mesjetë dhe e ka përzgjedhur për trajtim baladën arbëreshe, si dëshmi e kohës së fisnikëve arbërorë. Interesa paraqesin mendimet për një botë me besë, një si rindërtim në krejt jetën e Arbrit, para stuhive që priteshin të vinin me dervishë leckamanë, me ca rapsodë e incidente në kufi. Romansieri na dëfton se përplasja e interesave mes fuqive të mëdha, ideologjive etj, është e hershme. Në këtë vorbull përplasjesh, besa merr përmasa mrekullibërëse, kurse Stresi shpall para gjindes se Doruntinën e ka sjellë Konstandini: “Secili prej nesh ka pjesë në këtë rrugëtim…” Në fund ai jep dorëheqje, sepse kjo nuk pajtohej me detyrën që kishte si mbrojtës e hetues. Duke i ngritur një monument besës, atëherë kur në sfondin historik do të bëhet edhe Kanuni a Kushtetuta e Lekës për Besën, përligj faktin se nuk janë gjyqet apo forcat e mbrojtjes ato që e ruajnë ligjësinë, po është Besa, e përcjellë si trashëgimi brez pas brezi, si mbrojtëse e këtij identiteti, si ideal drejt përsosmërisë njerëzore e shoqërore. Si shenjtëri jona.

Në të njëjtën vepër e gjemë edhe një shkrim tjetër për shkrimtarin e madh Ismail Kadare dhe atë për novelën e tij “Komisioni i heshtjes”

Duke shkruar për veprën e shkrimtares Elvira Dones Buzhala do të konstatoj edhe këtë “Elvira Dones dëshiron të na bindë se personazhet, të cilët kanë shumë vështirësi në jetë, do ta kenë shumë më të gjerë horizontin jetësor e krijues. Prandaj, janë shqetësimet, vuajtjet, dhimbjet e sfidat ato që e ushqejnë dashurinë në romanin “Më pas heshtja”. Dashuria është njajo dritare, nëpërmjet të së cilës jeta shpronësohet nga tjetërsimet e pafund e nga prangosjet e saj.”

Vepra “Rekuiem për një grua” e shkrimtarit Vath Koreshi është edhe roman lirik, edhe roman i shumësisë së refleksioneve dhe i tërësive meditative. –ka konstatua Buzhala

Ngjashëm ka veprua ai edhe në studimet tjera, si bie fjala për romanin e Daut Demakut Thuaj jetës mirëmëngjesi ku gjemë edhe këtë konstatim “Ja cila është lënda tematike-fabulare në romanin “Thuaji jetës mirëmëngjes” të Daut Demakut: rizgjimi i emocionit të dashurisë nga një shkrimtar që kthehet në Kosovë nga një vend tjetër dhe takimit mbas shumë vjetësh me Hanën bukur, një adhuruese e të parit, e cila punon në Shtëpinë e shkrimtarëve. Një shndërrim i mbrendshëm personal i dy personazheve drejt "pjekurisë dhe përvojave shpirtërore". Një këndvështrim krejt i ndryshëm i botës e një përafrim misterioz shpirtëror, përvojash krejt të veçanta e të jashtëzakonshme të një realiteti shpirtëror në takimet mbas shumë vjetësh, para shtëpisë së Shkrimtarëve, ku punon Hana: kalojnë një natë në banesën e vajzës, mandej veçohen nga shoqëria, shkojnë në Bjeshkë, në një shpellë, ku jeton Mësuesi, plaku Mal Berisha.....”

Ndërkaq duke bërë fjalë për tregimet e Adem Demaçit Prend Buzhala do të theksojë “Tregimet e kanë fillimin e fundin e tyre, rrjedhën e tyre narrative-fabulave, kufijtë e tyre ontologjikë. Nëse estetët nënvizojnë se fillimi i tregimit e ka “për detyrë” që ta ndryshojë tipin e perceptimit, atëherë përfundimi i tij merr barrën që ta mënjanojë atë perceptim të tillë, të organizojë përmbajtjen e paorganizuar, ta bëjë një tërësi përmbajtjesh të organizuara. Janë, këto, tregime pa grumbullime planesh a ndërlikimesh të jashtme, po me tension që vjen gjithnjë duke u shtuar. “

Në këtë libër i gjemë edhe kritikat për libra e autorëve tjerë në mesin e të cilëve po përmendim Branilla Tllamin, Petrit Palushin,Tonin Çobanin, Halil Zendelin, Ramadan Hazirin, Fatmire Durakun, Halil Haxhosajn,Ibrahim Kadriun, Fritz Radovanin dhe Don Mark Sopin,duke shtruar çështjet karakteristike për secilin autorë."

************************************

NDUE UKAJ:

"Janë 47 autorë, me mbi 60 vepra në prozë, që i vështron kritku e studiuesoi trashmë i njohur i letrave të sotme shqipe, Prend Buzhala. Ky vëllim dinjitoz i shkrimit kritik, përfshin shkrime kritiko-letrare e studime për veprat më të reja në prozë, ku vëllimet me tregime e novela,a shtu si edhe romani, vështroihen, intepretohen dhe zbërthehen nga këndvështrime rtë pasura të shkrimit kritik. me gjithë këtë volum veprash e autorësh, pamja e letërsisë shqipe na del më e plotë.

Për Buzhëlën nuk ka privilegj kjo ose ajo rrymë letrare, ky ose ai klan autorësh, apo krahinash. Prandaj, vlerë e veçantë dhe e rrallë e këtij vëllimis shkrimesh kritike, janë vështrimi i letërsisë shqipe si një tërësi e pandarë, sespe gjuha, vlera artistike, apo bukuria e rrëfimit përjetoihen nga të gjithë.I dashur, i afërt na vjen secili autor i ku bdruar këtu: prozatorë që krijojnë në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, diasporë, Mal të Zi, tek arbëreshët e Italisë e gjetkë. Shkrimet e tij kritike, shumicën ndër to, Buzhala, fillimisht, i ka botuar në shtypin tonë kulturo në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni e Mal të Zi, po edhe në diaporë, ashtu sikundër që janë prezantuar edhe nëpër vveb faqe të shumta të internetit - të publikuara kryesisht prej vitit 2004 e këndej. Kudo autori këmbëngul në kërkimin e veçorive artistike, në zbulimin e procedimevëe të reja të prozës sonë, në mjetet e reja të ligjërimit kritik e në interpretimin e romaneve, tregimeve e noivelave, po edhe të prozës dokumentare që e ka bazë rrëfimin e gjkallë e autentik. Sipas poetikës e procedimit të veprës, ndërron edhe qasja e autorit; metoda e kritikës psikanalitike, bie fjala, shfaqert e suksesshme për vepra me rrjedhë të ndërdijes, kurse ajo e qasjes së risive romanore, tek qasja e kritikës strukturaliste apo postmoderne etj. Autori e thotë vetë se proza shqipe aktulaisht spikat me vetëdijen e re për të vërtetat dhe realitetin, nga të cilat formësohet personazhi; spikatet me modelet e ndryshme të rrëfimit, të bioprozës e që përbëjnë një laryshi në këtë drejtim. Prandaj, duke e konsideruar rrëfimin si domosdoshmërinë e kskiztencës artistike e estetike të prozës fikcionale, edhe titulli i librit na shfaqet kuptimplotë: amza e rrëfimit.

Vepra ndahet në këto cikle: 1. Homazh për alkiminë e rrëfimit (ku përfshine portrete e vepra të autorëvë që nuk janë më në mesin tonë: Vath Koreshi, Mehmet Kajtazi, Beqir Musliu, Murat Isaku);

2. Ramiz Kelmendi tregimtar - portreti i tij dhe veprat “Letra prej Ulqini”, “Njerëzit dhe kërmijtë", “Vija e vrragë”, “Dy rrëfime”, dhe “Ahmet Koshutani”.

3. Poetikë e ndërliqshme - Profilizime krijuese (portretizimi dhe veprat më të reja të autorëve Ismail Kadare, Rexhep Qosja, Fatos Kongoli, Anton Nikë Berisha, Visar Zhiti

Diana Çuli, Jusuf Buxhovi, Ramadan Haziri dhe Gjon Marku;

4. Thellësitë shtresore të rrëfimit - inrtepretohen vepra të autorëve Elvira Dones, Daut Demaku, Nasi Lera, Ndue Deda, Brunilda Zllami, Petrit Palushi, Bajram Sefaj, Tonin Çobani, Halil Zendeli, Halil Haxhosaj, Adem Demaçi, Ibrahim Kadriu, Mexhid Mehmeti, Bedri Tahiri, Hysen Berisha, Valdet Avdiu, Ibrahim Kelmendi, Reshat Sahitaj, Ramadan Mehmeti, Anton Gojçaj, Mëhill Velaj, Fran Camaj, Pal Ndrecaj, Biser Mehmeti dhe Dibran Fylli;

5. Katarza e Qenies Ëndërrimtare - Proza e krijuesve të rinj (përfshin veprat në prozë të autorëve Herolinda Zenuni - dy romane, Vilson Culaj, Ardian Jasiqi dhe Jetlir Buja).

6. Bioproza, modeli dokumentar ((Rasim Selmanaj: “Peizazhi i ëndrrës”, Fritz Radovani: “Një monument nën dhé”, Bedri Islami: “Enigma e një vrasjeje të

shumëfishtë”, (Edmond Berisha: “Grandslam i Edit”, shqip e gjermanisht).,

BOTIM I RI- PREND BUZHALA: "AMËZA E RRËFIMIT - Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe", ROZAFA, Prishtinë, 2012 581003_4319151509209_289618368_n

BOTIM I RI- PREND BUZHALA: "AMËZA E RRËFIMIT - Shkrime kritiko-letrare / proza e sotme shqipe", ROZAFA, Prishtinë, 2012 581003_4319151509209_289618368_n

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30